یکی از مشکلات رایج در دنیای مدرن امروزی، پدیده فرسودگی شغلی است. فرسودگی شغلی به معنای خستگی جسمی، عاطفی و احساس ناامیدی است. این مقاله به بررسی جنبه‌های مختلف فرسودگی شغلی از جمله نشانه‌ها، تشخیص، علل و راهکارهای درمانی پرداخته است.
برای دریافت مشاوره شغلی با مشاوران افرا کلینیک تماس حاصل فرمایید.
021-44273757 ، 021-44273767
فرسودگی شغلی چیست؟
ورود به بازار کار و تجربه فضای جدید، یکی از تجربیات لذت‌بخش و البته چالش‌برانگیز در زندگی است. با ورود به دنیای کار بسیاری از ما تا مدت‌ها احساس مثبتی نسبت به خود و زندگی خواهیم داشت. اما از آن‌جایی که زندگی همواره با فراز و نشیب‌های خاص خودش همراه است ممکن است اوضاع همیشه بر وفق مرادمان نباشد. شاید متوجه شوید کاری که تقریبا همه وقت شما را به خود اختصاص می‌داد دیگر برایتان جذابیت روزهای اول را ندارد و حتی از آن دلزده شده باشید. این علائم و تغییرات نشان می‌دهند که شما دچار فرسودگی شغلی شده‌اید. فرسودگی شغلی یکی از مشکلات رایج در دنیای مدرن امروزی است. فرسودگی شغلی شامل خستگی فیزیکی، هیجانی و روانی است. فردی که دچار فرسودگی شغلی شده است احساس ناامیدی، کسالت و بی کفایتی دارد. فرسودگی شغلی می‌تواند همراه با افسردگی و استرس باشد و حتی گاهی علائم فرسودگی شغلی با این دو اختلال اشتباه گرفته می‌شود.
مهم‌ترین علائم و نشانه‌های فرسودگی شغلی چیست؟
فرسودگی شغلی علائم و نشانه‌های مختلفی دارد و همان‌طور که گفته شد ممکن است برخی علائم آن شبیه افسردگی و اضطراب باشد. توجه داشته باشید داشتن یک یا چند علامت به این معنا نیست که شما دچار فرسودگی شغلی شده‌اید. مجموعه‌ای از علائم (4 الی 5 مورد) در یک بازه زمانی قابل توجه (مثلا بیشتر از یک ماه) به همراه افت عملکرد شغلی برای تشخیص فرسودگی شغلی لازم است. و اما نشانه‌های مهم ...
- از محیط کاری خود لذت نمی‌برید.
- منتظر هستید تا ساعت کاری هر چه زودتر تمام شود و به منزل بازگردید.
- هیچ انگیزه‌ای برای رفتن به محل کار خود ندارید.
- فقدان هرگونه انگیزه، امید و آرزو
- دردهای جسمانی بدون توجیه پزشکی
- خستگی مفرط
- بی‌خوابی
- خشم و تحریک‌پذیری زیاد در محیط کار
- عدم تجربه هیجان‌های مثبت
- فراموشی، حواس‌پرتی و عدم تمرکز
بیشتر بخوانید: همه چیز درباره سندروم خستگی مزمن + روش‌های درمان سندروم خستگی مزمن
نکته مهم:
بسیاری از نشانه‌های فرسودگی شغلی که در بالا به آن اشاره شد با نشانه‌های اختلالات اضطرابی و افسردگی همپوشانی دارد و بسیاری از مواقع ممکن است افراد به اشتباه تصور کنند که دچار افسردگی یا استرس شده‌اند. مولفه مهم و کلیدی در فرسودگی شغلی ناامیدی و احساس بی‌کفایتی است. فردی که دچار فرسودگی شغلی شده است هیچ امیدی برای بهبود شرایط ندارد و احساس کنترل بر امور را از دست می‌دهد. فرسودگی شغلی احساس گیرکردن صرف در یک مسئولیت است و معمولا افراد از این فرایند خیلی آگاه نیستند.
مراحل فرسودگی شغلی
فرسودگی شغلی به یکباره و ناگهانی ایجاد نمی‌شود. آگاهی از مراحل مختلف و ویژگی‌های هر مرحله به شما کمک می‌کند تا درک صحیحی از این پدیده داشته باشید و به موقع آن را تشخیص دهید.
-
مرحله ماه عسل: در این مرحله شما به تازگی در یک سازمان استخدام شده‌اید و با انرژی و اشتیاق فراوان کار خود را شروع می‌کنید. اگر از تلاش خود فیدبک مثبتی نگیرید و تشویق و رضایتی در کار نباشد به تدریج دچار کاهش انرژی جسمی و روانی می‌شوید.
-
کمبود کارمایه: در این مرحله به شدت احساس کمبود انرژی می‌کنید و نارضایتی شغلی و خستگی دارید. به همین دلیل معمولا افراد با استفاده از روش‌های تسکینی موقت (استراحت، خوابیدن طولانی و ...) به نوعی از این احساسات ناخوشایند فرار می‌کنند.
-
آغاز نشانه‌های مزمن افسردگی: این مرحله با نشانه‌های افسردگی (بی‌لذتی، ناامیدی و علائم جسمی مثل خستگی، مشکلات گوارشی و ...) همراه است.
-
بحران: در مرحله بحران افراد با احساساتی همچون بدبینی عمیق، شک به توانایی‌های شخصی و ... دست‌و‌پنجه نرم می‌کنند.
-
مرحله به بن بست رسیدن: در مرحله بن بست فرد مستعد خطر از دست دادن شغل می‌شود. ممکن است تنش و درگیری در محل کار داشته باشد و در خانه نیز به شدت پرخاشگر و تحریک‌پذیر می‌شود.
چرا دچار فرسودگی شغلی می‌شویم؟
عوامل متعددی در شکل‌گیری فرسودگی شغلی موثر هستند. اما پژوهش‌ها نشان داده است که 4 عامل اصلی و بسیار مهم در ایجاد فرسودگی شغلی تاثیر دارد.
-
خستگی عاطفی: افرادی که معمولا به صورت افراطی خود را درگیر شغلشان می‌کنند و به گونه‌ای کمال‌طلب هستند معمولا اهداف غیر واقعی برای خود درنظر می‌گیرند و وقتی به اندازه تلاششان بازخورد مثبت نمی‌گیرند در چرخه فرسودگی شغلی گرفتار می‌شوند.
-
عملکرد شخصی: افرادی که دائما خود را ارزیابی می‌کنند و احساس غیر مفید بودن می‌کنند مستعد فرسودگی شغلی هستند. این افراد همیشه فکر می‌کنند هرکاری انجام دهند بی‌فایده است. آن‌ها تصور می‌کنند نمی‌توانند از تمام و یا قسمت اعظم توانایی و استعداد خود در انجام کارها استفاده کنند.
-
عدم تطابق فرد با وظایف شغلی: در این حالت افراد شخصیتی را از خود نشان می‌دهند که با رفتار و شخصیت واقعی آن‌ها در تناقض است. به عبارت دیگر سازمان فرد را در راستای رفتاری سوق می‌دهد که مطابق با نظام ارزشی شخص نیست.
-
درگیری: افرادی که خود را بیش از اندازه در کار غرق می‌کنند و انتظارات غیرواقعی دارند مستعد فرسودگی شغلی هستند. این افراد از سایر جنبه‌های مهم زندگی غافل شده و اغلب زندگی تک بعدی دارند.
بیشتر بخوانید: مهارت انطباق پذیری یا سازگاری با محیط در زندگی شغلی و اجتماعی
راه های درمان و جلوگیری از فرسودگی شغلی
- لطفا تعادل را رعایت کنید
یکی از عوامل بسیار مهم در فرسودگی شغلی افراط در کار و بی‌توجهی به سایر جنبه‌های زندگی است. بسیاری از افراد زمانی متوجه معایب افراط‌کاری خود می‌شوند که دچار فرسودگی شغلی شده و به قول معروف کار از کار گذشته است. بنابراین بهتر است برنامه کاری خود را مرور و ارزیابی کنید. برنامه‌ریزی مجدد داشته باشید. ارزش‌های زندگی خود را در زمینه‌های متعدد مشخص کنید و سعی کنید مطابق با ارزش‌های خود برنامه جدید داشته باشید. بخشی از اوقات خود را به انجام کارهای لذت‌بخش و مطابق با ارزش‌هایتان اختصاص دهید. به زودی متوجه می‌شوید که انرژی حاصل از این کار باعت افزایش عملکرد کاری شما شده است.
- استرس خود را کنترل کنید
استرس شغلی در صورت مزمن شدن می‌تواند به فرسودگی شغلی تبدیل شود. استفاده از تکنیک‌های کنترل استرس همچون ریلکسیشن، ذهن آگاهی و ... تا حد زیادی در کنترل استرس شغلی موثر هستند. سعی کنید در طول روز از این تمرینات استفاده کنید. تصور کنید در یک طبیعت بکر، کنار یک رودخانه نشسته اید. سعی کنید همه حواس پنچ گانه خود را به کار بگیرید. چه چیزهایی می بینید؟ چه صداهایی در اطراف شما شنیده می شود؟ گرمی یا سردی هوا را حس می‌کنید؟ فرض کنید که برگی از درخت به داخل رودخانه می‌افتد و در حال دور شدن است و همچنان که دور می‌شود افکار آزاردهنده شما نیز بر روی آن نوشته شده است و در حال دور شدن است. انجام دادن این تمرین و تصویر سازی ذهنی به شما کمک می‌کند تا نسبت به افکار آزاردهنده خود بی‌تفاوت باشید و کمتر دچار استرس شوید.
- ویژگی‌های شخصیتی خود را بشناسید
شناخت ویژگی‌های شخصیتی و درک صحیح از آن می‌تواند به شما کمک کند تا شغل مناسب شخصیت خود را انتخاب کنید و در محیط کار کمتر دچار تعارض و استرس شوید. همچنین برخی ویژگی‌های شخصیتی مثل کمال‌گرایی افراطی و ناسالم زمینه‌ساز فرسودگی شغلی می‌شود. بنابراین اگر با کمک یک متخصص سلامت روان بر روی تعدیل این ویژگی‌ها کار کنید و درک منطقی از توانمندی‌های خود داشته باشید تا حد زیادی به بهبود فرسودگی شغلی در خود کمک کرده‌اید.
- از متخصص کمک بگیرید
گاهی فرسودگی شغلی منجر به بروز علائم بسیار شدید در افراد می‌شود و یا همراه با افسردگی و اضطراب و افت عملکرد در همه جنبه‌های زندگی است. در این موارد بهتر است از یک متخصص سلامت روان کمک بگیرید و با استفاده از دوره‌های روان‌درمانی بهبود پیدا کنید. روان‌درمانگر به شما کمک می‌کند تا درک صحیحی از فرسودگی شغلی، زمینه‌های ایجاد آن و عوامل تداوم‌بخش فرسودگی شغلی داشته باشید. روان‌درمانگر به شما کمک می‌کند تا بتوانید تعارضات محل کار خود را به خوبی مدیریت کنید و اهداف و انتظارات واقع‌بینانه از خود داشته باشید.
بیشتر بخوانید: عوامل موثر در انتخاب شغل
مهم‌ترین عوارض فرسودگی شغلی
فرسودگی شغلی مانند هر مشکل دیگری اگر به موقع شناسایی و درمان نشود می‌تواند منجر به مشکلات مزمن و دردسرسازی شود. عوارض فرسودگی شغلی را می‌توان به 3 دسته مهم تقسیم کرد:
عوارض جسمانی:
- مشکلات جسمی همچون انواع سردردها
- اختلال در خواب
- کاهش وزن
- اختلالات گوارشی
- خستگی مزمن
عوارض رفتاری:
- تغییرات خلقی
- عدم تحمل ناکامی
- تحریک‌پذیری و زود از کوره در رفتن
عوارض مربوط به عملکرد شغلی:
- کاهش کارآیی به رغم صرف زمان زیاد برای انجام کار
- کاهش علاقه نسبت به کار
- کاهش خلاقیت و عدم انعطاف‌پذیری
چه طور متوجه شوم دچار فرسودگی شغلی شده‌ام؟
اکثر افراد ممکن است در تشخیص فرسودگی شعلی دچار مشکل شوند و یا نیاز داشته باشند در مورد علائم و نشانه‌های خود با یک متخصص صحبت کنند مشاوران افرا کلینیک در این زمینه می‌توانند به شما کمک کنند و راهنمایی‌های لازم را ارائه دهند. علاوه بر این با استفاده از پرسشنامه مربوط به فرسودگی شغلی به راحتی می‌توانید خود را در این زمینه ارزیابی کنید.
برای دریافت مشاوره شغلی با مشاوران افرا کلینیک تماس حاصل فرمایید.
021-44273757 ، 021-44273767
