برای ورود به مبحث وسواس شستشو لازم است ابتدا تعریفی برای خود وسواس ارائه گردد تا وسواس شست و شو قابل درک تر شود. اختلال وسواس به‌طور کلی چهارمین اختلال روانی شایع محسوب می‌شود. حدود دو الی سه درصد جمعیت عمومی در طول عمر خود دچار این اختلال می‌شوند. این اختلال شامل دوجزء اختلال وسواس فکری عملی و وسواس عملی می‌باشد. اعمالی مانند شستشو، چک کردن مداوم و... معمولاً این افکار وسواسی همراه با رفتارهای اجبارگونه می باشند که جزو اختلال وسواس فکری عملی محسوب می‌شوند. به طورمثال قبل از شروع به خوردن غذا به میکروب هایی که ممکن است روی ظرف غذایش موجود باشد، فکر می‌کند و در پی آن بصورت مکرر به شست و شوی غیر ضروری ظرف غذایش اقدام می‌کند. افراد در این اختلال خیلی تلاش می‌کنند خودشان را از شر این افکار مزاحم یا اعمال تکراری برهانند، اما قادر به مقابله نیستند.
برای دریافت مشاوره انفرادی می توانید با مرکز مشاوره افرا تماس حاصل فرمایید.
021-44273757 ، 021-44273767
وسواس شستشو چیست؟
یکی از عمده ترین علایم و به عبارتی بزرگترین گروه وسواسی ها وسواس آلودگی است، که به دنبال آن شست و شو بروز پیدا می‌کند که موضوع بحث ماست. وسواس شست و شو به انگیزه‌ای بیمارگونه و احساس اجبار افراطی برای شستن دست یا سطوح، حمام کردن یا اشتغال ذهنی دائمی مرتبط با آن، اشاره دارد.
علائم وسواس شستشو
فردی که دچار این الگوی علائم است ممکن است مکرراً و به‌طور افراطی دست هایش را بشوید. افرادی که این الگو را دارند معمولاً معتقد هستند که آلودگی با کوچکترین تماس از شیء‌ای به شیء دیگر منتقل می‌شود. البته ممکن است افکار دیگری مسبب این شستشو های افراطی باشند. مثلاً ترس از بیمار کردن دیگران و... باید اضافه کرد که این شستشوها از جمله شست و شوی دست‌ها گاهی اینقدر شدید و زیاد می‌شود که باعث زخم شدن و آسیب رسیدن به فرد می‌شود. البته گروه دیگری از افراد که به شستشوی وسواسی می‌پردازند، افرادی هستند که بطور دائم در حال تمیزکاری و شست و شوی سطوح هستند و نسبت به آن احساس اجبار می‌کنند. این افراد معمولاً زمان خیلی زیادی در طول روز را برای شستشو سپری می‌کنند و به گونه‌ای پیش می‌روند که زندگی برایشان خیلی سخت و حتی طاقت فرسا می‌شود.
دلایل ابتلا به وسواس شستشو
تحقیقات علمی روان شناسان تحلیلی نشان داده افراد وسواسی به طور ناهشیار کانال های احساسی و یک سری افکار ممنوعه را مسدود کرده‌اند و به طور افراطی روی افکار مشخصی مثل تمیزی یا بیماری تمرکز دارند. هر درمان روان شناختی که کمک کند تا فرد دوباره با هیجانات خود آشنا شود و بتواند به افکار ممنوعه خود شناخت پیدا کند، علائم وسواس رو به کاهش خواهد رفت. بنابراین درمان های روان تحلیلی، روابط موضوعی، طرحواره درمانی، ذهن آگاهی از جمله درمان‌هایی هستند که در سال‌های اخیر سهم زیادی در بهبود علائم وسواس داشته اند.
روش های درمان وسواس شستشو
خوشبختانه درمان های موثری اعم از درمان‌های روانشناختی و دارویی برای این اختلال‌ها وجود دارد. در مطالعات انجام شده مشخص شده است که روان درمانی و دارو درمانی یا ترکیبی از هر دو این درمان ها علائم وسواس را تا حدود زیادی بهبود می‌بخشد. خانواده درمانی و گروه درمانی نیز به دلیل ایجاد نظام حمایتی و کاهش احساس اضطراب و نا امنی می‌توانند درمان های موثری باشند. رفتاردرمانی که شامل مواجهه سازی، ممانعت از پاسخ، حساسیت زدایی، توقف فکر، غرقه سازی واقعی و تجسمی و همچنین شرطی سازی می‌باشند می‌تواند، کمک کننده باشند و تا حدودی علائم وسواس را کاهش دهند. البته درمان های صرفاً رفتاردرمانی تقریباً منسوخ شده است.و در حال حاضر درمان های التقاطی از جمله حساسیت زدایی همراه با درمان های ذهن آگاهی اثرات درمانی بهتری داشته است. درمان های قابل ذکر در گذشته شامل درمان با شوک الکتریکی و روان جراحی و تحریک عمیق مغزی (که طی آن الکترودهایی در مغز گذاشته می‌شود) است که به دلیل دوره های بازگشت بیماری از نظر علمی در حال حاضر جزء درمان های منسوخ شده هستند.
دارو درمانی برای وسواس شستشو
داروهای سه حلقه‌ای و چهار حلقه‌ای می‌توانند SSRI مهارکننده های بازجذب سرتونین کمک کننده و بهبود دهنده‌ی وضعیت این افراد باشند(مهارکننده های بازجذب سروتونین شامل داروهایی مانند فلوکستین، فلووکسامین، پاروکستین، سرترالین و سیتالوپرام می‌باشند). داروهایی از قبیل کلومی پرامین می‌تواند داروی موثری محسوب شود و اغلب با مهارکننده ها همراه می‌شوند. اگر بهبود چندانی حاصل نشود درمانگران برای تقویت اثر همین دارو کاربامازپین ، لیتیم یا والپروات سدیم تجویز می‌کنند. داروهای دیگر برای این اختلال ونلافاکسین، پیندولول و فنلزین می‌باشد.
درمان وسواس شست و شو با طب سنتی
این روزها استفاده از این درمان ها در بین مردم اروپا و نیز آمریکای شمالی بویژه برای درمان اختلالات اضطرابی و وسواس در حال گسترش است. متأسفانه هنوز تحقیقات گسترده و معتبری در مورد میزان اثربخشی این نوع درمان ها صورت نگرفته است. به‌طور مثال گفته شده گل راعی دهه ها در اروپا برای بهبود افسردگی و اختلالات خلقی، اختلالات اضطرابی و وسواس به‌کار می‌رفته است. البته شواهد محدودی برای اثربخشی این درمان وجود دارد. اما مشاهدات محدود و مطالعات موردی بر روی تعداد اندکی از افراد نشان دادند که این گیاه سبب بهبود علائم شده است. گیاهانی از این دست و به‌ویژه همین گل راعی مکانیزم اثرشان به صورت تأثیر گذاشتن روی سیستم سرتونین است. همان ماده‌ای که با ایجاد علائم وسواس ارتباط دارد. بنابراین می‌تواند در کاهش و بهبود علائم وسواس موثر واقع شوند. البته گفته شده که ممکن است همین ایجاد توقع در افراد قبل از مصرف دارو سبب بهبودی علائم آن‌ها شده باشد. چون این افراد می‌دانستند قرار است دارویی مصرف کنند که علائم آن‌ها کاهش پیدا کند، علائم بهبودی از خود نشان می‌دادند.
گیاهان دیگری به جز گل راعی وجود دارند که تسکین دهنده‌ی علائم روانی محسوب می‌شوند. از جمله گیاه خارمریم که از قدیم الایام در ایران مورد استفاده قرار می‌گرفته است. در یک تحقیق این گیاه را با فلوکستین در تخفیف علائم وسواس مقایسه کرده‌اند و به این نتیجه رسیدند که تفاوت چشمگیری بین آن‌ها در تسکین علائم وجود ندارد. نکته‌ی مهم دیگر درباره‌ی طب سنتی گیاهی این است که اغلب تصور می‌شود عوارض خاصی ندارند ولی این تصور درست نیست. اگر تصمیم به استفاده از این گیاهان دارویی داشته باشید حتماً باید با پزشک خود مشورت کنید. حتی ممکن است با داروهایی که هم اکنون مصرف می‌کنید تداخل داشته باشند یا حتی مصرف آن‌ها برای برخی افراد خطرناک نیز باشد. بنابراین نباید سرخود مصرف شوند.
نتیجه گیری
روان درمانی، دارو درمانی و درمان های طب سنتی به‌دلیل ایجاد آرامش و کم شدن اضطراب تأثیر زیادی در کم شدن علائم وسواسی دارد. چرا که زیربنای وسواس اضطراب است و هر کاری که فرد برای کاهش اضطرابش انجام می دهد باعث کاهش علائم بیماری می‌شود. اما آن‌چه در آخر تاکید داریم مسئله بازگشت علائم وسواس است در واقع درمانی که باعث شود علاوه بر کاهش علائم، دوره های عود بیماری کم و یا حذف شود، تحقیقات علمی صرفاً از درمان های روان درمانی حمایت کرده است. برای مشاوره در زمینه وسواس و سایر اختلالات می‌توانید با مشاورات مجموعه ما در ارتباط باشید.
برای دریافت مشاوره انفرادی می توانید با مرکز مشاوره افرا تماس حاصل فرمایید.
021-44273757 ، 021-44273767
