اختلال شخصیت وابسته نوعی از اختلال شخصیت است که فرد وابستگی شدید به تایید دیگران دارد. اختلالات شخصیت عبارتند از مجموعه اختلال‌های روان شناختی که ویژگی اصلی آن‌ها رفتارهای با الگوی غیر قابل انعطاف و تاثیرناپذیر از واقعیت است. برای مثال افراد با شخصیت وابسته الگوی تایید از دیگری را بدون در نظر گرفتن توانمندی های خود و دیگری ادامه می دهد. اختلال شخصیت وابسته یک وضعیت بلند مدت (مزمن) است که در آن بیمار برای نیازهای عاطفی و جسمی خود به دیگران وابسته است و خیلی کم استقلال را در زندگی خود تجربه می کند.
برای دریافت مشاوره فردی می توانید با مشاوران افرا کلینیک تماس حاصل فرمایید.
021-44273757 ، 021-44273767
اختلال شخصیت وابسته چیست؟
افراد در اختلال شخصیت وابسته هم برای تصمیم گیری‌های عادی و هم برای تصمیمات مهم زندگیشان به دیگران متکی هستند. این افراد یک ترس غیر منطقی از ترک شدن و تنها گذاشته شدن دارند. همه انسان‌ها در تمام طول زندگی شان، نوعی وابستگی متقابل و منطقی با اطرافیان خود دارند. در اختلال شخصیت وابسته، وابستگی معمولاً یک‌طرفه است و فرد دچار این اختلال فقط می‌خواهد نیازهای عاطفی و جسمی‌اش را به‌وسیله دیگران برطرف کند و اگر به خواسته‌هایش پاسخ داده نشود، احساس اضطراب و ناامنی می‌کند و اعتماد به نفسش را از دست می دهد.
انواع اختلال شخصیت وابسته
انواع اختلال شخصیت وابسته عبارتند از:
- شخصيت وابسته مضطرب
- شخصيت وابسته مطيع
- شخصيت وابسته نابالغ
- شخصيت وابسته غيرموثر
- شخصيت وابسته ايثارگر
1. اختلال شخصیت وابسته مضطرب
اين افراد غالبا مخلوطی از خصوصیات شخصیت وابسته و شخصیت اجتنابی هستند؛ تمایلی به خودمختاری، استقلال وخودکفايتى ندارند؛ آن‌ها همیشه از اينکه طرد بشوند مى ترسند و هنگام تنهايى دچار اضطراب جدایی می شوند و حتما بايد ديگران این اطمینان را به آن‌ها بدهند که تا هميشه کنارشان مى‌مانند؛ در غير اين صورت به شدت مضطرب مى شوند. اضطراب شخصیت‌های وابسته گاه به خشم تبدیل می شود اما اغلب خشم خود را از ترس از دست دادن دیگران بروز نمی‌دهند. چنین افرادی همواره احساس ترس و خشم دارند و مدام منتظر اتفاقات بد و ناگوارند و اکثر مواقع به سادگی بى قرار و آشفته مى شوند.
2. شخصیت‌های وابسته مطیع
اين افراد از طرد شدن می‌ترسند واغلب به اين خاطر با ديگران صميمى نمى‌شوند. در روابط خود بسیار فروتن و متواضع هستند. از هرگونه تعارض و درگیری دورى مى کنند و هرگز احساس ارزشمندی ندارند. گاه برای جلب حمایت دیگران و دوری از سرزنش شدن، طرد شدن و انتقاد شنیدن از جانب اطرافيان، وانمود می کنند که بیمار هستند و یا حال روحی خوبی ندارند. اين افراد تايید طلبند و در واقع از درون مورد پذیرش خود نیستند. تنها زمانى که ديگران آن‌ها را تأیید می کنند احساس رضایت دارند. شديدا فداکار، مطيع و از خودگذشته‌اند و اغلب در برابر مشکلات احساس ناتوانى مى کنند.
3. شخصیت‌های وابسته نابالغ
همانطور که از اسمش پيدا است این دسته از شخصیت‌های وابسته دیدگاهی کودکانه دارند. بعضی از آن‌ها انرژى زيادى براى سازگارى با اطرافیان صرف مى کنند و بعضى دیگر بالعکس، حتى هیچ آرزویی و هدفى را مدنظر ندارند و در هيچ زمينه‌اى به موفقيت دست پيدا نمى کنند. در واقع بزرگسالانی که فعالیت‌های کودکانه دارند، با افراد کم سن و سال بیشتر معاشرت می کنند، از مسئولیت‌ها گریزان و شانه خالى مى کنند، معمولا در این دسته جای می گیرند.
4. شخصیت‌های وابسته غیر مؤثر
شخصیت‌های وابسته غیر مؤثر در کنار وابستگی از خود تمایلات اسکیزوئیدی(دوری گزینی) نشان مى‌دهند. سریع خسته می‌شوند و انرژيشان به شدت اندک است؛ اغلب ساکت و در خود فرو رفته اند و انگیزه کمی دارند، این افراد مسئولیت‌هایشان را بى‌اهميت مى دانند و خود را ناديده مى گيرند. درکل عقاید منفی مخربى دارند و اکثر اتفاقات زندگی شان را به شانس و تقدیر نسبت می دهند و به همين خاطر زندگى يک نواختى هم دارند.
5. شخصیت‌های وابسته ایثارگر
برخى از اين افراد ویژگی‌های خودآزارگری هم دارند و شدت وابستگی آن‌ها بیشتر از وابسته‌های مطیع است. در واقع به برقراری روابط با دیگران خيلى بيشتر اهميت می دهند. حتى ممکن است، به اين خاطر که به شدت مطیع دیگران می شوند و ارزش‌های خود را زير پا می گذارند و به ارزش‌های طرف مقابلشان بها مى‌دهند، هویت خود را از دست بدهند. تنها رضايت ديگران برای افراد وابسته مهم است و به خاطر جلب رضایت دیگران موجب آزار خودشان می شوند اما نمی توانند از این تایید طلبی دست بردارند.
بیشتر بخوانید: مردان وابسته به مادر
نشانه ها و علائم افراد مبتلا به اختلال شخصیت وابسته
افراد مبتلا به این اختلال به توانایی خود در تصمیم گیری اعتماد ندارند به همین دلیل با دیگران زیاد مشورت می کنند و بعد شکایت می کنند. دیگران بیش از حد در زندگی آن‌ها کنجکاو شده اند. آن‌ها ممکن است در اثر از دست دادن و جدایی احساس ویرانی کنند و حتی ممکن است در ادامه زندگی، مورد سوءاستفاده قرار بگیرند. آن‌ها توانایی های خود را کوچک شمرده و غالباً خود را احمق قلمداد می کنند. از علائم و نشانه های دیگر می توان به نیاز فراگیر و بیش از حد برای مراقبت شدن اشاره کرد که به دلیل ترس از جدایی منجر به رفتار مطیع و چسبنده می شود. این علائم از اوایل بزرگسالی شروع می شود و در زمینه های مختلف خود را نشان می دهد.
افراد باید پنج تا (یا بیشتر) از موارد زیر را نشان دهند تا تشخیص اختلال شخصیت وابسته را در مورد آن‌ها داده شود:
- در تصمیم گیری های روزمره بدون توصیه زیاد و اطمینان از دیگران به مشکل برمی خورند.
- به دیگران احتیاج دارند تا مسئولیت بیشتر زمینه های اصلی زندگیشان را به عهده بگیرند.
- به دلیل ترس از، از دست دادن حمایت یا تأیید، در بیان اختلاف نظر با دیگران مشکل دارند. (توجه: ترس واقع بینانه از مجازات را شامل نمی شود.)
- در شروع پروژه ها یا انجام کارها به تنهایی مشکل دارند(به دلیل عدم اعتماد به نفس در قضاوت یا توانایی ها نه به دلیل کمبود انگیزه یا انرژی).
- برای بدست آوردن حمایت دیگران، کارهایی که حتی برای خودشان خوشایند نیست، را انجام می دهند.
- به دلیل ترس‌های اغراق آمیز از عدم توانایی مراقبت از خود، وقتی تنها هستند، احساس ناراحتی یا درماندگی می‌کنند.
- با پایان یافتن رابطه نزدیک، فوراً به دنبال یک رابطه دیگر به عنوان منبع مراقبت و پشتیبانی هستند.
- غیرواقع بینانه درگیر ترس از ترك شدن و نبود کسی برای مراقبت از خودشان هستند.
تفاوت اختلال شخصیت وابسته و اختلال شخصیت مرزی
این بیماری با علائمی مشترک و شبیه به اختلال شخصیت مرزی(افرادی با خلق نوسانی شدید) هستند، که لازم است درمانگر به‌درستی و دقیق این علائم را بررسی کند. در اختلال شخصیت مرزی فرد به طرد شدن با احساس خشم همراه با حس پوچی واکنش نشان می‌‌دهد و ممکن است برای نگه داشتن افراد در رابطه دست به اعمالی همچون خودزنی و خودکشی بزنند تا به هر نحوی مانع از رفتن دیگران شوند؛ درحالی که در بیمار شخصیت وابسته فرد به ترک شدن از طرف دیگران با ترس و حالتی از تسلیم واکنش نشان می‌‌دهد و برای اینکه بتواند «وابستگی» را حفظ کنند به جست‌وجوی رابطه دیگری می‌روند.
بیشتر بخوانید: ocd چیست
دلایل بروز اختلال شخصیت وابسته
علت این اختلال ناشناخته است. اما تحقیقات متعددی نشان داده عوامل ژنتیکی در آن اثر گذار است. این اختلال معمولاً در اوایل بزرگسالی ظاهر می شود. افرادی که در دوران کودکی یا نوجوانی دچار اختلال اضطراب جدایی یا بیماری مزمن جسمی شده اند، ممکن است در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به این اختلال باشند.
برخورد صحیح با افراد مبتلا به اختلال شخصیت وابسته
اگر شک دارید که یکی از نزدیکان شما مبتلا به DPD است، مهم است که قبل از وخیم شدن وضعیت اش، او را ترغیب کنید که به دنبال درمان باشد. این مسئله می تواند برای یک فرد مبتلا به DPD یک مسئله حساس باشد، به خصوص اینکه آن‌ها به دنبال تأیید مداوم هستند و نمی خواهند عزیزان خود را ناامید کنند. روی جنبه های مثبت شخصیت او متمرکز شوید تا به او اطمینان دهید که طرد نمی شود؛ اما برای کیفیت بهتر زندگی نیاز است که با یک مشاور در مورد بالا رفتن اعتماد به نفس و حق و حقوق خود در زندگی اش صحبت کند. شخصیت‌های وابسته در روابطشان با رفتارهای مطیعانه و خوش مشرب افراطی سعی می‌کنند که هیچکس نتواند خواهان ترک اجتماعی از آن‌ها باشد و هرگونه تنهایی و رها شدن به حال خود، احساسات خالی بودن و اضطراب بیش از اندازه را در آن‌ها بوجود می‌آورد. روابط این بیماران محدود به کسانی است که به آن‌ها وابستگی عاطفی دارند. اگر قصد ازدواج با شخصیت وابسته را دارید، باید بدانید که نکته مهم در برخورد با شخصیت‌های وابسته این است که این افراد هر نوع بد رفتاری دیگران نسبت به خودشان را بدون اعتراض می پذیرند. اگر این بیماران، والدین یا همسر سلطه‌جو داشته باشند، والدین مستبد احساس مفید بودن، قدرتمندی و شایستگی می کنند و بطور ناخواسته این رفتار را در فرزندان شان دامن می‌زنند و همسران سلطه گر احتمالا به سوء استفاده‌های بدنی و جسمی از آن‌ها مبادرت می‌کنند؛ بدون اینکه با اعتراض یا ترک جسورانه آن‌ها روبرو شوند. این اختلال می تواند طاقت فرسا باشد. همانند سایر اختلالات شخصیتی، بسیاری از افراد برای کمک گرفتن دچار مشکل هستند و این می تواند بر کیفیت زندگی شان تأثیر بگذارد و اضطراب و افسردگی را افزایش دهد. به همین دلیل آگاهی دادن از وضعیتی که دارند می تواند انگیزه برای مراجعه به متخصص روانشناس یا روانپزشک را در آن‌ها بیشتر کند.
مشاوران افرا کلینیک آماده ارائه خدمات مشاوره ازدواج تلفنی به شما هستند.
اختلال شخصیت وابسته چگونه تشخیص داده می شود؟
اختلال شخصیت وابسته مانند هراختلال شخصیت دیگری به طور معمول توسط یک متخصص بهداشت روان آموزش دیده، مانند یک روانشناس یا روانپزشک تشخیص داده می شود. پزشکان خانواده و پزشکان عمومی برای انجام این نوع تشخیص روانشناختی معمولاً آموزش دیده یا مجهز نیستند. بنابراین در حالی که می توانید در ابتدا در مورد این مشکل با پزشک خانواده مشورت کنید، آن‌ها باید شما را برای تشخیص و درمان به یک متخصص رونشناس یا روانپزشک ارجاع دهند. هیچ آزمایش آزمایشگاهی ، خونی یا ژنتیکی وجود ندارد که برای تشخیص اختلال شخصیت وابسته استفاده شود. بسیاری از افراد مبتلا به اختلال شخصیت وابسته به دنبال درمان نیستند چرا که اصلا خود را نمی بینند که بخواهند برای بهتر شدن حالشان کاری کنند. در واقع، افراد مبتلا به اختلالات شخصیتی اغلب تا زمانی که این اختلال به طور قابل ملاحظه‌ای تداخل یا تأثیر در رابطه با دیگری در زندگی فرد نداشته باشد، به دنبال درمان نیستند. این امر اغلب هنگامی اتفاق می افتد که منابع مقابله ای فرد برای مقابله با استرس یا سایر وقایع زندگی بسیار ناکارآمد شود. تشخیص اختلال شخصیت وابسته توسط متخصص با مقایسه علائم و سابقه زندگی شما با موارد ذکر شده در این‌جا انجام می شود. آن‌ها تعیین می کنند که آیا علائم شما با معیارهای لازم برای تشخیص اختلال شخصیت مطابقت دارد یا خیر.
درمان اختلال شخصیت وابسته
افراد مبتلا به اختلال شخصیت وابسته باید روان درمانی را برای درمان اصلی خود در نظر بگیرند. درمان شناختی-رفتاری بر الگوهای تفکر ناسازگار، باورهایی که زمینه ساز چنین تفکری هستند کار می کند. همچنین این درمان بر، بر طرف شدن علائم یا صفاتی از جمله عدم توانایی در تصمیم گیری های مهم زندگی یا عدم توانایی در شروع روابط صمیمی، متمرکز است. این اختلال اغلب به درمان طولانی مدت نیاز دارد. ممکن است شرایط زمینه ای دیگری نیز وجود داشته باشد، بنابراین دارو نیز می تواند مفید باشد. داروهای ضد افسردگی و آرام بخش ها برای بیماران مبتلا به اختلال شخصیت وابسته تجویز می شوند.
پیشگیری از اختلال شخصیت وابسته
اختلال شخصیت وابسته به دلیل پایه ژنتیکی که دارد، چندان قابل پیشگیری نیست. اما افراد مستعد این اختلال می‌توانند با اقدام به‌موقع نسبت به درمان بر راهکارهای سازنده‌ی مقابله با بحران تسلط کافی پیدا کنند.
برخی از عوامل خطرساز که ممکن است در تشدید این اختلال نقش داشته باشند عبارتند از:
- داشتن سابقه مورد غفلت والدین قرارگرفتن
- داشتن سابقه‌ی سو استفاده جنسی یا جسمی
- در یک رابطه طولانی مدت و توهین آمیز قرارداشتن
- داشتن والدین بیش از حد محافظه کار یا سلطه گر
- داشتن سابقه خانوادگی اختلالات اضطرابی
اختلال شخصیت وابسته با چه عوارضی همراه است؟
این اختلال ممکن است با اختلالاتی از جمله اختلال شخصیت اجتنابی، اختلال شخصیت وسواسی-اجباری (OCPD)، سوء مصرف مواد، اختلال اضطرابی مانند فوبیا و افسردگی همراه باشد؛ همچنین این افراد ممکن است در روابط ناسالم مورد سواستفاده دیگران قرار بگیرند تا از تنها ماندن خود جلوگیری کنند.
برای دریافت مشاوره فردی می توانید با مشاوران افرا کلینیک تماس حاصل فرمایید.
021-44273757 ، 021-44273767
