اختلال وسواس فکری عملی چیست؟
اختلال وسواس فکری عملی یا OCD یک اختلال اضطراب است که شامل افکار ناخواسته و رفتارهای تکرار شونده ی ناآگاهانه است. این افکار به خودآگاه آمده و به صورت اجباری و بدون هیچ کنترلی توسط فرد انجام می شوند. افراد دارای اختلال وسواس به دلیل افکار و اعمال اجباری که انجام می دهند، دچار اختلال در کارکردهای اجتماعی، روابط با دیگران و انجام کارهای معمول و روزمره ی خود می شوند. تفاوت افراد مبتلا به شخصیت وسواسی با اختلال وسواس فکری عملی در این است که شخصیت های وسواسی افراد کمال طلبی هستند که به قدری درگیر جزئیات یک موضوع و برنامه ریزی دقیق برای آن می شوند که انعطاف پذیری خود را از دست می دهند. میزان شیوع اختلال وسواس در مردان و زنان یکسان است ولی معمولاْ در مردان در سنین پایین تر اتفاق می افتد. درمان وسواس فکری عملی با استفاده از روش های درمانی شناختی رفتاری، روان درمانی و دارو درمانی امکان پذیر می باشد. لازم است در صورت آگاهی به وجود اختلال، هرچه زودتر برای درمان به یک متخصص مراجعه کرده و اقدامات مربوطه را انجام دهید.
برای دریافت مشاوره فردی می توانید با کلینیک روانشناسی افرا تماس حاصل فرمایید.
021-44273757 ، 021-44273767
انواع مختلف وسواس فکری عملی
افراد مبتلا به OCD دارای هر دو وسواس فکری و عملی می باشند. وسواس فکری با تکرار مداوم افکار منفی همراه است که در نهایت منجر به تکرار عملی مانند شمردن اعداد برای رهایی از تنش و اضطراب فرد می شود. افراد مبتلا، عملکرد کند و ضعیفی داشته و برای رفع اشتغالات ذهنی خود یا جلوگیری از وقوع حوادث ناگوار آینده، دست به انجام رفتارهای غیرارادی و تکراری می زنند.
به طور کلی اختلال وسواس انواع مختلفی دارد که شامل موارد زیر می باشد:
اختلال وسواس فکری عملی
- وسواس بدریخت انگاری بدن: فرد دائماْ جلوی آیینه بوده و شدیداْ نگران ظاهرش است. عیب‌های بزرگی بر صورت و بدن خود تصور می کند که کاملاْ از دید دیگران پنهان است.
- وسواس احتکار: که فرد علاقه ی زیادی به جمع آوری اشیاء بی ارزش و بی مصرف داشته و از دور ریختن آنها عاجز است.
- اختلال مو کنی: فرد برای کاهش اضطراب خود به کندن موهای بدن و خصوصاْ دست و پای خود می پردازد تا جایی که باعث ایجاد زخم یا از بین رفتن موها می شود.
- اختلال پوست کنی: فرد برای رهایی از فشارهای روانی و افکار اضطراب آور، به خراشیدن، کندن و زخم کردن پوست بدن و در نتیجه آسیب رسانی به بافت پوستی خود رو می آورد.
- اختلال کنترل تکانه: فرد کنترلی بر رفتارهای پرخطر، پرخاشگرانه، ضد اجتماعی و آسیب رسان خود ندارد. این رفتارها شامل دزدی و آتش افروزی نیز می شود، که فرد آن ها را به صورت مداوم تکرار می کند.
دسته بندی دیگر افراد مبتلا به وسواس فکری عملی بدین صورت می باشد:
- شستشوگرها: از آلودگی می ترسند.
- وارسی کننده ها: به دلیل ترس از نتایج کارهای آسیب رسان و خطرآفرین مدام در حال چک کردن هستند.
- شکاک ها: به دلیل انجام دادن ناقص و معیوب کارها از تنبیه و مجازات شدن می هراسند.
- برنامه ریزها و شمارشگرها: گاهی خرافاتی و دائما در حال شمارش و برنامه ریزی برای کارهایشان هستند.
- احتکارکنندگان و ذخیره کن ها: به دلیل ترس از روز مبادا، حتی در صورت عدم نیاز و استفاده، چیزی را دور نریخته و ذخیره می کنند.
نشانه ها و علائم وسواس فکری عملی
افکار وسواس گونه در وسواس فکری عملی موارد زیر است :
بیشتر بخوانید: اختلال اضطراب اجتماعی: درمان جمع هراسی یا فوبیای اجتماعی
علائم روانی وسواس فکری عملی
- ترس از آلودگی توسط میکروب ها و مواد آلوده و اجبار به شستشو
- نظم و ترتیب بیش از حد در چیدمان وسایل و حفظ تقارن میان اشیا
- تمرکز بیش از حد بر اخلاقیات و ترجیح دادن کار به تفریح
- ترس از عدم کنترل خود و آسیب رسانی به خود و دیگران
- توجه افراطی به خرافات ذهنی و داشتن تصورات و افکار شدید جنسی یا مذهبی
- ترس از روز مبادا و احتکار کردن و ذخیره ی اشیاء بی مصرف
- مرور، چک کردن مداوم و بازرسی دوباره برای رفع شک و تردید
علائم عملی وسواس فکری عملی
- چک کردن های افراطی و بررسی مجدد چیزها
- نظافت و شستشوهای افراطی و طولانی
- تماس های پی در پی برای کاهش نگرانی خود در مورد صحت و سلامتی اطرافیان
- انجام کارهای بیهوده مثل شمردن و تکرار کلمات خاص برای رفع اضطراب
- احتکار کردن وسایل کهنه و به درد نخور
- توجه و حساسیت زیاد به نظم و ترتیب محیط و وسایل
علائم وسواس فکری عملی در کودکان
وسواس در افراد معمولاْ در سنین نوجوانی و جوانی روی داده و در کودکان کمتر دیده می شود. وسواس در کودکان خود را با افکار و تصاویر مزمن و مداوم و ایجاد تکانه های نامعقول و غیرمنطقی نشان می دهد. از آنجایی که اختلال وسواس باعث اختلال در روند زندگی روزانه ی کودک و رشد او و همچنین تغییردر فعالیت های مغزی او می شو. کودک مبتلا کنترلی بر رفتارهای خود نداشته و احساس ناتوانی و عزت نفس پایینی دارد. بی اطلاعی از ماهیت افکار وسواسی و رفتارهای اجباری علاوه بر مشکل ناتوانی در بیان و ابراز خواسته ها و افکار و احساسات کودکان، باعث دشواری در شناسایی علائم وسواس در آن ها نیز می شود. رفتارهای وسواسی در کودکان گاهی به شکل یک رفتار آشکار مانند شستن مداوم دست ها، چک کردن های مداوم و گاهی ناشی از افکار منفی و نگرانی های ذهنی و ترس های ناخواسته ی آن ها مانند وقوع یک اتفاق بد می باشد. با مشاهده ی دقیق رفتار کودک می توان تا حدی به وجود اختلال وسواس در آن ها پی برد. لازم است والدین برای شناسایی نشانه های اختلال و یا درمان آن، به یک روانشناس یا مشاور متخصص کودک یا مشاور وسواس مراجعه نمایند و هرچه سریع تر مشکل کودک خود را به طور جدی حل کنند. میزان ابتلا به وسواس فکری عملی در پسران دو برابر دختران است. نشانه های وسواس در کودکان بسیار شبیه بزرگسالان است و شامل نگرانی درباره ی بیماری یا مرگ خود یا عزیزانشان، آلودگی ها و میکروب ها، نظم و ترتیب و تقارن اشیا، اعتقاد به شانس و ترس از زیر پا گذاشتن قوانین و احساس گناه حاصل از آن می باشد. کمبود سروتونین و وراثت و عوامل ژنتیکی، استرس، اختلالات اضطرابی مانند فوبی ها (فوبیا) و هراس اجتماعی در خانواده از عوامل ابتلا به OCD در کودکان است. وسواس کودکان می تواند علاوه بر اختلال بدریخت انگاری بدن، پوست کنی، مو کنی و احتکار وسایل با اختلالات اضطرابی، اختلالات یادگیری، اختلالات افسردگی و اختلالات خوردن همراه باشد.
برای مطالعه درمان وسواس شستشو به این صفحه مراجعه کنید.
دلایل ابتلا به وسواس اجباری
از دلایل ابتلا به اختلال وسواس می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- ژنتیک و وراثت: تولد در خانواده ای که یکی از والدین یا افراد نزدیک فرد، مبتلا به اختلال وسواس باشند.
- محیط خانواده و نحوه ی تربیت والدین در دوران کودکی و نوع شخصیت آنها: داشتن والدین کمالگرا، حساس، لجباز، بیش از حد مقرراتی و سخت گیر، خشن، عیب جو، سرزنشگر، ملامتگر و نیز چگونگی از شیر گرفتن و آموزش آداب دستشویی رفتن به کودک در ایجاد این بیماری نقش دارند. محیط پر از تنش و سرشار از بحث و جدل، ناتوانی در مقاومت در برابر خواسته های والدین، تحقیر و سرزنش کودک توسط والدین و اطرافیان، احساس نا امنی و تلاش برای جلب رضایت دیگران، و محدودیت های بسیار در دوران کودکی نیز همگی از جمله عوامل ایجاد اختلال وسواس در فرد می باشند.
- دلایل فیزیولوژیکی مانند کمبود سروتونین، زمینه های عصبی و وجود عفونت در بدن
- ضربات روحی شدید و اتفاقات ناگوار و استرس های زیاد در زندگی هم باعث ایجاد اختلال وسواس شده و باید فوراْ درمان شوند.
تأثیر وسواس اجباری بر زندگی فرد
وسواس فکری عملی یا وسواس اجباری باید در کنترل ما باشد. این امر در صورت شدید شدن زندگی فرد را مختل می‌سازد.علاوه بر این این امر زندگی اطرافیان فرد را نیز مختل می‌سازد.
درمان وسواس فکری عملی OCD
برای درمان وسواس فکری عملی روش های درمانی مختلفی وجود دارد که عبارتند از:
- روش درمان شناختی رفتاری: شامل دو قسمت است
- رفتار درمانی: در این روش از مواجهه و رویارویی مکرر با منبع وسواس به منظور اجتناب و پیشگیری از واکنش جهت کاهش اضطراب استفاده می‌شود.
- شناخت درمانی: در این روش با تمرکز بر افکار منفی، اشتباهات فرد، احساسات بیمار‌گونه‌ی او و تغییر بینش فرد، به آموزش شیوه های موثر برای واکنش به آنها بدون نیاز به انجام رفتارهای وسواسی عملی پرداخته می‌شود.
همچنین، استفاده از روش های زیر در درمان وسواس فکری توصیه می شود:
- تکنیک رویارویی، مواجهه یا تقابل به ضد، با افکار وسواسی، ترس‌ها، نگرانی‌ها و عدم سرکوب آنها
- دادن مهلت زمانی خاصی در روز مثلا سه تایم ده دقیقه ای به افکار وسواسی
- ضبط نوار صوتی با تمرکز بر یکی از افکار وسواسی خود و گفتن هر آنچه می خواهید و سپس گوش دادن مکرر به آن
- پیش بینی تمایلات وسواسی خود برای مقابله ی آسان تر با آن ها
بیشتر بخوانید: اختلال کمال گرایی چیست و چگونه می‌توانیم بر آن غلبه کنیم؟ انواع کمال‌گرایی
- روش درمان رفتاری: ابتدا فرد از افکار و رفتارهای وسواسی خود آگاه شده و آن ها را می پذیرد. سپس، با توقف افکار وسواسی، کاهش تدریجی زمان انجام و به تاخیر انداختن آن ها با پرت کردن حواس خود و مقاومت در برابر تکرار مداوم و طولانی آنها اقدام به رفع اضطراب خود می کند. فرمان ایست یا توقف فکر، حساسیت زدایی، غرقه سازی و شرطی سازی نیز از تکنیک های رفتاری مورد استفاده در درمان رفتاری می باشند.
- روش دارو درمانی: استفاده از داروهای ضد اضطراب و ضد افسردگی جهت سرعت بخشیدن به روند درمان در وسواس های شدید پیشنهاد می شود. استفاده از روش خانواده درمانی برای کاهش ناسازگاری ها و داشتن رابطه ی بهتر و شفاف تر با فرد مبتلا نیز مفید است. همچنین گروه درمانی با افراد دارای اختلال وسواس نیز جهت ایجاد پشتوانه و دلگرمی و همیاری با آن ها خوب است. بهتر است از انتقاد و سرزنش افراد مبتلا دست برداشته و با آنان با صبوری و محبت رفتار کنیم.
- استفاده از روش های خودیاری: از آنجایی که ترس و اجتناب باعث افزایش دفعات انجام رفتار وسواسی می شود، بهتر است با مقابله با ترس ها و مقاومت در برابر آن ها به کاهش میزان اضطراب خود کمک کنیم. پرت کردن حواس با ورزش، پیاده روی، انجام فعالیت های منظم، گوش دادن به موسیقی، دیدن فیلم، بازی های کامپیوتری و انجام کارهای مورد علاقه مفید است. همچنین، نوشتن مکرر افکار و نگرانی های وسواسی برای کاهش قدرت تاثیرگذاری آن ها و نیزاستفاده از تکنیک های تن آرامی و ریلکسیشن مانند یوگا، تنفس عمیق و مدیتیشن برای کاهش استرس توصیه می شود. داشتن خواب، استراحت کافی، برقراری ارتباط با اقوام و دوستان، جلوگیری از گوشه نشینی و تنهایی منجر به کاهش استرس و اضطراب می شود. جراحی نیز یکی از انواع درمان های سریعی است که برای وسواس های شدید و پس از استفاده ی حداقل 5 سال درمان دارویی و رفتاری و نتیجه نگرفتن از آنها، مورد استفاده قرار می گیرد.
مشاوره ی وسواس فکری عملی در افرا کلینیک
به طور کلی وسواس فکری عملی نوعی اختلال اضطرابی است که دارای 3 بخش افکار و تصاویر ذهنی، اضطراب و ترس ها و تردیدها، اعمال و رفتارهای تکراری و اجباری برای کاهش اضطراب می باشد. وراثت، استرس، تغییرات زندگی، ژن‌ها، تغییرات مغزی، شخصیت و افکار فرد می توانند در ایجاد اختلال وسواس نقش داشته باشند. روش های درمانی رفتاری شناختی، روان درمانی تحلیلی و گروه درمانی برای درمان این اختلال در افرا کلینیک انجام می شود و شما با کمک متخصصین کارآزموده ما می توانید از این اختلال آزاردهنده، خود را رها کنید.
برای دریافت مشاوره فردی می توانید با کلینیک روانشناسی افرا تماس حاصل فرمایید.
021-44273757 ، 021-44273767
