وسواس در کودکان

اختلال وسواس فکری عملی نوعی اضطراب است که هم کودکان و هم بزرگسالان را درگیر می‌کند، اما این اختلال اغلب از کودکی شروع می‌شود. وسواس یا (OCD) اختلالی است که باعث می‌شود کودکان افکار، احساسات و ترس‌های ناخواسته داشته باشند. این افکار و احساسات می‌تواند باعث یکسری رفتارهای اجباری برای رهایی از این وضعیت اضطراب‌ آور گردد که به آن وسواس فکری - عملی می‌گویند. یافته‌ها در مورد علت وسواس در کودکان به نفع نقش ژنتیک می‌باشد. اگرچه یادگیری مشاهده‌ای نیز همواره در بروز آن سهم زیادی داشته است. با مشاوران افرا کلینیک همراه باشید تا ابعاد مختلف اختلال وسواس فکری عملی را مورد بررسی قرار دهیم. با شنیدن کلمه‌ی وسواس معمولا ذهنمان به سمت شستن مکرر دست‌ها و وسواس‌های تمیزی کشیده می‌شود، اما شایع‌ترین وسواس‌ها در کودکان ترس از میکروب، بیماری و ترس از آسیب رساندن به خود یا دیگران می‌باشد.

برای دریافت مشاوره کودک می توانید با مشاوران افرا کلینیک تماس حاصل فرمایید.

021-44273757 ، 021-44273767

در وسواس یکسری افکار در ذهن کودکان باعث احساس اضطراب شدید شده و به دنبال آن برای رها شدن از اضطراب، کودک یکسری اعمال اجباری و اکثرا بی‌معنا را انجام می‌دهد. آمارها نشان می‌دهند تنها نیمی از والدینِ کودکان مبتلا به وسواس برای درمان وسواس کودکشان اقدام می‌کنند و علت اصلی دیر مراجعه کردن والدین مربوط به تشخیص دیر هنگام از شرایط کودکشان می‌باشد. فقدان آگاهی و دانش اعضای خانواده یا کودک در مورد مشکل وسواس باعث شده تا حدودا از زمان شروع علائم تا تشخیص اختلال حدودا هشت سال فاصله وجود داشته باشد؛ بنابراین به دلیل ضرورت آگاهی والدین از وسواس کودکان، روانشناسان افرا کلینیک در این مقاله توضیحات کاملی در زمینه وسواس کودکان، دلایل و راه‌های درمان وسواس کودکان در اختیار شما قرار می‌دهند.

افکار و احساسات شایع در کودکان مبتلا به وسواس

• خودشان یا شخص دیگری، بیمار می‌شوند، صدمه می‌بینند یا می‌میرند.
• بررسی مدام این که آیا حرف بدی زدند، فکر بدی داشتند یا اشتباه کردند
• مدام تصور می‌کنند یک قانون را شکسته‌اند، کار بدی انجام داده‌اند و یا گناه کرده‌اند
• در مورد هر چیزی فکر می‌کنند آیا تمیز و یا کثیف است.
• اصرار به قرینه‌سازی دارند چون باور دارند که اگر چیزی مستقیم، یکنواخت یا به روشی دقیق قرار نگرفته باشد اتفاق بدی خواهد افتاد.
• اتفاقات تحت هر شرایطی 2 دسته هستند یا خوش‌ شانس یا بدشانس، بد یا خوب، ایمن یا مضر و ...
• مدام فکر می‌کنند دزدیده می‌شوند یا به خانه‌شان دزد می‌آید.

وسواس در کودکان چیست؟

در کودکان، وسواس بیشتر به شکل عملی است تا فکری. شایع‌ترین وسواس‌های عملی در کودکان شامل نیاز به حفظ قرینگی، نظم و ترتیب و یا رفتار احتکار است. اختلال وسواس حدودا از سن 11 تا 12 سالگی شروع می‌شود و در صورت بروز آن در سنین پایین‌تر نشان دهنده نقش پر رنگ ژنتیک است. تحقیقات نشان داده وسواس در پسرها اغلب قبل از بلوغ حدود 9 سالگی و در دخترها بعد از بلوغ حدود 11 سالگی شروع می‌شود.

انواع وسواس فکری در کودکان

در وسواس فکری، کودک مسئولیت اتفاقات ناگوار و دشواری که در آن نقشی نداشته است را بر عهده می‌گیرد برای مثال من باعث سرطان پدرم هستم یا من باعث جدایی پدر و مادرم هستم. اگر چه وسواس در کودکان بیشتر به شکل عملی است؛ اما وسواس به طور کلی در پسرها قبل از بلوغ و در دخترها بعد از بلوغ دیده می‌شود، البته مواردی از وسواس عملی در سنین 3 تا 4 ساله نیز دیده شده است که کمتر شایع است. باید به این نکته توجه داشت که شروع اختلال وسواس به صورت تدریجی است؛ اما در صورت شروع ناگهانی وسواس عموما در پاسخ به یک واقعه بسیار ناراحت کننده است.

بیشتر بخوانید: درمان وسواس شستشو

ویژگی‌های وسواس‌ فکری کودکان

اغلب کودکانی که مبتلا به وسواس فکری هستند ویژگی‌های شخصیتی زیر را دارند:

• مسئولیت پذیری بیش از حد و یا مسئولیت پذیری کمتر از حد معمول
• قرار دادن خود در معرض دستورالعمل‌های شدید و انعطاف ناپذیر اخلاقی
• اتفاقات را به اشتباه به خود نسبت می‌دهند و نقش افکار، اعمال و یا بی‌فعالیتی خود را در رخ دادن اتفاقات ناگوار زیاد می‌دانند.

ویژگی‌های وسواس عملی کودکان

اغلب کودکانی که مبتلا به وسواس عملی هستند ویژگی‌های شخصیتی زیر را دارند:

• رفتارهای اجبار برای مثال مرتب کردن دقیق گوشه‌های پتو روی تخت
• رفتارهای تشریفاتی برای مثال قبل از بیرون رفتن به چهار گوشه حال دست زدن در بچه‌های مبتلا به OCD به میزان زیادی دیده می‌شود.
• در وسواس عملی کودکان احساس می‌کنند باید "برای اطمینان از" تمیز بودن، ایمن بودن، منظم بودن، یکنواخت بودن یا درست بودن کارها مناسکی را انجام دهند.

کودکان باور دارند که رفتارهای تشریفاتی توانایی جلوگیری از اتفاقات بد را دارند.

نشانه‌ها و علائم وسواس فکری کودکان

• سن شروع علائم: کودکان کوچکتر بین سن 6 تا 8 سال که مبتلا به اختلال وسواس‌اند بیشتر اعمال تکراری مثل شستن و چک کردن را نشان می‌دهند و کمتر وسواس فکری دارند و اکثرا وسواس فکری همراه با وسواس عملی در نوجوانی مشاهده می‌شود.
• ویژگی افکار: این افکار اغلب شدید، افراطی، ناتوان‌کننده و نفرت انگیز هستند و غالبا منجر به انزوای اجتماعی و وقفه در جامعه پذیری نوجوان می‌شود.
• نوع افکار: این افکار شامل کنترل کردن، تسلط داشتن، پافشاری بر نظم، حفظ کردن افکار تکراری و نشخوارهای ذهنی در هنگام رفتن به خواب است.
• دوره تحول رشدی: کودکان مبتلا به وسواس فکری با توجه به دوره تحول رشدی شان افکار متفاوتی را تجربه می‌کنند، نوع نشخوارهای ذهنی کودکان متناسب با سیر تحولی آن‌هاست، برای مثال در 9 سالگی باور دارد من اگر وسایلم را مرتب نکنم پدرم دیگر به خانه بر می‌گردد. در 12 سالگی باور دارد اگر هر روز به نظافت شخصی‌ام نرسم اطرافیانم برایشان اتفاق بدی خواهد افتد. در 14 سالگی باور دارد اگر از خانه بیرون بروم مادربزرگم که بد حال است خواهد مرد، در واقع هر چقدر نقش‌های مربوط به استقلال او بیشتر می‌شود به همان میزان اتفاقاتی که در بروز آن کنترل و نقشی ندارد، را بیشتر به خود نسبت می‌دهد.

نشانه‌ها و علائم وسواس عملی کودکان

• شستشو و تمیز کردن مکرر دست‌ها
• فین کردن زیاد قبل از وضو گرفتن یا هنگام صبح موقع شستشوی صورت
• تکالیف درسی را مکررا پاک کردن و دوباره نوشتن
• تکرار یک کلمه، عبارت یا سوال بیشتر از حد لازم برای مثال امروز چند شنبه است؟
• چندین بار پشت سر هم داخل و خارج شدن از در، قبل از بیرون رفتن از منزل
• چک کردن برای اطمینان از خاموش بودن چراغ، قفل شدن درب یا بررسی‌های افراطی مشق شب
• لمس یا ضربه زدن روی چیزی به تعداد مشخص یا با روشی ثابت و تعیین شده قبل از انجام کاری برای مثال سه بار به لیوان ضربه زدن قبل از ریختن شیر در آن
• قرار دادن چیزها به ترتیب خاص مثلا داشتن ترتیب خاصی در اسباب بازی‌ها
• پوشیدن لباس‌های خاص، انتخاب اسباب بازی‌ها با روش خاص

چرا کودکم وسواس دارد؟

دانشمندان هنوز نمی دانند چرا کودکان دچار OCD می‌شوند، اما آن‌ها می‌دانند که عوامل بیولوژیکی در این امر نقش زیادی دارد. کودکان دچار OCD می‌شوند زیرا ژن آن را دارند. اگرچه در فعالیت مغز کودکان مبتلا به OCD تفاوت وجود دارد و هر چیزی که باعث OCD شده باشد، تقصیر کودک یا والدین نمی‌باشد؛ اما گاهی رفتارهای وسواسی می‌تواند تقلیدی از رفتارهای وسواس گونۀ پدر و مادر باشند.

بیشتر بخوانید: بیش فعالی کودک

وسواس مشخصا برای کودکان مبتلا به OCD چگونه است؟

اکثر اوقات کودکان مبتلا به وسواس در مورد رنج خود از رفتارهای ناشی از اختلال وسواس صحبت نمی‌کنند. آن‌ها ممکن است از رنج و ترس خود احساس خجالت یا گیجی کنند و آن را برای خود نگه دارند. آن‌ها ممکن است سعی کنند آیین‌هایی را که انجام می‌دهند، پنهان کنند. ممکن است نگران باشند که دیگران آن‌ها را به خاطر ترس‌ها، رفتارهای آیینی‌شان مورد تمسخر قرار دهند. کودکان مبتلا به اختلال وسواس احساس گیر افتادن دارند آن‌‌ها نمی‌توانند تمرکز خود را از روی وسواس‌شان بر دارند. این کودکان احساس می‌کنند که باید تشریفات را انجام دهند تا از اتفاقات بدی که به ذهنشان آمده جلوگیری کنند. برای برخی از کودکان، تنها زمانی احساس "همه چیز خوب است" به وجود می‌آید که رفتارهای آیینی را با دقت انجام دهند.

روش‌های تشخیص وسواس کودکان

بسیاری از بچه‌ها قبل از اینکه والدین، معلم یا پزشکشان متوجه شوند، اختلال وسواس را از مدت‌ها قبل تجربه کرده‌اند. گاهی والدین متوجه مشکلات دیگری می‌شوند که این علائم می‌تواند از نشانه‌های OCD باشد. به عنوان مثال:

• گاهی والدین زمانی متوجه وسواس کودک خود می‌شوند که می‌بینند با بر هم خوردن قاعده‌ای، کودکشان بیش از حد نگران می‌شود، برای مثال خریدهای آخر هفته مثل همیشه انجام نمی‌شود.
• زمانی که کودک رفتاری را انجام می‌دهد که شبیه تشریفات است، برای مثال با دقت زیاد گوشه‌های پتو یا لباسش را مرتب می‌کند.
• زمانی که کودک فقط یک غذای خاصی را می‌خورد و از خوردن غذاهای متنوع خودداری می‌کند.
• در تمرکز روی کار مدرسه، یا لذت بردن از فعالیت‌ها مشکل دارد، برای مثال نمی‌تواند مثل سایر بچه‌ها در زنگ ورزش مشارکت داشته باشد.
• بیش از یک یا دو بار در روز سوالات تکراری می‌پرسد، برای مثال کی من کلاس فوتبال دارم؟
• خلق رنجور و حساسی دارند. این کودکان تحریک پذیر، ناراحت، غمگین یا مضطرب‌اند. برای مثال تحمل حتی ناکامی‌های کوچک برایشان سخت است و زمان‌های طولاتی با موضوع ثابتی درگیری ذهنی دارند.
• به نظر می‌رسد از درست بودن اوضاع مطمئن نیستند برای مثال چندین بار تکالیف مدرسه را از دوستانشان می‌پرسند ولی باز آرام نمی‌شوند و تا آخر شب مدام تکالیفشان را چک می‌کنند.
• در تصمیم گیری یا انتخاب مشکل دارند و شکست را بسیار دردناک تجربه می‌کنند.
• برای انجام کارهای روزمره زمان بسیار زیادی می‌گذارند، مانند لباس پوشیدن، مرتب کردن کوله پشتی، تکمیل تکالیف یا دوش گرفتن و در آخر بیشتر مواقع کسی باید به کمکشان بیاید تا خیالشان راحت شود.
• در صورتی که نتوانند کارهایشان را بی‌نقص انجام دهند، به شدت ناراحت شده و اعتماد به نفسشان را از دست می‌دهند.
• احساس کنترل‌گری زیادی دارند و با پافشاری زیاد از والدین و اطرافیانشان می‌خواهند حرف‌ها و کارهایی که می‌گویند را مو به مو انجام دهند.

اگر علائم ذکر شده برای شما آشناست برای تشخیص OCD، به یک روانشناس کودک یا روانپزشک مراجعه کنید تا در صورت نیاز اقدامات لازم برای فرزندتان انجام شود. همچنین پر کردن چک لیست‌ها و پرسشنامه‌های مربوط به وسواس به روانشناس یا روانپزشک کمک می‌کند تا بتواند زودتر به تشخیص درست برسد.

بیشتر بخوانید: اضطراب جدایی  

راه حل درمان وسواس در کودکان

درمان رایج کودکان مبتلا به اختلال وسواس روان درمانی است که به صورت بازی درمانی انجام می‌شود و در صورت نیاز همراه با روان درمانی کودک دارو درمانی هم انجام می‌شود. از آنجایی که ناهشیاری کودکان زیر 7 سال در بازی به راحتی نشان داده می‌شود و مرز بین هشیاری و ناهشیاری کودکان بسیار کم است بنابراین بازی درمانی در کودکان، تاثیرات درمانی بسیار مفیدی دارد.

درمان وسواس لباس پوشیدن در کودکان چیست؟

سعی کنید کودکتان را درک کنید

به نظر کار ساده‌ای می‌رسد، اما این مرحله را نادیده نگیرید زیرا این همان چیزی است که به شما کمک می‌کند کنترل خود را در مقابل رفتارهای وسواس‌گونه او حفظ کنید. وقتی می‌بینید از مشکلات کودک در زمینه لباس نا امید یا خسته شده‌اید، سعی کنید تصور کنید که چقدر این شرایط برای خود کودک ناراحت کننده است. مزیت این مسئله این است که با گذشت زمان، کودک شما متوجه درک شما می‌شود و شروع به برقراری ارتباط بهتر می‌کند، زیرا می‌فهمد که شما قصد مقابله و آزار دادن او را ندارید.

اجبار نکنید

اجبار در جفت کردن جوراب، شلوار یا لباس تأثیر بسیار مخربی بر روی سیستم حسی کودک می‌گذارد و اوضاع را بدتر می‌کند. ناگفته نماند که او در آینده می‌خواهد با شما بیشتر بجنگد زیرا فکر می‌کند شما قرار است مدام به او چیزی را تحمیل کنید.

منعطف برخورد کنید

وقتی می‌دانید کودک شما با لباس پوشیدن، مرتب کردن و یا شستن مشکل دارد، می‌توانید وقت بیشتری برای انجام این کارها برای او در نظر بگیرید و یا این مشکل را به یک بازی تبدیل کنید و یا به جای انتخاب‌های متعدد که او را سردرگم کند برای هر مرحله لباس پوشیدن تنها چند انتخاب محدود داشته باشد.

گزینه‌های پیشنهادی

به محض اینکه بچه‌ها احساس می‌کنند آنچه بر بدنشان تجربه می‌شود، تسلط دارند، تمایل بیشتری دارند که خودشان را از منطقه امن خود خارج کنند. در صورت امکان، دو جفت شلوار به آن‌ها بدهید تا از بین آن‌ها انتخاب کند اگر آن‌ها مطمئن نیستند، می‌توانید در مورد تفاوت‌های دو گزینه صحبت کنید، بگویید "تو میتونی شلوار مشکی بدون دکمه یا این شلوار پیش‌بندی جین را انتخاب کنی. امروز دوست داری کدام را بپوشی؟ "

چگونه با کودک وسواس فکری رفتار کنیم؟

مشاور با کودک وسواسی مراحل زیر را تمرین می‌کند، شما می‌توانید با این مراحل آشنا شده و در صورت نیاز به داشتن اطلاعات بیشتر با مشاورین کودک افرا کلینیک مشورت کنید.

در طی بازی درمانی مشاور موارد زیر را برای درمان وسواس فکری عملی کودک انجام می‌دهد:

1. کودکان تفاوت رفتار و فکر را یاد می‌گیرند. این مرحله بسیار مهمی است چرا که پایه اولیه درمان وسواس می‌باشد.
2. کودکان یاد می‌گیرند که انسان قادر به کنترل فکر نیست.
3. کودکان یاد می‌گیرند تا افکار خود به خودی‌شان را بشناسند.
4. کودکان به مرور احساسات خود را شناسایی کرده و تفاوت احساس گناه، غم، شرم و ترس را درک می‌کنند.
5. تفهیم فاصله بین فکر و عمل به کودکان اهمیت زیادی دارد؛ چرا که کودکان فکر را مساوی با عمل می‌دانند و تصور دارند اگر فکری به ذهنشان رسید عین عمل است و این موضوع آن‌ها را بسیار مضطرب کرده و سعی در کنترل فکر دارند.
6. کودکان یاد می‌گیرند که انجام تشریفات باعث می‌شود که این فکرها قوی بماند و انجام ندادن تشریفات باعت کمرنگ شدن افکار وسواسی می‌شود.
7. کودکان راه‌های مقابله با ترس، کنار آمدن با آن‌ها و مقاومت در برابر انجام تشریفات را می‌آموزند. کودکان با احساسات و نحوه‌ی مدیریت اضطراب ناشی از انجام ندادن رفتارهای عملی وسواس آشنا می‌شوند و برون‌ریزی هیجانی را در کنار درمانگر تجربه می‌کنند. یادگیری این مهارت‌ها به توقف چرخه OCD کمک می‌کند.
8. در صورتی که وسواس باعث افت شدید عملکرد تحصیلی یا محدود شدن روابط اجتماعی کودک شده باشد. روانشناس کودک او را به روانپزشک ارجاع می‌دهد، برای بچه‌هایی که به دارو نیاز دارند، با استفاده از دارو بهتر می توانند بر وسواس خود غلبه کنند و سازگاری بهتری با محیط پیدا می‌کنند.
9. با کودک خود در مورد آنچه اتفاق می‌افتد صحبت کنید. این گفتگوها بهتر است با همدلی و حمایت باشد. گوش دهید و عشقتان را به کودک تان نشان دهید. جمله‌ای بگویید که برای شرایط کودک شما مفید باشد، مانند: "من متوجه می‌شوم که نگران صاف بودن روکش‌ها، مرتب بودن جوراب‌ها و صف کشیدن کفش‌هایت هستی، من متوجه می‌شوم اگر نتوانی همه چیز را مطابق آنچه می‌خواهی نظم دهی یا کنترل کنی، نگران می‌شوی؛ اما من کنارت هستم تا با هم برای این رفتارها و یا افکارت راه حلی پیدا کنیم. به کودک خود اطمینان دهید که شرایط بهتر خواهد شد و در این مسیر می‌توانیم از افراد مطمئنی کمک بگیریم.
10. در درمان کودک خود شرکت کنید. درمورد چگونگی کمک به کودک، والدین باید بدانند غلبه بر وسواس یک روند است. قرارهای درمانی زیادی وجود داشته که درمانگر توصیه می‌کند و شما می‌توانید کودک خود را تشویق به انجام آن کنید.
11. اطمینان خاطر به کودک خود دهید. کودکان مبتلا به وسواس اغلب متوجه می‌شوند که با کودکان دیگر متفاوت هستند و این احساس ممکن است باعث احساس انزوا و تنهایی کودک شود. در این شرایط اگر کودک شما می‌داند هر زمان که بخواهد در مورد نگرانی‌های خود صحبت کند، شما هستید تا به او گوش دهید، این مسئله به او کمک می‌کند تا کمتر احساس تنهایی کند.
12. آرامش به کودک خود دهید تا کودکتان در زمان هجوم افکار وسواسی و اضطراب تنفس عمیق، تمرینات مدیتیشن یا ذهن آگاهی را انجام دهد.
13. گفتگوی مثبت با خود را به کودکتان آموزش دهید. می‌توانید کودک خود را تشویق کنید تا با گفتن جملاتی مانند "من می‌توانم این کار را متوقف کنم" یا "اگر این کار را نکنم اتفاق بدی نمی‌افتد" بی اثر بودن افکار خود به خودی را در زندگی واقعی تجربه کند.
14. حواس‌پرتی را به او یاد دهید. می‌توانید به کودکتان پیشنهاد کنید در هنگام اضطراب کار دیگری انجام دهد که از آن لذت می‌برد، مانند خواندن کتاب یا آشپزی کردن همراه شما. حواس‌پرتی می‌تواند از نگرانی‌های کودک کم کند مثل ساز زدن یا کار کردن با سفال.
15. یک جعبه نگرانی درست کنید: کودک نگرانی‌هایش را یادداشت یا نقاشی کند و آن‌ها را در جعبه‌ای قرار دهد. این به کودک شما کمک می‌کند تا نگرانی‌هایش را به جای اینکه به تنهایی حمل کند، بتواند از خود جدا کند. این کار به کودک کمک می‌کند بتواند خود را از افکارش مجزا ببیند.
16. یک مکان آرام برای او فراهم کنید. انتخاب یک مکان آرام  برای تجربه لحظاتی بدون نگرانی فضایی برای کودک ایجاد می‌کند تا بتواند فعالیت‌هایی را انجام دهد و از نگرانی‌ها دور شود.
17. ماساژ دادن دست‌ها از انگشت تا آرنج، پاها از انگشتان تا زانو، فرق سر و ستون فقرات می‌تواند اثرات دلبستگی نا امن را در کودک کاهش دهد. بهتر است هر شب یکی از والدین این کار را به نوبت انجام دهند.
18. کودک را تشویق به فعالیت‌های دستی مثل سفالگری یا بافتنی با میله کنید تا نیمکره چپ به اندازه راست درگیر شده و با تعادل بین دو نیمکره اضطراب را در کودک کاهش دهید.

چگونه OCD بر کودکان و خانواده‌ها تأثیر می‌گذارد؟

افکار وسواسی و رفتار اجباری بر توانایی کودکان بر آرامش و لذت بردن او از زندگیش تأثیر می‌گذارد. بنابراین اگر فرزند شما مبتلا به وسواس اجباری (OCD) باشد، ممکن است به دلیل چالش‌هایی که کودک دارد ارتباط با او مشکل‌ساز شود که در زیر چند مورد آن آمده است:

مشکلات در مدرسه

به عنوان مثال، کودک در توجه به انجام تکالیفش افراط کرده و با اولین ناکامی قشقرق به پا می‌کند.

ناتوانی در به پایان رساندن کارها 

به عنوان مثال، کودک تا زمان که تشریفات مربوط به مدرسه را انجام ندهد به مدرسه نمی‌رود یا نمی‌خوابد.

مشکلات جسمی

وسواس به گونه‌ای است که کودک بیشتر درگیر رفتارهای آئینی است تا احساس اضطراب قابل بیان، بنابراین استرس و اضطراب را به شکل روان‌تنی مثل تحریک روده، معده درد، حالت تهوع صبحگاهی یا کمبود خواب نشان می‌دهد.

مشکلات اجتماعی

کودک بیشتر وقت خود را صرف اعمال و افکار وسواسی می‌کند و زمانی برای معاشرت با دوستان و تعاملات اجتماعی نمی‌ماند.

احساسات منفی

کودک نگران این است که با دوستان و خانواده‌اش متفاوت باشد یا اینکه کنترل رفتار خود را در جمع از دست داده و رفتاری انجام دهند که باعث مسخره شدن شود.

شخصیت روان رنجور

گاهی اختلال وسواس همراه با حساسیت زیاد یا تحریک پذیری و داشتن آستانه تحمل پایین در مقابل ناکامی همراه می‌شود.

برای دریافت مشاوره کودک می توانید با مشاوران افرا کلینیک تماس حاصل فرمایید.

021-44273757 ، 021-44273767