اختلال نافرمانی مقابله جویانه (ODD) یا اختلال نافرمانی مقابله ای یک اختلال روانپزشکی است که معمولاً در دوران کودکی، بین سنین 6 تا 8 سالگی ظاهر می‌شود و تا بزرگسالی ادامه می‌یابد.
ODD چیزی بیش از کج‌خلقی‌های عادی دوران کودکی است و فراوانی و شدت ODD باعث ایجاد مشکل در خانه و مدرسه می‌شود. علاوه بر این، کودکان مبتلا به اختلال نافرمانی مقابله جویانه اغلب با مشکلات یادگیری مرتبط با رفتار خود نیز دست و پنجه نرم می‌کنند.
اختلال نافرمانی مقابله جویانه (ODD) یک اختلال رفتار مخرب است که در دوران کودکی یا نوجوانی ظاهر می‌شود و با خلق و خوی خشمگین یا تحریک‌پذیری مداوم، رفتار سرکش و دعوا و کینه‌ورزی همراه است. غالباً در خصومت با شخصیت‌های اقتدار ظاهر می‌شود.
برای دریافت مشاوره تلفنی کودک خود می توانید با مشاوران افرا کلینیک تماس حاصل فرمایید.
021-44273757 ، 021-44273767
اختلال ODD چیست؟
همه کودکان در برخی مواقع رفتار سرکشی از خود نشان می‌دهند، به خصوص زمانی که خسته‌اند یا استرس دارند. رفتار مخالفت‌جویانه در واقع در کودکان نوپا و در نوجوانان اولیه طبیعی است. با این حال، رفتار کودک مبتلا به ODD بسیار شدیدتر و مخرب‌تر از حالت عادی است و بسیار بیشتر از نوع لجبازی و عصیان دوران کودکی است که کودکان ممکن است در طول دوره رشد نشان دهند. رفتار مخالفت‌جویانه ODD نه تنها پایدار است، بلکه در طیف گسترده‌ای از موقعیت‌ها رخ می‌دهد و در زندگی اجتماعی، خانوادگی و آموزشی کودکان تداخل دارد.
طبق آمار کتب روانپزشکی، این عارضه حدود 3 درصد از کودکان را تحت تاثیر قرار می‌دهد و در پسران بیشتر از دختران بوده و قبل از نوجوانی رخ می‌دهد. اغلب با اختلال کم‌توجهی بیش فعالی (ADHD)، اختلال سلوک، و با اختلالات اضطرابی و خلقی همراه است.
دو نوع اختلال نافرمانی مقابله ای وجود دارد:
-
ODD با شروع در دوران کودکی: از سنین پایین وجود دارد و نیاز به مداخله و درمان اولیه برای جلوگیری از پیشرفت آن به یک اختلال سلوک جدی‌تر دارد.
-
ODD با شروع در نوجوانی: به طور ناگهانی در سال‌های راهنمایی و دبیرستان شروع می‌شود و باعث درگیری در خانه و مدرسه می‌شود.
در حالی که هیچ علت شناخته شده‌ای برای این اختلال وجود ندارد، اما طبق تحقیقات، ODD با ترکیبی از عوامل بیولوژیکی، روانی و اجتماعی مرتبط است. مهم است که مداخله هر چه زودتر با کودکان مبتلا به ODD آغاز شود. بدون مداخله مناسب، ODD ممکن است به یک اختلال سلوک تبدیل شود. در مسیر درمان این اختلال می‌توانید با افراکلینیک تماس بگیرید و راهنمایی‌های لازم را دریافت کنید.
بیشتر بخوانید: دزدی در کودکان
اختلال نافرمانی مقابله جویانه (ODD) یک وضعیت رفتاری است که در آن فرزند شما یک الگوی مداوم از رفتار غیرهمکاری‌کننده، نافرمانی و گاهی رفتارهای خصمانه را نسبت به افراد صاحب قدرت نشان می‌دهد. این رفتار اغلب عملکرد عادی روزانه فرزند شما، از جمله روابط و فعالیت های درون خانواده و مدرسه را مختل می‌کند.
برای کودکان - به ویژه آن‌هایی که دو تا سه سال دارند و در اوایل نوجوانی خود هستند - متداول است که هر از چند گاهی مخالف یا سرپیچی از قدرت باشند. آن‌ها ممکن است مخالفت خود را با بحث کردن، نافرمانی یا صحبت کردن با بزرگسالان، از جمله والدین یا معلمان خود، ابراز کنند. هنگامی که این رفتار بیش از شش ماه طول بکشد و از حد معمول برای سن کودک شما فراتر رود، ممکن است نشان دهد که او ODD دارد.
اکثر کودکان و نوجوانان مبتلا به ODD حداقل یک بیماری روانی دیگر نیز دارند، از جمله:
-
بیش فعالی/اختلال کمبود توجه (ADHD).
-
اختلالات اضطرابی، از جمله اختلال وسواس فکری-اجباری (OCD).
-
انواع اختلالات یادگیری
-
اختلالات خلقی (مانند افسردگی)
-
اختلالات کنترل تکانه
حدود 30 درصد از کودکان مبتلا به ODD دچار یک وضعیت رفتاری جدی‌تری به نام اختلال سلوک می‌شوند. اگر ODD به درستی تشخیص داده نشود و درمان نشود، رفتارهای آن می‌تواند تا بزرگسالی ادامه یابد.
بیشتر بخوانید: تشخیص اختلال یادگیری
علائم اختلال نافرمانی مقابله ای در کودکان
کودکان مبتلا به اختلال نافرمانی مقابله جویانه، رفتارهایی را نشان می‌دهند که برای والدین و مربیان چالش‌برانگیز است. مثلاً پرخاشگری و بدرفتاری هدفمند نشان می‌دهند. آن‌ها معمولا در تعامل مناسب با همسالان و بزرگسالان مشکل دارند. مشاجره و سرکشی نیز یک مشکل رایج در کودکان مبتلا به ODD است.
علائم و نشانه‌های رایج ODD عبارتند از:
-
به راحتی اذیت شدن
-
ایجاد درگیری
-
کج‌خلقی‌های مکرر
-
تحمل کم برای ناامیدی
-
دروغگویی
-
بدخلقی و عصبانیت بی‌دلیل
-
عدم انطباق با درخواست‌های ساده
-
بدون حس وجدان
-
تحریک عمدی دیگران
توجه به این نکته ضروری است که با ODD، این علائم در چندین حوزه و نه فقط در خانه رخ می‌دهد.
علت بروز اختلال نافرمانی مقابله جویانه در کودکان و نوجوانان
علت ODD نامشخص است؛ اما به نظر می‌رسد ترکیبی از عوامل بیولوژیکی، اجتماعی و روانی کودکان را در معرض خطر قرار می‌دهد. این عوامل می‌تواند شامل فقر باشد (اگرچه ODD می‌تواند در خانواده‌هایی با هر وضعیت اقتصادی رخ دهد)، تجربه یک انتقال آسیب‌زا، داشتن والدینی با خلق‌وخوی مشابه، اعتیاد یا اختلال رفتاری، داشتن رابطه بد با والدین، داشتن والدین بی‌توجه یا بدسرپرست، یا پدر و مادری که بیش از حد خشن و تنبیه‌کننده است یا سایر ناپایداری‌های خانوادگی. حداقل یک مطالعه گزارش کرده است که علائم ODD در کودکانی که علاوه بر مشکلات خانوادگی با پذیرش همسالان نیز دست‌وپنجه نرم می‌کنند، بدتر است. چندین مطالعه ODD را به شیوه‌های فرزندپروری خشن، ناسازگار یا غفلت‌آمیز مرتبط می‌کند.
اختلالات مخرب دوران کودکی به خوبی درک نشده است. بچه‌ها تصمیم نمی‌گیرند سخت باشند. رفتار نادرست دوران کودکی پاسخی غیر اختصاصی به بسیاری از اختلالات درونی و بیرونی است و سرپیچی حتی در برخی از مراحل رشد مناسب است. هیچ علت واحدی برای ODD شناسایی نشده است، و در حالی که این بیماری در بستر شرایط خانواده‌ها ایجاد می‌شود، هیچ الگوی ژنتیکی شناسایی نشده است. به نظر می‌رسد عوامل بیولوژیکی، اجتماعی و تربیت کودک همگی در ODD نقش دارند.
روش درمانی اختلال نافرمانی مقابله جویانه در کودک
مهم است که مداخله هر چه زودتر با کودکان مبتلا به ODD آغاز شود. بدون مداخله مناسب، ODD ممکن است به یک اختلال سلوک تبدیل شود. تیم افراکلینیک در این مسیر آماده خدمت‌رسانی است.
درمان این اختلال شامل زیر موارد است:
-
درمان مهارت‌های حل مسائل شناختی: کودکان یاد می‌گیرند که علائم خاص ODD را مدیریت کنند و مشکلاتی را که از زندگی با ODD به وجود می‌آیند شناسایی و حل کنند.
-
خانواده‌درمانی: ممکن است از والدین، خواهر و برادر و سایر اعضای خانواده دعوت شود تا در درمان با کودک شرکت کنند تا خانواده‌ها و روابط خانوادگی بهبود یابد.
-
آموزش والدین: ممکن است به والدین یا مراقبان راهبردها و تکنیک‌های مدیریت رفتار برای کاهش بدرفتاری در خانه آموزش داده شود.
-
روان درمانی: درمان فردی می‌تواند به کودک کمک کند تا مهارت‌های شبیه مدیریت خشم و کنترل تکانه را بیاموزد.
-
آموزش مهارت‌های اجتماعی: آموزش رسمی مهارت‌های اجتماعی می‌تواند در کمک به کودکان مبتلا به ODD برای رشد ارتباط کودکان با همسالان مؤثر باشد.
همکاری نزدیک با والدین و معلمان برای اطمینان از اثربخشی یک برنامه درمانی برای درمانگر کودک بسیار مهم است؛ زیرا تکنیک‌های رفتاری در مورد کودکان مبتلا به ODD به تنهایی ممکن است بی‌اثر باشد.
بیشتر بخوانید: بیش فعالی کودک
سبک زندگی و تربیت کودک دارای اختلال نافرمانی مقابله جویانه
همراه با درمان و سایر رویکردهای حمایتی، چند تغییر کلیدی می‌تواند به بهبود علائم ODD کمک کند. والدین می‌توانند از طریق موارد زیر از فرزندان خود حمایت کنند:
-
افزایش تقویت‌های مثبت و کاهش تقویت‌های منفی
-
ارائه پیامدهای ثابت برای رفتار نادرست
-
با استفاده از پاسخ‌های فرزندپروری قابل پیش‌بینی و فوری
-
مدل‌سازی تعاملات مثبت در خانواده
انجام اقداماتی برای کاهش محرک‌های محیطی یا موقعیتی، مانند تحریک بیش از حد، کمبود خواب، یا تغییرات استرس زا.
اقدامات زیر می‌تواند برای نوجوانان و بزرگسالان مفید باشند:
-
با پذیرش مسئولیت اشتباهات و اقدامات تکانشی راحت‌تر باشید.
-
با یک درمانگر کار کنید تا مهارت‌های مدیریت احساسات و هدایت در تعارض را بیاموزید، به‌علاوه از هرگونه علائمی که همزمان رخ می‌دهند، پشتیبانی دریافت کنید.
-
تمرین ذهن‌آگاهی و تکنیک‌های تنفس عمیق برای کمک به آرام کردن خشم در لحظه.
-
فعالیت‌های کاهش استرس جدید مانند ورزش کردن، گذراندن وقت با دوستان یا لذت بردن از سرگرمی‌ها را امتحان کنید.
-
یک روال خودمراقبتی برای حمایت بهتر از رفاه کلی ایجاد کنید.
