در فرآیند رشد کودکان از حدود دو یا سه سالگی گفتن چیزهای غیر واقعی شروع می‌شود که این دروغ محسوب نمی‌شود. آنچه می‌تواند برخورد با رفتار دروغگویی کودکان را دشوار کند در نظر نگرفتن آن به عنوان یک فرآیند طبیعی در دوره‌ای از رشد کودک است. ما در کلینیک افرا در این مقاله به راه‌های تشخیص دروغگویی کودک، دلایل و راهکارهای جلوگیری از آن می‌پردازیم.
برای دریافت مشاوره کودک می توانید با مشاوران افرا کلینیک تماس حاصل فرمایید.
021-44273757 ، 021-44273767
دلایل دروغگویی کودکان
برای تشخیص اینکه کودک دروغ می‌گوید و یا فرآیند طبیعی رشد را طی می‌کند، باید بررسی کنیم که آیا کودکمان درک می‌کند که هدف رفتارش ممکن است از دیگری متفاوت باشد؛ همچنین باید درک کند که افراد دیگر می‌توانند اعتقادات متفاوت از عقاید او داشته باشند و سرانجام، آنها باید بتوانند اطلاعات صحیحی را که دارند، پنهان کنند. هر یک از این قابلیت‌ها چیزی نیست که کودکان زیر 3 سال داشته باشند. دروغگویی توانایی ذهنی نیاز دارد که با گذشت زمان کودک به مرور آن را بدست می‌آورد. مانند همه مراحل مهم رشد، کودکان تشخیص دروغ از راست را در سنی خاص متوجه نشده و صحبت غیر واقعی کودک لزوما دروغ نیست. پس از اطمینان از ورود کودک به مرحله تشخیص خیال از واقعیت و درک مزایای گفتن غیر واقعی اتفاقات، در مرحله بعد می‌بایست دلایل آن را بررسی کنیم:
- نگرش والدین
برخی والدین دروغگویی را بیش از دیگران مذموم می‌دانند. این والدین به فرزندان خود می‌گویند دروغ خطای جبران ناپذیری است و به نظر می‌رسد همین حساسیت و توجه بیش از حد به انجام ندادن این رفتار، باعث تکرار بیشتر آن در کودکان می‌شود.
- یادگیری مشاهده‌ای
کودکان زیر 7 سال به شدت رفتارهای خود را با تقلید از رفتار دیگران به ویژه خواهر و برادرهای بزرگتر خود انجام می‌دهند.
- محیط مدرسه
صداقت كودكانی كه در مدارس تنبیه‌گر و خشن تحصیل می‌کنند، بسیار بیشتر از دانش آموزان مدارسی که گفتگو در مورد علت خطا‌ها در آن رایج است، آسیب می‌بیند.
- محیط تنبیهی
قرار گرفتن در یک محیط تنبیهی به طور موثر یادگیری مهارت‌های لازم برای جلوگیری از تنبیه، از جمله دروغ گفتن را افزایش می‌دهد.
- احساس کنترل
بعضی اوقات بچه‌ها ترجیح می‌دهند دروغ بگویند. چون دروغ به آنها احساس کنترل بیشتر بر روی چیزهایی که نمی‌خواهند دیگران بدانند، را می‌دهد.
- ترس
دروغ‌هایی که ریشه در ترس دارند مربوط به دروغ‌های غیرقابل فکر است. وقتی بزرگسالان در زندگی کودک تهدید آمیز هستند (خشن، غیر منطقی یا تنبیه بیش از حد)، بچه‌ها آنقدر نگران عواقب ناشی از جبران خسارت هستند که سعی می‌کنند به طور کلی از آن جلوگیری کنند.
- رئیس مآب بودن کودک
ممکن است علت دروغگویی کودک برای تبعیت نکردن از مرجع قدرت باشد. به ویژه کودکانی که بیش فعالی دارند، برای فرار از قانون و تنبیه، تلاش می‌کنند با دروغ گفتن محیط را برای خود امن کنند.
- عدم درک پاسخ مناسب یا صحیح در مراودات اجتماعی
"حال شما چطور است؟" پاسخ مناسب "خوب" است. اما اگر خوب نباشید چطور؟ آیا این دروغ است که بگویید خوب هستید؟ وقتی کسی از یکی از دوستانش می‌پرسد "آیا این شلوار جین باعث می‌شود چاق بنظر بیایم؟"؛ "ژاکت جدید من چطوره؟"؛ آنها لزوما به دنبال پاسخ صادقانه نیستند. چطور یک بچه باید این را بفهمد؟ این چالشی است که بین دنیای بزرگسالی و کودکانه وجود دارد.
بیشتر بخوانید: ناخن جویدن کودکان
دروغگویی در کودکان در چه صورتی نگران کننده می‌شود؟
دروغگویی می‌تواند نشانه‌ی عزت نفس پایین کودک باشد که اگر به آن رسیدگی نشود، ممکن است برای کودک عوارض جدی به دنبال داشته باشد از جمله جذب گروه‌های خلافکار شدن. به دنبال الگوهای دروغ بگردید. این الگوها می‌تواند موقعیت‌هایی که کودکان دروغ می‌گویند و همچنین محتوای دروغ‌ها را نشان دهد. به عنوان مثال، اگر کودک شما به طور معمول در چندین محیط دروغ می‌گوید، مانند مدرسه، با دوستان و همچنین در خانه، باید بیشتر نگران باشید. کودکی که در عزت نفس خود مشکلی دارد به احتمال زیاد در موقعیت‌های مختلف دروغ می‌گوید. اما کودکی که از تنبیه می‌ترسد، بیشتر به افرادی که می‌ترسد دروغ می‌گوید. مسلما دروغ ناشی از کمبود اعتماد به نفس نسبت به دروغ ناشی از ترس، مشکلات جدی‌تری را برای آینده کودک بوجود می‌آورد. دروغ گفتن رفتار مهمی است که باید ریشه آن پیدا شود. چرا که اگر نشانگر یک بیماری روانی در حال ظهور مانند اختلال بزهکاری یا دروغ ناشی از توهم و هذیان باشد، در طول زمان بر شدت و تکرار آن افزوده خواهد شد. معمولاً علاوه بر دروغگویی علائم دیگری از جمله عدم سازگاری با محیط در کودک دیده می‌شود.
پیامدهای دروغگویی در کودکان
کودک با دروغ گفتن در ساختن روابط با همسالان و بزرگترها دچار مشکل می‌شود. زیرا پایه‌ی روابط در هر سنی، اعتماد است؛ بنابراین کودکی که عادت به دروغ گفتن دارد کم کم از محیط‌های اجتماعی و گروه‌ها حذف شده و در صورتی که شدت دروغگویی به قدری باشد که با این ویژگی بین همسالان خود شناخته شود، از طرف همسالان طرد می‌شود. به دنبال این کناره گیری و انزوا، کودکان از دنیای اجتماعی که محیط آموزش مهارت‌های زندگی است دور مانده و آماده بیماری‌های روانشناختی در دوره نوجوانی می‌شود.
برخورد مناسب با کودک دروغگو
در تصمیم گیری در مورد نحوه برخورد با دروغگویی کودک، مهم است که سن او را در نظر بگیرید. یک کودک در سال‌های اولیه ممکن است تفاوت بین گفته‌های غیر صادقانه و صادقانه را کاملاً درک نکند و همچنین نتواند بین آنچه خیال می‌کند و دوست دارد اتفاق بی‌افتد با آنچه واقعا اتفاق افتاده، تفاوت قائل شود.
- از خود بپرسید آیا برای فرزندتان محیط امنی ایجاد کرده‌اید که بتواند حقیقت را بگوید؟ به یاد داشته باشید که کودکان بیشتر اوقات برای جلوگیری از تنبیه دروغ می‌گویند. اگر فرزندتان به شما بگوید واقعاً چه اتفاقی افتاده است، فکر می‌کنید چه کاری انجام می‌دهید؟ کودکان اغلب به روانشناسان و معلمان می‌گویند که احساس گناه می‌کنند و می‌خواهند به پدر و مادر خود بگویند چه کاری انجام داده‌اند. اما آنها فهمیده‌اند که پدر و مادرشان وقتی به خانه می‌آیند، حالشان خوب نیست، عصبانی و خسته هستند و کودکان نگران تنبیهی هستند که ممکن است در اثر کاری که انجام داده‌اند، در انتظارشان باشد.
- یکی از راه‌های تشویق فرزندانتان برای گفتن واقعیت این است که پاسخ‌های خود را بیشتر بر رفتارهای او (مثل شکستن گلدان) متمرکز کنید تا به شخصیتش ("تو هیچوقت به حرف من گوش نمی‌دهی!"). اگر مرتكب اشتباه شده‌‌اند به آنها فرصت جبران دهید. برای مثال بگویید "می‌توانی از خاک انداز و جارو برای جمع کردن خرده‌های گلدان استفاده کنی."
- علت دروغگویی کودک را پیدا کنید. آیا او به عنوان بخشی از خیالپردازی‌های خود به سادگی یک قصه بلند می‌گوید؟ آیا برای فرار از تنبیه قصد گمراه کردن شما را دارد؟
بیشتر بخوانید: علت لجبازی کودکان
- او را مطمئن کنید که حتی اگر از دست او عصبانی شوید، هنوز دوستش دارید. اگر کودکی نگران عصبانی شدن شما باشد، ممکن است سعی کند به هر قیمت از گفتن حقیقت به شما جلوگیری کند. نکته مهم این است که در زمان خستگی یا عصبانیت به کودک کمک کنید تا احساس امنیت و حمایت کند. در حقیقت تحقیقات نشان می‌دهد وقتی بچه‌ها را به جرم دروغ گفتن به تنبیه تهدید می‌کنند، احتمال اینکه حقیقت را بگویند کمتر می‌شود. برای فرزندتان توضیح دهید که اگر او حقیقت را به شما بگوید، با او رفتار بدی نخواهید داشت. اما قول عصبانی نشدن ندهید و به او نشان دهید بیش از هر چیز دیگری برای شما شنیدن حقیقت مهم است. سپس با دقت گوش دهید و رفتارهای نادرست او را برایش بیان کنید؛ به جای اینکه سرزنش کنید، روی اثرات رفتارش تمرکز کنید.
- هرگز فرزند خود را دروغگو خطاب نکنید. اگر او را دروغگو خطاب کنید، ممکن است باورش اینطور شکل بگیرد و طبق آن رفتار کند. با این کار این رفتار جزء ویژگی‌های شخصیتی‌اش می‌شود.
- در مورد پیامدهای دروغ گفتن با کودک خود صحبت کرده و توضیح دهید که دروغ گفتن می‌تواند به اعتماد بین افرادی که یکدیگر را دوست دارند آسیب برساند. از کودک بخواهید تصور کند اگر در مورد چیزی به شما دروغ بگوید چه احساسی پیدا می‌کنید. اینکه چطور ممکن است بار بعدی به او شک کنید؟ و بر نحوه اعتمادتان به او تأثیر می‌گذارد؟
درمان دروغگویی کودکان
همانطور که گفتیم، دروغگویی کودکان بخشی از مرحله‌ی رشدی آن‌هاست نه الزاما یک رفتار غیر سالم، که باید با برخوردهای صحیح والدین جهت درستی بگیرد. علت دروغگویی برخی از کودکان، ابتلا به اختلال بیش فعالی یا کمبود توجه (ADHD یا ADD) است؛ در واقع این عدم صداقت آنها، به دلیل کمبود توجه و حواس پرسی آن‌هاست نه ناشی از دروغ گویی و پنهان کردن حقیقت. در این صورت ابتدا باید بیش فعالی یا کمبود توجه توسط روانشناس کودک درمان شود.
پیشگیری از دروغگویی کودکان
- هرگز سوالی نپرسید که پاسخ آن را می‌دانید: با این کار آنها را نسبت به خود بی‌اعتماد می‌کنید. فرض کنید صدای شکستن را می‌شنوید و وارد اتاقی می‌شوید که کودک شما کنار گلدان شکسته ایستاده و توپ بیس بال را در دست دارد. بیشتر والدین چیزی مانند "چه اتفاقی افتاده ؟" می‌گویند. از نظر کودک گزینه‌ها را در نظر بگیرید: کودک می‌تواند به شما حقیقت را بگوید و تنبیه شود، یا چیزی مانند "من نمی‌دانم" به شما بگوید و امیدوار باشید که آن را باور کنید. بنابراین انتخاب آنها بین 100٪ تنبیه یا 50٪ شانس فرار از کار اشتباه است. برای تغییر شانس به نفع شما و پیشگیری از دروغگویی کودک پیشنهاد می‌شود، هرگز سوالی نپرسید که پاسخ آن را می‌دانید. در عوض، می‌توانید چیزی مانند "شما گلدان را شکستید و تنبیه شما شستن ظرف‌های یک روز و شستن دو پنجره است. با این حال، اگر می‌خواهید عذرخواهی کنید و بگویید چطور اتفاق افتاده، فقط ظرف‌های شام و یک پنجره را بشویید. " اکنون شانس‌ها برعکس شده است و کودک مجبور خواهد شد که حقیقت را بگوید و تصدیق کند تا تنبیه کمتری دریافت کند. شما اکنون به او یاد داده‌اید که وقتی کار اشتباهی انجام می‌دهند اگر واقعیت را بگوید، تنبیه کمتری دریافت می‌کند. در نتیجه یاد می‌گیرد در مواقع دیگر هم، در صورت رفتار اشتباه، خود به خود شروع به گفتن حقیقت کند.
- تاثیر داستان‌های کودکانه: محققان دریافتند که نوع آموزش از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. آنها در مطالعه خود تأثیرات افسانه‌ها و داستان‌های مربوط به صداقت بر کودکان را بررسی کردند. داستان‌هایی با مضامین تنبیهی (مثل پینوکیو که دماغش بزرگ شد یا چوپان دروغگو)، دروغ را کاهش نمی‌دهد، در حالی که داستان‌هایی که بر جنبه مثبت صداقت متمرکز هستند(داستان‌هایی که در آن شخصیت داستان فرد صادقی است و باعث می‌شود اتفاق‌های خوبی برایش بی‌افتد )، صداقت کودکان را افزایش می-دهد. این بدان معناست که اگر می‌خواهیم فرزندانمان صادق باشند، بیش از آنکه به عواقب عدم صداقت بپردازیم، باید مزایای صداقت را بیان کنید.
- رفتار خود را تغییر دهید: به یاد داشته باشید که دروغگویی کودک عملی است که حداقل دو نفر را شامل می‌شود. گاهی دروغ گفتن والدین به فرزندشان این پیام را داده است كه دروغ گفتن برای او درست است. پس برای پیشگیری از دروغگویی کودک ابتدا باید از خودمان شروع کنیم.
برای دریافت مشاوره و روانشناسی کودک می توانید با مشاوران افرا کلینیک تماس حاصل فرمایید.
021-44273757 ، 021-44273767
