اختلال شخصیت مرزی یکی از شایع‌ترین اختلالات شخصیت است که افراد ممکن است از درجات خفیف تا شدید به آن مبتلا باشند. ویژگی مهم این اختلال بی‌ثباتی در خلق و رابطه است، این افراد به طرد شدن بسیار حساس هستند و زمانی که هیجانات آشفته‌ای را تجربه می‌کنند ممکن است به خود یا دیگران آسیب جسمی نیز وارد کنند. درمان اختلال شخصیت مرزی شامل دو بخش روان درمانی و دارو درمانی است. با مشاورین افرا کلینیک همراه باشید تا همه چیز را دربارۀ اختلال شخصیت مرزی بدانید.
برای دریافت مشاوره فردی می توانید با مشاوران افرا کلینیک تماس حاصل فرمایید.
021-44273757 ، 021-44273767
اختلال شخصیت مرزی چیست؟
اصطلاح شخصیت مرزی یا Borderline Personality امروزه در بین بسیاری از افراد رواج پیدا کرده است. اصطلاح مرزی برای اولین بار توسط یک روانشناس معروف به نام کرنبرگ مطرح شد. این اختلال از این جهت مرزی نامیده شده است که تصور می‌شود حالتی بین اختلالات روانشناختی (اضطراب، افسردگی و .... ) و اختلالات روان‌پریشی (همچون اسکیزوفرنی) است. اگرچه در اختلال شخصیت مرزی علائم روانشناختی غلبه بیشتری دارند اما دوره‌های کوتاه مدتی از روان‌پریشی مثل قطع واقعیت نیز ممکن است اتفاق بیفتد.
این دوره‌ها در اغلب موارد گذرا، کوتاه و سطحی هستند. مطالعات نشان داده است که شیوع این اختلال یک تا دو درصد در جمعیت عمومی بوده و در زنان دو برابر مردان شایع است. اختلال شخصیت مرزی دارای مجموعه‌ای از خصوصیات و ویژگی‌های مختلف است. اما ویژگی غالب و برجسته آن ناپایداری حالت عاطفی، روحیه، رفتار و روابط بین فردی است. افراد مبتلا به اختلال شخصیت مرزی به گونه‌ای رفتار می‌کنند که گویی همیشه در بحران به سر می‌برند و به سرعت روحیه آن‌ها تغییر می‌کند. به اصطلاح خلق الاکلنگی دارند. به این حالت، چرخش‌های سریع خلق یا Mood Swing گفته می‌شود. در این چرخش‌ها ممکن است یک لحظه نزاع‌طلب باشند، لحظه بعد افسرده و کمی بعد هیچ احساسی نداشته باشند.
علائم و نشانه‌های اختلال شخصیت مرزی
همان‌طور که اشاره شد مهم‌ترین ویژگی اختلال شخصیت مرزی ناپایداری عواطف و رفتار است. اما برای تشخیص اختلال شخصیت مرزی این ویژگی به تنهایی کافی نیست و باید به سایر علائم و نشانه‌ها نیز توجه کرد. به طور کلی اگر فردی از اوایل بزرگسالی حداقل 5 تا از حالات زیر را داشته باشد می‌توان گفت مبتلا به اختلال شخصیت مرزی است. این علائم شامل موارد زیر است:
-
انجام تلاش‌هایی مضطربانه توام با سراسیمگی برای اجتناب از ترک شدن واقعی یا تصوری.
-
بی‌ثباتی در روابط فردی به صورت الگویی که مشخصه‌اش تناوب میان دو قطب افراطی آرمانی‌سازی و بی‌ارزش‌سازی است. برای این افراد در یک لحظه فرد مهم زندگی‌شان فرشته است و در لحظه‌ای دیگر بزرگترین خیانتکار زندگی.
-
اختلال و اشکال در هویت. بی‌ثبات بودن واضح و دائم خودانگاره (تصوری که فرد از خود دارد) یا احساس فرد در مورد خودش برای مثال مدام نظرشان در مورد خودشان تغییر می‌کند، "من خیلی احمقم و مدت کوتاهی بعد می‌گویند کسی به باهوشی من نیست. "
-
تکانشی بودن حداقل در دو حوزه‌ای که به فرد صدمه می‌زنند. (مثلا خرج کردن پول، روابط جنسی، سوء مصرف مواد، بی‌ملاحظه در رانندگی کردن)
-
رفتار، ژست یا تهدید به خودکشی به صورت مکرر، یا خودزنی‌های مکرر.
-
بی‌ثباتی در حالت عاطفی به صورت واکنش‌پذیری آشکار خلق (تحریک‌پذیری یا اضطراب شدید)
-
احساس پوچی مزمن
-
نامتناسب و شدید بودن خشم یا دشواری در تسلط بر خشم (مثلا تندخویی‌های پیاپی، خشمگین بودن دائمی، نزاع کردن‌های مکرر)
-
بروز افکار بدبینانه به صورت گذرا و در مواقع فشار روانی (استرس)
بیشتر بخوانید: شخصیت نمایشی
دلایل ایجاد اختلال شخصیت مرزی
در پاسخ به این سوال که چرا برخی افراد دچار اختلال شخصیت مرزی می‌شوند نظریه‌ها و فرضیات متعددی مطرح شده است. اما در بین نظریات متعدد در این حوزه، تئوری مارشال لینهان یکی از معروف‌ترین و پذیرفته‌شده‌ترین نظریات در خصوص علت ایجاد اختلال شخصیت مرزی است. بر طبق این نظریه افراد مبتلا به اختلال شخصیت مرزی همواره با هیجان‌های شدیدی روبه‌رو می‌شوند و از توانایی کمی برای تحمل و مقابله با این هیجانات ناخوشایند برخوردار هستند. زیرا در طول دوران کودکی مهارت مقابله با هیجانات منفی را نیاموخته‌اند. این مسئله منجر به شکل‌گیری چند ویژگی مهم در این افراد می‌شود:
-
حساسیت شدید نسبت به محرک‌های هیجانی
-
واکنش بسیار شدید به محرک‌های هیجانی
-
بازگشت کند به حالت آرامش بعد از وقوع برانگیختگی هیجانی
مارشال لینهان معتقد است اگر احساسات کودک مورد تائید قرار نگیرد آن‌ها مهارت مقابله با هیجانات منفی را به دست نمی‌آورند. این کار می‌تواند از طریق انکار، تمسخر، نادیده گرفتن یا قضاوت کردن در مورد احساسات کودک صورت گیرد. برای مثال زمانی که کودک از دست برادر کوچکترش که اسباب بازی‌اش را خراب کرده عصبانی است، والدینش به او می‌گویند: این که ناراحتی ندارد و به این ترتیب احساسات او را انکار یا بی‌اعتبار می‌کنند.
بیشتر بخوانید: حسادت چیست
همچنین تجربه حوادث و تروماهای سنگینی (ضربه‌های شدید روحی) همچون کودک‌آزاری، از دست دادن والدین از طریق مرگ یا طلاق و ... در مواردی می‌تواند منجر به عدم مهارت‌آموزی شود. به طور کلی اگر این پیام به کودک منتقل شود که احساسات تو نادرست هستند یا سعی در سرکوب و نادیده گرفتن آن‌ها شود، احتمال زیادی وجود دارد که کودک در آینده دچار اختلال شخصیت مرزی شود.
اما در یک محیط سالم، احساسات و تجربیات کودک مکررا تائید می‌شود. برای مثال زمانی که کودک گریه می‌کند والدین او را آرام می‌کنند یا در تلاش برای یافتن علت آن هستند و زمانی که کودک عصبانی است اعضای خانواده آن را جدی می‌گیرند و احساس خشم او را تائید می‌کنند به جای آنکه بگویند این قدر نق نزن، او را نادیده بگیرند، بخواهند که ساکت باشد و یا این خشم را بی‌اهمیت تلقی کنند.
به طور کلی در یک محیط امن هیجان‌های کودک ابزار مهمی در ارتباطات بین‌فردی در نظر گرفته می‌شود.
یکی از مهم‌ترین زمینه‌های ایجاد شخصیت مرزی تکرار اتفاقات دردناک همچون کودک آزاری در دوران کودکی است. زیرا این قبیل اتفاق‌ها در سنی رخ داده‌اند که کودک هیچ درکی از آن‌ها ندارد و حتی نمی‌تواند آن را در قالب کلمات بیان کند. این مسئله باعث می‌شود برخی تجربه‌های هیجانی مشابه یا مرتبط دیگر نیز به صورت معلق باقی بمانند و نوعی بدتنظیمی هیجان یعنی به صورت خشم شدید به یک اتفاق معمولی و یا بی‌تفاوتی به یک اتفاق هیجان‌برانگیز، شکل بگیرد.
قبلا هم اشاره کردیم که بی‌ثباتی در روابط و هیجانات یک ویژگی مهم و کلیدی در اختلال شخصیت مرزی است. از دیدگاه روانکاوی می‌توان این‌طور در نظر گرفت که این بی‌ثباتی جلوه‌ای از عدم ثبات در روابط گذشته و به خصوص رابطه اولیه کودک با افراد مهم زندگی خود است. این ثبات در روابط به دلایل مختلف همچون مواردی که ذکر شد (کودک‌آزاری، نامعتبرسازی هیجان و ... ) می‌تواند تحت تاثیر قرار بگیرد.
ویژگی‌ها و خصوصیات افراد دارای اختلال شخصیت مرزی
افراد دچار اختلال شخصیت مرزی به طور همزمان احساس وابستگی و خصومت دارند و به همین دلیل روابط بین فردیشان آشفته و به هم ریخته است. ممکن است به کسی که احساس نزدیکی با او دارند وابسته شوند و از طرف دیگر نسبت به دوستان صمیمی خود هم اگر احساس بدی پیدا کنند، دچار خشم بسیار زیادی می‌شوند. فرد مبتلا به اختلال شخصیت مرزی نمی‌تواند احساس تنهایی و طرد شدن را تحمل کند و برای آرام کردن خود به شکل غیرمنطقی در جست‌وجوی رابطه هستند؛ حتی اگر این رابطه برای خودشان خوشایند نباشد و یا صدمه ببینند. افراد دارای اختلال شخصیت مرزی اغلب از احساس مداوم و همیشگی پوچی و بی‌حوصلگی و فقدان احساس هویت (برای من کیستم خود جوابی ندارند) شکایت دارند. از آنجایی که تحمل هیجانات ناخوشایند برای فرد مبتلا به اختلال شخصیت مرزی ناممکن و یا سخت است، در هنگام بروز آشفتگی‌های هیجانی برای تسکین خود ممکن است به انواع رفتارهای خودتخریبی همچون خودزنی و ... روی بیاورند.
نحوه رفتار با افراد دارای اختلال شخصیت مرزی
زندگی کردن و کنار آمدن با فرد مبتلا به اختلال شخصیت مرزی دشواری‌ها و چالش‌های خاص خود را دارد. بنابراین انتظارات خود را از زندگی با یک فرد مبتلا به اختلال شخصیت مرزی بهتر است اصلاح کرده و به واقعیت نزدیک کنید.
-
معمولا این افراد روابط باثباتی نداشته و احساس تعهد نمی‌کنند و حتی ممکن است شما آماج حملات خشم این افراد قرار بگیرید بدون آنکه کار غیرمنطقی انجام داده باشید. شما باید خود را برای مواجه با چالش‌های زیادی که این افراد درست می‌کنند، آماده کنید. هرچه‌قدر اطلاعات بیشتری از این اختلال داشته باشید و ویژگی‌های رفتاری افراد مبتلا به اختلال شخصیت مرزی را بهتر بشناسید به شکل مناسب‌تری می‌توانید با این افراد رفتار کنید.
-
افراد مبتلا به اختلال شخصیت مرزی در بسیاری از مواقع دچار آشفتگی هیجانی می‌شوند و ممکن است به دلیل عدم تحمل هیجانات دردناک اقدام به خودکشی و سایر رفتارهای خودتخریبی کنند. بنابراین خطر خودکشی در این افراد را جدی بگیرید.
-
اگر فرد مبتلا به اختلال شخصیت مرزی اقدام به خودزنی یا تهدید به خودکشی کرد او را جدی بگیرید. سعی کنید احساسات او را نه رفتار خودتخریبی اش را تائید کنید برای مثال به او بگوئید " از اینکه دوستت تو را به مهمانی‌اش دعوت نکرد، می‌فهمم که چقدر احساس طردشدگی می‌کنی ولی این دلیل نمی‌شه که روی دستت با تیغ خط بیاندازی. "
-
از خود انتظارات واقعی داشته باشید ممکن است به تنهایی قادر به مدیریت این آشفتگی‌های هیجانی نباشید، بنابراین همواره در جست‌وجوی کمک از متخصصین این حوزه باشید و فرد مبتلا به اختلال شخصیت مرزی را تشویق کنید تا در جست‌وجوی درمان باشد.
-
افراد مرزی در طول دوران کودکی خود به گونه‌ای رشد کرده‌اند که گمان می‌کنند فرد معیوب و بی‌ارزشی هستند و به همین دلیل انتظار دارند دیگران آن‌ها را طرد و ترک کنند و نسبت به آن‌ها بی‌اعتنا باشند. فرد مبتلا به اختلال شخصیت مرزی دائما انتظار دارد که از سوی فرد محبوب خود طرد شود. حتی ممکن است به شکل ناهشیار رفتارهایی انجام دهد که طرف مقابل خود را مجبور به بدرفتاری با خود کند و در نهایت طرد شود. چون باور دارد موجود ارزشمندی نیست.
-
آگاهی از وجود چنین مکانیسم‌هایی در افراد مرزی به شما کمک می‌کند تا بسیاری از بدرفتاری‌های فرد مرزی را درک کرده و بتوانید رفتار خود را تنظیم کنید. بنابراین در طول ارتباط با چنین اشخاصی باید دائما به آن‌ها توجه کنید و همچون والدی که به کودک خود توجه می‌کند به او توجه کافی داشته باشید.
-
تقویت و تشویق نکات مثبت فرد مبتلا به اختلال شخصیت مرزی می‌تواند تا اندازه‌ای در بهبود روابط اثرگذار باشد و حس بی‌ارزشی او را کمرنگ کند. اگر چه توجه نیز همیشه راه حل خوبی نیست و فرد مبتلا به اختلال شخصیت مرزی اگر احساس کند امور از کنترلش در حال خارج شدن است، همه چیز را بهم می‌زند تا روابط مثل گذشته همچنان بی‌ثبات و ناپایدار بماند.در نهایت به
-
این نکته توجه داشته باشید که شما حق دارید در طول رابطه خسته شوید و یا حتما بخواهید به این رابطه پایان دهید. در صورتی که به چنین تصمیمی رسیدید بهتر است قبل از هرگونه اقدامی با یک روانشناس مشورت کرده تا رفتار مناسبی داشته باشید و از آسیب‌های احتمالی جلوگیری کنید. برای اطلاعات بیشتر در این زمینه می‌توانید از روانشناسان افرا کلینیک کمک بگیرید.
بیشتر بخوانید: اختلال شخصیت وابسته
تشخیص اختلال شخصیت مرزی
بهترین راهکار برای تشخیص اختلال شخصیت مرزی مراجعه به روانشناس و یا روانپزشک است. در تشخیص اختلال شخصیت مرزی باید به این نکته توجه داشت که صرف داشتن یک یا دو علامت از موارد ذکر شده دلیلی بر وجود این اختلال نیست. برای تشخیص این اختلال ابتدا باید روانشناس یک مصاحبه بالینی دقیق با فرد انجام دهد و تاریخچه تحولی و رشدی فرد مورد بررسی قرار گیرد. اختلالات شخصیت و از جمله اختلال شخصیت مرزی به یکباره و ناگهانی به وجود نمی‌آید و رشد تدریجی دارد. به همین دلیل لازم است برای تشخیص این اختلال حتما مصاحبه بالینی توسط متخصص مربوطه انجام شود. شما می‌توانید برای کسب اطلاعات بیشتر از مشاورین افرا کلینیک در این زمینه کمک بگیرید.
راهکارهای درمان اختلال شخصیت مرزی
درمان اختلال شخصیت مرزی عمدتا بر 2 راهبرد کلی متمرکز است.
-
روان درمانی
-
دارو درمانی
روان درمانی اختلال شخصیت مرزی
در حوزه روان‌درمانی رویکردهای متعددی به درمان اختلال شخصیت مرزی پرداخته‌اند. یکی از مفیدترین درمان‌های موجود در حال حاضر رفتار درمانی دیالکتیکی است. این درمان توسط مارشال لینهان معرفی شده و اختصاصا برای کمک به افراد مبتلا به اختلال شخصیت مرزی طراحی شده است. تاکید این درمان بر آموزش تکنیک‌های خاصی همچون ذهن‌آگاهی برای تنظیم هیجان بوده و افراد مبتلا به اختلال شخصیت مرزی به تدریج می‌آموزند تا هیجانات ناخوشایند خود را تحمل کرده و به جای آسیب زدن به خود رفتارهای سالم‌تری را جایگزین کنند.
طرح‌واره درمانی نیز یکی دیگر از درمان‌های موثر برای اختلال شخصیت مرزی است. در طرح‌واره درمانی به افراد کمک می‌شود تا تجارب آسیب‌زای کودکی خود را در محیط امن و در کنار یک درمانگر حاذق مجددا تجربه کرده و نوعی بازسازی هیجانی و شناختی اتفاق بیفتد. افراد یاد می‌گیرند به جای رفتارهای خودتخریبی به شکل مهربان‌تری با خود رفتار کرده و باورهای نادرستی که در مورد خود دارند را اصلاح کنند.
دارو درمانی اختلال شخصیت مرزی
یکی از انواع داروهایی که برای درمان اختلال شخصیت مرزی استفاده می‌شود داروهای ضد افسردگی و ضد اضطراب هستند. افراد مبتلا به اختلال شخصیت مرزی به دلیل بدتنظیمی هیجان مستعد ابتلا به افسردگی و اضطراب هستند. استفاده از این داروها تا حدی در فروکش کردن این علائم و تثبیت هیجانی این افراد موثر است. اما باید به این نکته توجه داشت که مصرف دارو با تجویز پزشک باشد و از مصرف خودسرانه پرهیز شود.
عوارض اختلال شخصیت مرزی
در تحقیقاتی که در مورد اختلال شخصیت مرزی صورت گرفته مشخص شده است که این اختلال با افسردگی همراه است. همچنین اختلالات اضطرابی به ویژه حملات پانیک نیز در این افراد دیده می‌شود. به دلیل بدتنظیمی هیجانی رفتارهای خود تخریبی از جمله خودکشی در این افراد زیاد دیده شده است. افراد مبتلا به اختلال شخصیت مرزی برای آرام کردن خود احتمال بسیار زیادی وجود دارد که درگیر مصرف مواد مخدر شوند و به دلیل خلق و روابط بی‌ثباتی که دارند در صورتی که تحت درمان قرار نگیرند در تحصیل، کار و زندگی مشترک دچار نابسامانی‌های فراوانی می‌شوند.
بیشتر بخوانید: افسردگی
درمان اختلال شخصیت مرزی در افرا کلینیک
اختلال شخصیت مرزی، اختلالی پیچیده و گاه مقاوم نسبت به درمان است. بنابراین فرد مبتلا به تنهایی نمی‌تواند این اختلال را مدیریت کند و بهتر است حتما از متخصص مربوطه کمک بگیرد. مشاوران افرا کلینیک در رویکردهای مختلف درمانی آموزش دیده و مهارت‌های لازم را کسب کرده‌اند. مشاوران افرا کلینیک این آمادگی را دارند که خدمات متنوعی به افراد مبتلا به اختلال شخصیت مرزی ارائه دهند. در افرا کلینیک با توجه به ویژگی‌های متفاوت و خاص افراد رویکرد درمانی مناسب تشخیص داده شده و به درمانگر مربوطه ارجاع داده می‌شود.
برای دریافت مشاوره فردی می توانید با مشاوران افرا کلینیک تماس حاصل فرمایید.
021-44273757 ، 021-44273767
