حتماً واژه توهم را شنیده‌اید و حتی در مکالمات روزمره خود از آن استفاده کرده‌اید. در ذهن بسیاری از افراد توهم به معنای دیدن و یا شنیدن چیزی است که وجود ندارد. توهم می‌تواند معنای بسیار گسترده‌تری داشته باشد و به دنیال آن انواع توهم علل متفاوتی را نیز می‌تواند در بگیرد. واژه توهم در زبان انگلیسی hallucination است که ریشه لاتین دارد و به معنای «سرگردانی ذهنی» است.
برای دریافت مشاوره فردی می توانید با مشاوران افرا کلینیک تماس حاصل فرمایید.
021-44273757 ، 021-44273767
اما در زبان تخصصی توهم چیست؟ توهم تجربه‌ای حسی است که واقعی به نظر می‌رسد اما توسط ذهن ساخته شده است. در واقع توهم ادراک چیزی است که وجود خارجی ندارد و تجربه‌ای حسی است که به علت برانگیختگی اندام‌های حسی مربوط ایجاد نمی‌شود. مثلاً ممکن است صدایی بشنوید که افراد دیگر نمی‌شنوند یا چیزی ببینید که در محیط بیرون وجود ندارد. انواع توهم به حس‌های ما مرتبط است و جالب است بدانید که هر یک از پنج حس ما می‌تواند دچار حالات توهمی شود. توهم ممکن است به دلایلی مانند اختلالات روانی (مانند اسکیزوفرنی)، عوارض جانبی داروها با بیماری‌های جسمی مانند صرع یا در اثر مصرف مواد روان‌گردان ایجاد شود. بسته به علت توهم، ممکن است نیاز باشد به روانپزشک، روانشناس، متخصص مغز و اعصاب یا پزشک عمومی مراجعه کنید. شما می‌توانید برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد تشخیص و درمان توهم از متخصصین افرا کلینیک مشاوره دریافت کنید.
توهم چیست؟
شاید شما هم از خود پرسیده‌اید توهم چیست؟ برای درک بهتر توهم از چند مثال کمک می‌گیریم. فردی را در نظر بگیرید که صداهایی با او صحبت می‌کند، حتی او را تهدید کرده یا دستور می‌دهد چه کاری انجام دهد در حالی که اطرافیان او این صداها را نمی‌شنوند. یا مثلاً فرد دیگری دائم احساس می‌کند حشراتی زیر پوستش در حال خزیدن هستند یا چیزی دست او را لمس می‌کند در حالی که در واقعیت نه حشره‌ای زیر پوست اوست، نه چیزی او را لمس می‌کند. چنین افرادی به احتمال زیاد دچار توهم شده‌اند. توهم به معنی ادراک چیزی است که وجود خارجی ندارد. یک درک حسی است که در غیاب یک محرک خارجی و واقعی اتفاق می‌افتد، به گونه‌ای که فرد نمی‌تواند آن را از واقعیت تشخیص دهد و فکر می‌کند آنچه حس کرده (مثلاً دیده یا شنیده) کاملاً واقعی است.
چگونه توهم را از بین ببریم؟
درمان توهم بسته به علت ایجاد آن می‌تواند متفاوت باشد. برای مثال درمان سایکوتیک با درمان ناشی از افسردگی شدید متفاوت است. شایع‌ترین شیوه، درمان‌های دارویی هستند. دارو تجویز شده براساس علت زمینه‌ای توهم متفاوت است. مثلاً توهمی که در اثر ترک الکل ایجاد شده، درمان دارویی متفاوتی با توهم ناشی از بیماری پارکینسون نیاز دارد. بنابراین، تشخیص دقیق توهم و علل آن، در درمان توهم بسیار مهم و موثر است. روان‌درمانی یکی دیگر از راه‌های از بین بردن توهم است، به ویژه اگر علل آن روانشناختی باشد. صحبت با یک روانشناس به فرد کمک می‌کند تا درک بهتری از مشکل خود پیدا کند، ترس و اضطرابش کمتر شده، بهتر بتواند آن را مدیریت کند و عملکرد روزانه‌اش بهبود یابد. در مواردی که تومور مغزی عامل ایجاد توهم باشد، جراحی گزینه دیگری برای درمان است.
یکی دیگر از روش‌هایی که امروزه استفاده می‌شود، تحریک مغناطیسی مغز (TMS) است که به ویژه در درمان اسکیزوفرنی می‌تواند موثر باشد.
انواع توهم چیست؟
توهم می‌تواند از طریق هریک از حواس ما نمود پیدا کند و به صورت شنیداری، دیداری، لامسه، بویایی و چشایی باشد.
توهم شنیداری: شایع‌تری نوع توهم، توهم شنیداری است. در این نوع، فرد صداهایی را می‌شنود که دیگران قادر به شنیدن آن نیستند. این صداها ممکن است به تهدید، اهانت یا فحاشی بپردازند یا لحنی خنثی و حتی صمیمی داشته باشند. ممکن است دو یا چند صدا باشند که با یکدیگر گفت‌و‌گو می‌کنند یا صدایی باشد که درباره زندگی فرد اظهار نظر کرده یا به او دستور می‌دهد. این نوع از توهم تنها محدود به صدای افراد نبوده و شامل صداهای دیگر مانند شنیدن صدای پا یا ضربه‌زدن به چیزی نیز است.
توهم دیداری: پس از توهم شنیداری، نوع دیداری شایع‌ترین نوع توهم است. در این نوع توهم، فرد ممکن است اشیا، افراد، الگوهای دیداری مختلف، رنگ یا حتی نور ببیند به گونه‌ای که برای دیگران قابل دیدن نباشد؛ برای مثال ممکن است فردی را ببینید که در اتاق حضور ندارد و دیگران او را نمی‌بینند یا اشیا را خارج از شکل معمول آن ببینید. حتی ممکن است چیزهایی را در حال حرکت ببینید که به طور معمول به این شکل حرکت نمی‌کنند. دیدن لکه‌های نوری نیز به ویژه در افراد مبتلا به نوع خاصی از صرع اتفاق می‌افتد.
توهم لمسی: این نوع توهم شامل احساس لمس یا حرکت چیزی روی بدن می‌شود. مثلاً ممکن است حس کنید حشره‌ای روی پوست شما در حال حرکت است یا حتی اعضای بدن در حال جابه‌جایی هستند. در حالت دیگر ممکن است حس کنید فردی دستتان را گرفته یا صورت شما را نوازش می‌کند در حالی که چنین فردی وجود خارجی ندارد.
توهم بویایی: اگر فرد بویی را احساس کند که منشأ بیرونی و فیزیکی ندارد، احتمالاً دچار توهم بویایی شده است. این نوع از توهم نسبت به توهم دیداری و شنیداری کمتر شایع است. بویی که فرد احساس می‌کند ممکن است از خود او یا از محیط اطراف بیاید، همچنین می‌تواند بوی ناخوشایند یا بویی خوش باشد.
توهم چشایی: نادرترین نوع توهم، توهم چشایی است که در آن فرد مزه‌ای را در دهان خود احساس می‌کند که هیچ منشأ و منبعی ندارد. این مزه‌ها معمولاً ناخوشایند و عجیب بوده (مثلاً مزه فلز) و در افراد مبتلا به صرع بیشتر دیده می‌شود.
علائم اختلال توهم چیست؟
توهم علائم متعددی دارد و بسته به نوع آن شامل موارد زیر است:
-
احساس لمس شدن (خزیدن و حرکت چیزی روی بدن، تماس چیزی با پوست)
-
شنیدن صدا (صدای افراد، صدای پا، کوبیده شدن در، موسیقی)
-
دیدن افراد، اشیا، نور و اشکال مختلف
-
حس کردن بو
-
چشیدن مزه‌ای که معمولاً ناخوشایند است (مزه فلز)
علت توهم چیست؟
توهم می‌تواند علل بسیار گسترده و متفاوتی از کم‌خوابی تا اختلالات جسمی و روانی حاد داشته باشد. معمولاً افراد توهم را با اختلال اسکیزوفرنی می‌شناسند که در آن فرد علائمی مثل گفتار و رفتار آشفته، توهم و هذیان دارد. همچنین ممکن است توهم در افراد مبتلا به اختلال دوقطبی و افسردگی شدید نیز دیده شود. علاوه بر اختلال‌های روانشناختی، شرایط دیگری نیز می‌توانند منجر به ایجاد توهم شوند:
-
افسردگی شدید
-
سوءمصرف یا ترک الکل و مواد روان‌گردان مانند کوکایین، LSD و PCP
-
کمبود خواب شدید
-
صرع
-
سکته
-
بیماری‌هایی مانند پارکینسون، تومور مغزی، صرع و دمانس
-
تب شدید
-
عوارض جانبی داروها
تفاوت هذیان و توهم چیست؟
یکی از علایم مهم اختلال‌های سایکوتیک توهم و هذیان است. توهم شامل ادراکات حسی چیزهایی است که در دنیای واقعی وجود ندارد. توهم‌ها ناشی از اختلال در ادراکات حس‌های بینایی، شنوایی، بویایی،چشایی و لامسه است. هذیان شامل باورها و اعتقاداتی غیر واقعی است که ناشی از فرهنگ یا جامعه نیست. برای مثال هذیان گزند و آسیب که فرد باور دارد دیگران می‌خواهند به او آسیب برسانند یا هذیان کنترل شدن، که فرد باور دارد توسط چشم‌های الکترونیکی کنترل می‌شود.
هذیان ممکن است با توهم اشتباه گرفته شود. همانطور که گفتیم، توهم به معنی ادراک چیزی است که در خارج از ذهن وجود ندارد، اما هذیان باور و اعتقادی است که به وضوح اشتباه و نشان‌دهنده ناهنجاری در محتوای تفکر فرد است. این باور اشتباه به دلیل زمینه فرهنگی، مذهبی یا سطح هوش نیست. مثلاً فرد معتقد است که کسی او را تعقیب می‌کند، مبتلا به عفونت است یا مورد عشق کسی واقع شده است. هذیان یا باور اشتباهی که فرد به آن معتقد است می‌تواند انواع مختلفی داشته باشد:
-
گزند و آسیب: در این نوع از هذیان فرد معتقد است مورد آزار و گزند دیگران واقع می‌شود و دیگران قصد دارند به او صدمه بزنند.
-
حسادت: باورهای مانند خیانت و عدم وفاداری شریک عاطفی را شامل می‌شود.
-
جنون عشقی: فرد معتقد است کسی (که معمولاً موقعیت اجتماعی بهتری دارد) عاشق او شده و خواهان اوست.
-
جسمانی: مثلاً فرد باور دارد که به عفونت انگلی مبتلا شده یا بخشی از بدنش بیش از حد بزرگ و بدشکل است.
-
خود بزرگ‌بینی: معتقد است که شخص مشهور یا بسیار مهمی است. یا باور دارد که با موجودی ماورالطبیعه یا فرد خاص و مشهوری ارتباط ویژه دارد.
افرا کلینیک مرکز تخصصی روانشناسی است که با حضور متخصصین مجرب در زمینه اختلالات روانی و مشکلات شخصیتی می توانند به شما برای تشخیص و درمان توهم و هذیان مشاوره حرفه ارائه دهند.
برای دریافت مشاوره فردی می توانید با مشاوران افرا کلینیک تماس حاصل فرمایید.
021-44273757 ، 021-44273767
