عزت نفس چیست؟
عزت نفس چیست سوالی است که حداقل همه ما یک بار در زندگی مان به دنبال جواب آن بوده ایم. در واقع عزت نفس میزان ارزش، اعتبار و احترامی است که هر شخصی برای خود قائل است. احساس ما نسبت به خودمان و چگونگی داوری و ارزشیابی اعمالمان، نشانگر میزان عزت نفس ماست. اگر چه تعریف واحد و مشخصی از عزت نفس موجود نمی باشد، ولی تمامی محققان این مفهوم بر این باورند که عزت نفس تأثیر چشمگیری بر پیروزی‌ها و شکست‌ها، روابط عاطفی افراد و روش مواجهه‌ی آن‌ها با مشکلات زندگیشان دارد. فردی که عزت نفس بالایی دارد، از تلاش زیاد برای راضی نگه داشتن دیگران و تأیید آن‌ها رها است. همچنین، فرد با عزت نفس بالا نیازی به همرنگی با جماعت نداشته و نگرانی زیادی از قضاوت دیگران در مورد خود ندارد. افراد با عزت نفس بالا به برابری حقوق انسان‌ها با یکدیگر و متفاوت بودن هر فرد اعتقاد دارند. همچنین، دارای حس خود دوستی و حس رضایت نسبی از خود است و به وجود نقص‌ها و ضعف‌های خود آگاهی دارد و نیازی برای پنهان کردن آن‌ها ندارد.
برای دریافت مشاوره فردی تلفنی می توانید با مشاوران افرا کلینیک تماس حاصل فرمایید.
021-44273757 ، 021-44273767
افزایش عزت نفس یا کاهش عزت نفس به چه معناست؟
افزایش و کاهش عزت نفس یک مقوله نسبی است. چنانچه فردی نسبت به عزت نفس همیشگی خود احساس عزت نفس بیشتری بکند می‌گوییم عزت نفس وی افزایش یافته است. در این زمان خود فرد احساس بهتری دارد و فکر می‌کند عزت نفسش بالا رفته است. برعکس این ماجرا هم در مورد عزت نفس پایین صدق می کند. یعنی فرد نسبت به عزت نفس همیشگی که در خود حس می کرد احساس کاهش ععزت به نفس دارد. حال این عزت نفس همیشگی که افراد در خود حس می کنند نیز متفاوت است.
فرق عزت نفس با اعتماد به نفس
اگرچه این دو اصطلاح همپوشانی‌هایی با هم دارند و ممکن است بعضی از افراد این دو واژه را اشتباه بگیرند، اما مهمترین تفاوت این دو واژه در جنبه احساسی و رفتاری آن است. یعنی عزت نفس بیشتر جنبه احساسی و درونی فرد در مورد خود است و اعتماد به نفس بیشتر جنبه رفتاری آن است. در واقع عزت نفس بیشتر تأکید روی باور با ارزش بودن نسبت به خود و اعتماد به نفس بیشتر تأکید روی جنبه عملکرد خوب فرد با خود دارد.
بیشتر بخوانید: راه های افزایش اعتماد به نفس؛ روش های تقویت خودباوری
عوامل موثر در عزت نفس
نقش والدین در بالا بردن عزت نفس فرزندان
والدین با توجه مثبت و عشق بدون قید و شرط به فرزندانشان و باور داشتن شایستگی درونی آن‌ها نقش بزرگی در ایجاد عزت نفس آن‌ها دارند. همچنین، گوش دادن دقیق به صحبت‌های فرزندان و همدلی کردن با آن‌ها، تشویق کردن کودکان به پذیرش ریسک‌های سالم و دیدن تلاش‌های آن‌ها نیز در افزایش عزت نفس فرزندان موثر است. در صورتی که محبت والدین به فرزندشان بر اساس شروطی خاص و یا برای رسیدن به خواسته‌های خودشان باشد، فرزندان در شرایط ارزشی قرار گرفته، نا امید شده و فکر می‌کنند که باید مطابق میل والدینشان رفتار کنند. لازم است والدین با اجتناب از مقایسه‌ی فرزند خود با فرزند دیگران، او را بپذیرند و به فرزندشان اجازه‌ی شکست خوردن را داده و واکنش درستی از خود ذر برابر نقص ها و ضعف‌های او نشان دهند.
البته در این میان والدینی نیز هستند که فرزندانشان را غرق در تحسین و ستایش می‌کنند که این رفتار باعث می‌شود تا این بچه‌ها احساس کنند خیلی متفاوت و خاص نسبت به همسن و سالان خود هستند. در نتیجه زمانی که وارد مهد کودک یا مدرسه می‌شوند دچار سرخوردگی شده و رفتار معمول دیگران را بی‌توجهی به خود قلمداد می‌کنند. این بچه‌ها اکثراْ به دو صورت عمل می‌کنند. اول ممکن است با غلو کردن و دروغگویی این عطش تحسین و تایید را بر طرف کنند. دوم با منزوی شدن و دوری از همسالان خود و تحقیر آن‌ها به مرور مهارت‌های ارتباطی خود را از دست می‌دهند. این افراد با بی ارزش کردن دیگران که البته عمیقاْ احساسی است که آن‌ها به خود دارند، باعث پایین آمدن عزت نفس خود می‌شوند. این بچه‌ها در واقع اعتیاد به تحسین و تشویق والدینشان پیدا کرده‌اند و در صورت دریافت نکردن آن احساس بی ارزشی می‌کنند.
بیشتر بخوانید : برای افزایش اعتماد به نفس فرزندم چه کنم؟
هشدار مشاوران کودک به والدین
مشاوران کودک تاکید دارند، همانطور که تنبیه و سرزنش کودکان، باعث احساس دوست داشتنی نبودن در آن‌ها می‌شود، تشویق و تایید زیاد آن‌ها نیز باعث می‌شود، کودکان در محیط‌های بزرگ تر یعنی محیط‌هایی که توجه به آن‌ها کم می‌شود و گرفتن تایید بستگی به تلاش یا میزان سازگاری آن‌ها دارد، احساس سرخودگی کنند. چرا که این کودکان در خانواده برای انجام هر کار کوچکی تحسین و توجه زیاد گرفته و آن‌ها با این انتظار وارد محیط‌های بزرگتر و رقابتی می‌شوند. در حالی که این محیط‌ها شباهتی به محیط خانه ندارد. در نتیجه این کودکان به میزان زیادی عزت نفسشان لطمه خورده و احساسی که به خود دارند، وابسته به تائید گرفتن یا طرد شدن از سمت دیگران می‌شود.
نشانه های افراد با عزت نفس پایین
باورهایی که انسان بر اساس تجربیات زندگی گذشته‌ی خود و پیامدهای حاصل از آن تجربیات در وجود خود شکل می‌دهد، تعیین کننده ی شخصیت افراد و میزان عزت نفس در آن‌هاست. داشتن باورهای منفی باعث عزت نفس پایین در انسان می شود. از مشکلات عزت نفس پایین می‌توان به این ۳ مورد اشاره کرد:
- وانمودگرایی: منجر به رفتارهای نمایش گری، اغراق آمیز و زندگی همراه با ترس از طرد شدن یا از دست دادن تایید دیگران می‌شود.
- عصیانگری: زندگی مملو از خشم دارند. این افراد زمانی که نتوانند تایید دیگران را داشته باشند اهمیتی برای دیگران قائل نمی‌شوند و به طور مداوم در حال سرزنش کردن خود یا دیگران هستند در واقع هر چیز یا کسی که باعث ناکامی در آن‌ها شود در آن‌ها خشم زیادی را ایجاد می کند.
- قربانی بودن: این افراد احساس درماندگی و ناتوانی زیادی در برابر ضعف‌ها و نقص‌های خود داشته و در انتظار یک ناجی هستند. جرات و جسارت انجام کاری را نداشته، به دیگران شدیداً وابسته بوده و ناکامی را به عنوان بخش طبیعی زندگی نمی‌پذیرند در نتیجه در مقابل ناکامی احساس قربانی بودن دارند.
ویژگی افراد دارای عزت نفس بالا
بخشی از عزت نفس، ادراک ما نسبت به خود از طریق گفتگوهای درونیمان می‌باشد. شادمانی و رضایت در زندگی نیز بستگی به میزان عزت نفس ما دارد. یکی از مهمترین رفتارهای افرادی با عزت نفس بالا پذیرفتن تفاوت شخصیت در خود و دیگران است. این امر سبب ایجاد باور ارزشمندی و احترام به خود و دیگران می‌شود. و در نتیجه سبب مستقل دیدن رفتار خود از تایید دیگران می‌شود و باعث ثبات خلق و در نهایت بالا رفتن احساس دوست داشتن و احترام به خود در این افراد می‌گردد. البته باید این نکته مهم را در نظر داشته باشیم که مستقل دیدن رفتار خود از تایید دیگران، مثل ترک اعتیاد درد آور و بسیار سخت است. چرا که ما خود را از لذت تحسین و تایید دیگران محروم می‌کنیم. در حالی که هنوز لذت تایید درونی این قدر قوی نیست که بتواند جای آن را پر کند. اما صبوری و ممارست در این کار باعث می‌شود تا به مرور احساسمان نسبت به خود بهتر شود و به مرور بتوانیم خودمان را دوست بداریم.
عزت نفس بالا نشانه‌هایی دارد که در زیر به بیان آن‌ها می‌پردازیم.
- بهتر فهمیدن و ارتباط گرفتن با دنیای درون و بیرون خود
- داشتن اعتماد به نفس بالا و احساس غنای درونی
- توانایی نه گفتن به دیگران
- مسئولیت پذیری
- نگاه مثبت داشتن
- قدرت حل مشکلات زندگی
- توانایی شناسایی و پذیرش نقاط ضعف و قوت خود و پذیرش خویشتن
- توانایی بیان نیازها و خواسته‌های خود و ابراز وجود
- تجربیات منفی باعث تغییر نگاه آن‌ها به خود نمی‌شود
- زندگی هدفمند و پر نشاط
- مهارت ارتباطی بالا
- خود را شایسته‌ی عشق و احترام دیگران دانستن
دلایل کمبود عزت نفس
ریشه کمبود عزت نفس و دلیل آن در افراد مختلف متفاوت است. کشف دلیل کمبود عزت نفس نیاز به بررسی‌های کارشناسانه و دقیقی دارد. اما به طور کلی می‌توان دلایل زیر را به عنوان مواردی که باعث کمبود عزت نفس در افراد می‌شوند نام برد. یکی از مواردی که در کاهش عزت نفس افراد نقش دارد تاثیر والدین بر عزت نفس فرد است. این مساله ممکن است ریشه در دوران کودکی فرد داشته باشد. در مواردی ممکن است ریشه کمبود عزت نفس فرد به رفتار و برخورد اطرافیان و گفته‌های آن‌ها داشته باشد. یکی دیگر از عوامل تاثیر گذار در کاهش عزت نفس فرد رسانه‌ها و از جمله فیلم‌ها و برنامه‌های پخش شده از آن‌هاست که در ناخود آگاه فرد تاثیر می‌گذارند.
پیامدهای کمبود عزت نفس
پیامدهای مهم کمبود اعتماد به نفس که منجر به کاهش عزت نفس و انجام رفتارهای غیر سازنده می شود عبارتند از:
- اضطراب و استرس
- افسردگی و تنهایی
- مشکل در روابط دوستانه و عاشقانه
- اختلالات جدی در عملکردهای تحصیلی و شغلی
- آسیب پذیری در برابر مواد مخدر و الکل
روش های کاربردی افزایش عزت نفس
راهکارهای گام اول
- نادیده گرفتن صداهای منفی درون و گوش ندادن به منتقد درونی
- عدم انتقادهای درونی خشن و غیر منصفانه: در این مواقع اذعان به توانایی‌های خود می‌تواند کمک کننده باشد
- آگاهی از صداهای درونی که همه چیز را به طور غیر واقعی به هم مربوط می‌کند: لازم است به شکل موردی و جزئی به مسائل نگاه کنید
- آگاهی از منتقد درونی که نتایج غیر منطقی می‌گیرد: باید افکار منفی خود را به چالش بکشید
- آگاهی از صدای درونی که از هر چیزی مصیبتی می‌سازد: باید به مسائل با دید خنثی و بی‌طرفانه نگاه کرد
- تمرین جملاتی که با خود مهربان باشید
راهکارهای گام دوم
- خود را به خاطر اشتباهاتی که انجام داده اید، ببخشید
- با وجود دیدن ضعف‌ها و نقص‌هایی که دارید به خود احترام بگذارید
- انسان بودن خود را بپذیرید و باور داشته باشید که اشتباه کردن بخش جدایی ناپذیر انسان بودن است.
- از احساسات و نیازهای خود آگاه باشید
- از قضاوت کردن خود دست بردارید
- به جای سرکوب کردن و غرق شدن در احساسات خود، آن‌ها را متعادل کنید.
راهکارهای گام سوم
- خواسته‌ها و نیازهای خود را در برابر نظرات مخالف فراموش نکنید
- تائید نشدن توسط دیگران به معنی بد بودن شما نیست
- کمک خواستن از دیگران را بخشی از زندگی خود بدانید
- از اساتید و معلمان کمک بگیرید و در کلاس‌های مختلف خود آگاهی شرکت کنید.
- از مشاور یا درمانگر کمک بگیرید.
برای بالا بردن عزت نفس خود می‌توانید از سه گام کلیدی حذف رفتار مقایسه کردن و انتقاد کردن از خود و دیگران، پذیرش ضعف‌ها و نقص‌های خود و عدم نیاز وافر به تایید دیگران کمک بگیرید.
به طور خلاصه در مورد عزت نفس می توان گفت
عزت نفس یکی از مهمترین بخش‌های شخصیت هر فردی است و عامل تعیین کننده‌ی موفقیت یا شکست او در مراحل مختلف زندگیش است. لازم است ارزشمند بودن خود را باور کرده، خود را دوست داشته باشیم و از استعدادها و توانایی‌ها همچنین نقص‌ها و ضعف‌های خود آگاه باشیم. برای داشتن عزت نفس بالا، لازم است از مقایسه‌ی خود با دیگران بپرهیزیم و به جای آن وضعیت اکنون خود را با گذشته‌ی خودمان مقایسه نماییم. علاوه بر این بهتر است رفتارهایمان از حرکت در دو انتهای طیف انتقاد ناپذیری تا از قبول کردن محض نقد همه‌ی افراد درباره‌ی خودمان دوری کنیم و سعی کنیم علاوه بر شرایط و سلیقه جامعه استعدادها و توانایی‌های خود را نیز ببینیم و جرات انتخاب سبک زندگی مطلوب خود را داشته باشیم. البته برای سنجش میزان عزت نفس آزمون‌هایی هم وجود دارد. در صورت نیاز برای بالا بردن عزت نفس خود یا تشخیص میزان آن و نیز آزمون عزت نفس می‌توانید از متخصصین مرکز مشاوره افرا کمک بگیرید.
برای دریافت مشاوره انفرادی می توانید با مشاوران افرا کلینیک تماس حاصل فرمایید.
021-44273757 ، 021-44273767
