ناخن جویدن کودکان یکی از مشکلات رفتاری شایع در دوران کودکی است. بسیاری از والدین نگرانی‌های زیادی در خصوص این مشکل داشته و به دنبال راهکاری مناسب برای حل این مشکل هستند. اما باید توجه داشت که این راهکارها به شکل مناسب و صحیح باید به کار گرفته شود. به کارگیری راهکارهای نامناسب باعث تثبیت و تشدید رفتار ناخن جویدن شده و حتی احتمال دارد آسیب‌های جدی به شخصیت کودک وارد شود.
برای دریافت مشاوره کودک می توانید با مشاوران افرا کلینیک تماس حاصل فرمایید.
021-44273757 ، 021-44273767
بسیاری از والدین در مواجهه با ناخن جویدن کودک خود احساس درماندگی دارند. چرا که انواع روش‌ها و راهکارها، تنبیه‌ها و تشویق‌ها را به کار گرفته‌اند اما همچنان با مقاومت کودک خود در ترک ناخن جویدن رو‌به‌رو می‌شوند. این مقاومت ممکن است والدین را به این نتیجه برساند که این رفتار قابل ترک نیست و به شکل عادت درآمده است. البته این باور چندان هم اشتباه نیست چرا که در صورت برخوردهای نامناسب با ناخن خوردن کودک ممکن است این رفتار تثبیت شده و حتی تا بزرگسالی نیز ادامه پیدا کند. بهتر است بدانید حدود 50٪ از کودکان بین 10 تا 18 سال حداقل گاهی ناخن‌های خود را می‌جوند و برای بسیاری از بچه‌ها این عادت حتی از سنین پایین‌تر از دو سال شروع می‌شود. جویدن ناخن یک عادت رایج بین کودکان است و معمولاً برای اکثر کودکان مشکل جدی نیست. بیشتر کودکان و نوجوانانی که ناخن‌های خود را می‌جوند خوشبختانه در نهایت این عادت را ترک می کنند. افرا کلینیک در این مقاله به علت‌های ناخن جویدن، راه‌های درمانی مناسب برای قطع این رفتار و سوالات رایج والدین در این زمینه پرداخته است.
علت ناخن جویدن کودکان
رفتار ناخن جویدن دلایل متعددی دارد، کنترل استرس و اضطراب از طریق ناخن جویدن یکی از علت‌های شایع آن است. البته علل دیگری نیز وجود دارد که در ادامه توضیح داده می‌شود.
- نیاز روانی کودک به مکیدن: ممکن است در زمان کودکی، والدین بدون توجه به نیازهای عاطفی کودک و آمادگی او خیلی زود آن‌ها را از شیر گرفته باشند به نیازهای عاطفی کودک پاسخ مناسب داده نشده باشد. و ناخن جویدن در این کودکان بخشی از احساس عدم امنیت آن‌ها است.
- راه جلوگیری از بروز خشم: گاهی زمانی که کودک خسته و کلافه است و توانایی سازگاری و تاب‌آوری ندارد، این کار را برای آرام کردن خودش انجام می‌دهد.
- کمالگرایی والدین: والدین کمالگرا که طاقت دیدن کوچکترین نقصی را در فرزند خود ندارند واکنش‌های شدیدی به ناخن جویدن نشان می‌دهند که باعث ادامه‌دار شدن این رفتار می‌شود.
- کنترل گری والدین: والدین کنترل‌گر معمولا اجازه استقلال به فرزندشان را نمی‌دهند. ناخن جویدن راهی است که کودک به اجبارها و سلطه‌گری والدین واکنش نشان می‌دهد.
- یادگیری مشاهده ای: گاهی این رفتار، تقلیدی از رفتار بزرگسالان یا همسالان می‌باشد.
- بحران‌ها: گاهی با وجود یک بحران در خانواده مثل اسباب‌کشی، فوت یکی از اقوام یا دعوای پدر و مادر، کودک در شرایط تنش‌زایی قرار می‌گیردو دچار اضطراب و استرس می‌شود. ناخن جویدن واکنشی به این تنش است.
- خودباوری پایین: ممکن است کودک به خودش احساس منفی داشته باشد و به اصطلاح اعتماد به نفس پایینی داشته باشد و این کار را را برای از بین بردن احساس منفی و خجالت انجام می‌دهد.
- بلندی ناخن: همیشه کارهای کودکان دلایل پیچیده‌ای ندارد ممکن است بلند بودن بیش از اندازه‌ی ناخن، کودک را به خود اصلاح‌گری هدایت کند.
- توجه گرفتن: گاهی اوقات با والدینی مواجه می‌شویم که در شرایط مختلفی به کودک توجه نمی‌کنند و فقط در زمانی که کودک، کار اشتباهی انجام می‌دهد توجه‌شان را به او معطوف می‌کنند؛ بنابراین واکنش افراطی والدین و توجه طلبی در کودک می‌تواند علت جویدن ناخن باشد.
- کنترل اضطراب: کودکان در هر مرحله‌ای از زندگی ترس‌های مختلفی دارند. ترس از تاریکی، هیولا و مهد وجود چنین ترس‌هایی محرکی برای ناخن جویدن است.
- عادت: در برخی کودکان قرار گرفتن مقابل تلویزیون و کارتن‌های مختلف و بیکار بودن دست‌ها باعث می‌شود تا کودکان برای سرگرم شدن مقابل تلویزیون و تمرکز بر روی کارتون این کار را انجام دهند.
- اختلال وسواس: رفتار ناخن جویدن بویژه وقتی همراه با موکندن است از نشانه‌های وسواس می‌باشد.
بیشتر بخوانید: دروغگویی در کودکان
راه‌های درمان و مقابله با ناخن جویدن کودکان
گرچه ناخن جویدن می‌تواند به یک مشکل مزمن و کلافه‌کننده برای والدین تبدیل شود اما خوشبختانه روش‌های متعددی وجود دارد که والدین می‌توانند به کودکان خود کمک کنند تا رفتار ناخن جویدن خود را کنترل کنند.
- شناسایی زمان و مکان رفتار: در مرحله اول کودک خود را با دقت مشاهد کنید و زمان و مکانی که فراوانی این رفتار زیاد است را به مدت حداقل یک هفته یادداشت کنید، برای مثال زمانی که او را دعوا می‌کنید و یا زمانی که تلویزیون نگاه می‌کند.
- آگاهی دادن به کودک: او را از رفتارش آگاه کنید. برای مثال می‌توانید وقتی ناخن هایش را می‌جود روبروی او آینه بگیرید و یا از او فیلم برداری کنید و بعد به او نشان دهید و یا هر از چند گاهی موضوع را با گفتن جملاتی مانند "من متوجه می‌شوم ناخن‌هایت را می‌جوی، آیا بچه‌های مدرسه هرگز متوجه این موضوع شده‌اند؟" ذکر این نکته که دیگران ممکن است آن‌ها را در حال انجام این کار ببینند ممکن است باعث شود شدت این رفتار کاهش یابد.
- تحریک کردن دست و دهان کودک: دست کودک را با انجام یکسری کارها درگیر کنید. برای مثال از تیوپ‌های پلاستیکی کوچک و یا خمیربازی استفاده کنید و یا به او آبنات و یا آدامس پیشنهاد دهید تا دست و دهانش مشغول فعالیتی غیر از ناخن حویدن شود.
- ماساژ دادن: انگشتان کودک را روزی 3 بار به مدت 5 دقیقه ماساژ دهید. ماساژها باید به شکل دورانی انجام شود. بند بند انگشتان را جداگانه انجام دهید. هر حرکت دورانی با فشار حدودا 1 تا 3 کیلو باشد.
- تحریک گیرنده‌های لب: برای تحریک لب‌ها از چوب کبریت استفاده کنید. از او بخواهید آن را از یک گوشه لب بدون کمک دندان‌ها به گوشه دیگر لب خود ببرد (در صورت سخت بودن می‌توانید از لوله خودکار و یا کمک دندان استفاده کنید.)
- قرار دادن رمز بین خود و کودک: هیچ‌گاه به صورت مستقیم به کودک واکنش ندهید، مثلا نگویید این کار را نکن یا دستش را بکشید می‌توانید به صورت غیر مستقیم او را نسبت به رفتارش هشیار کنید. مثلا دوست داری الان چیکار کنی؟ و یا از او در انجام کاری کمک بخواهید و یا او را سرگرم کنید. یک رمز بین خودتان انتخاب کنید، هنگامی که می‌بینید مشغول جویدن ناخن‌هایش هست، به آرامی روی بازویش را لمس کنید یا از یک کلمه رمز استفاده کنید که بدون اعلام آن به دیگران، به او هشدار دهد. این به آن‌ها کمک می کند تا هنگام انجام این کار آگاهی بیشتری کسب کند و از حالت ناخودآگاه در بیاید.
- داستان گفتن: گاهی دادن اطلاعات ساده در قالب داستان می‌تواند کمک کننده باشد، مثلا داستان کودکی را تعریف کنید که این کار را می‌کرد و میکروب‌ها چگونه او را مریض کردند.
- نادیده گرفتن: سعی کنید مثلا اگر کودک در طول روز 5 بار این کار را انجام می‌دهد 3 بار نادیده بگیرید و یک یا دو بار فقط اشاره کنید می‌توانید با کودک علامتی را طراحی کنید و به او بگویید هر زمان علامت را دیدی دستت را از دهانت بیرون بیاور.
- تشویق کردن: وقتی کودک خود را در حال پیشرفت می بینید، تشویق کنید. سرزنش و یا تنبیه باعث می‌شود که او استرس بیشتری داشته باشد و باعث شود او ناخن‌های خود را بیشتر بجود. در هنگام تلاش برای ترک این رفتار، منعطف و حمایت کننده باشید. تقویت مثبت تا حد زیادی جواب می‌دهد. از جدول ستاره‌ها می‌توانید کمک بگیرید. یک نمودار برچسب ایجاد کنید و هر روز علامت گذاری کنید که کودک ناخن‌های خود را نمی‌جود. اگر کودک شما نمی‌تواند یک روز کامل را بسازد، ممکن است لازم باشد روز را به چند قسمت کوچکتر از زمان تقسیم کنید، مانند "قبل از صبحانه" یا "در هنگام شام". هنگامی که او مقدار مشخصی از برچسب ها را جمع کرد به او جایزه دهید - مانند دوچرخه سواری یا پارک برای پنج برچسب
- مواجه‌سازی: از وقوع پیامدهای طبیعی جلوگیری نکنید. بخاطر داشته باشید که پیامدهای طبیعی می‌توانند معلمان خوبی باشند. بنابراین، اگر کودک شما گاهی آنقدر ناخن‌هایش را می‌جود که از آن‌ها خون می‌آید و یا درد می‌گیرد یا می‌سوزد، اظهار تاسف بکنید اما بگذارید ببیند رفتارش چه عواقبی به همراه دارد.
عوارض ناخن خوردن کودک
رفتار ناخن جویدن اگر به مدت طولانی ادامه پیدا کند ممکن است باعث تغییر شکل ناخن‌ها و یا انگشتان دست شود. اما آنچه به رشد روان کودک آسیب بیشتری می‌زند عکس العمل‌هایی است که اطرافیان به این رفتار دارند، چرا که سرزنش، تحقیر و یا اجبار به ترک ناخن جویدن و بازگشت مجدد به آن باعث پایین آمدن اعتماد به نفس و متفاوت دیدن خود از همسالانش می‌شود.
بیشتر بخوانید: تربیت فرزند از نوزادی
تاثیر رفتار والدین بر ناخن جویدن کودکان
تاثیر رفتار والدین در کاهش و یا افزایش ناخن جویدن بسیار مهم است، برای مثال دادن اطلاعات ترسناک مثل میکروب‌ها زیر ناخنت تمام دلت رو پر می کنند و یا سرزنش کودک مثل گفتن جملاتی مثل "تو عرضه نداری کنار بزاری" شرایط ترک ناخن جویدن را سخت‌تر می‌کند و کودک را در یک وضعیت لجبازی و کم شدن اعتماد به نفس قرار می‌دهد در حالی که اگر والدین به کودک نشان دهند که می‌خواهند به او کمک کنند تا این رفتار را ترک کند کودک بهتر می‌تواند انگیزه برای ترک ناخن جویدن پیدا کند.
چه زمانی باید نگران ناخن جویدن کودک باشیم؟
در صورتی که ناخن جویدن رو به گسترده شدن باشد و همراه با این رفتار کودک شروع به کندن موها یا مژه‌های خود کند و یا با مشکلات خواب و یا تغدیه نیز همراه باشد، حتما در این شرایط می‌بایست با روانشناس کودک صحبت کنید.
راهکارهای جلوگیری از خوردن ناخن در کودکان
راهکارهای جلوگیری از خوردن ناخن به دو دسته تقسیم می‌شوند راهکارهایی که برای حذف رفتار است و راهکارهایی که برای برطرف کردن علت رفتار وجود دارد. راهکارهای حذف رفتار ناخن جویدن شامل ماساژ دست و لب، آگاه کردن کودک از رفتارش با آینه و یا فیلم، مقایسه ناخن سالم از آسیب دیده. راهکارهای مربوط به بر طرف کردن علت ناخن جویدن شامل یادداشت‌برداری، گفتگو با کودک برای بر طرف کردن استرس، دادن آزادی بیشتر برای داشتن کنترل بر روی بدن خود، مراجعه به روانشناس برای بررسی و تشخیص بالینی رفتار ناخن جویدن که به طور کامل در بخش راهکارهای ترک ناخن جویدن توضیح داده شده است.
سوالات متداول در مورد ناخن جویدن کودکان
-
مهم‌ترین سوالات والدین در خصوص ناخن جویدن کودک آیا ناخن جویدن در کودکان اختلال است؟
بسته به مدت زمان و شدت ناخن جویدن در کودک، ناخن جویدن می‌تواند جزء اختلالات اضطرابی، تیک و یا اختلال وسواس دسته بندی شوند.
-
آیا کودک من مشکل شخصیتی دارد که ناخن می‌جود؟
در مواردی که والدین تلاش های لازم را انجام داده اند؛ اما رفتار ناخن جویدن ادامه پیدا می‌کند، ممکن است ناخن جویدن نشانه اضطراب بیش از حد باشد. اگر ناخن جویدن باعث خونریزی نوک انگشتان شود و یا همراه با رفتارهای نگران کننده دیگری مانند برداشتن پوست دور انگشتان یا کندن مژه‌ها یا موهایش باشد، توصیه می‌شود با روانشناس کودک مشورت کنید.
-
چگونه می‌توانم جلوی ناخن جویدن کودکم را بگیرم؟
از سخنرانی‌های طولانی درباره دلایل منزجرکننده ناخن جویدن صرف نظر کنید. این کار اثری ندارد و کمکی به فرزندتان نمی‌کند. رفتار صحیح در مقابل ناخن جویدن این است که در مرحله اول علت آن را پیدا کنید و در مرحله دوم بوجود آوردن انگیزه برای ترک آن است؛ چرا که اگر کودک انگیزه خاصی برای ترک آن نداشته باشد، احتمالاً تلاش شما موفقیت‌آمیز نخواهد بود. بنابراین، با او صبور باشید و اگر علاقه‌ای به توقف ناخن جویدن ندارد، ممکن است لازم باشد شما تا زمان مناسب و بوجود آمدن انگیزه صبور باشید.
-
آیا پوشیدن دستکش و یا لاک تلخ برای ترک ناخن جویدن کودکم مناسب است؟
پوشاندن دستکش و استفاده از لاک‌های تلخ خیلی توصیه نمی‌شود؛ چرا که ریشه این رفتار بررسی نشده و ممکن است اضطراب خود را به شکل دیگری مثل مو کندن نشان دهد.؛ همچنین برخی از لاک‌های تلخ استون یا فلفل قرمز را در خود دارند، اگر کودک شما چشم‌های خود را مالش دهد، می تواند آسیب زننده به چشم باشد.
-
آیا ناخن جویدن باعث سرطان می‌شود؟
بیشتر کودکانی که ناخن‌های خود را مدت طولانی می‌جوند مشکل جدی ای پیدا نمی‌کنند. از طرفی شکل‌گیری سرطان‌های مختلف در کودکان علت‌های فیزیولوژی و ارثی دارد. اما باید توجه کرد که در برخی موارد، جویدن ناخن ممکن است باعث ایجاد عفونت باکتریایی به نام پارونیشیا شود که نیاز به مراجعه به پزشک و آنتی بیوتیک دارد. کودکان همه چیز را لمس می‌کنند بنابراین اگر انگشتان خود را در دهان ببرند می‌تواند باعث بیماری شود و میکروب‌های مختلفی وارد بدن کودک شود. بعضی از کودکانی که سال‌ها ناخن‌های خود را می‌جویند دچار آسیب دائمی ناخن می‌شوند؛ همچنین در موارد نادری جویدن ناخن باعث آسیب به دندان های در حال رشد و فک شده است.
-
چه موقع برای ناخن جویدن کودکم باید به مشاور مراجعه کنم؟
در صورتی که دو هفته پیوسته کودکتان ناخن‌هایش را بخورد و راهکارهای مناسب برای ترک ناخن جویدن تاثیری در کاهش آن نداشته باشد، بهتر است به یک مشاور کودک مراجعه کنید.
برای دریافت مشاوره کودک تلفنی، آنلاین و حضوری می توانید با مشاوران افرا کلینیک تماس حاصل فرمایید.
021-44273757 ، 021-44273767
