اختلال چند شخصیتی (اختلال هویت تجزیه ای)

اختلال چند شخصیتی یا هویت تجزیه‌ای (DID) وضعیتی است که با وجود دو یا چند شخصیت متمایز در یک فرد مشخص می‌شود. اختلال تجزیه‌ای یک ویژگی اصلی دارد که آن اختلال در عملکردهای معمولی یکپارچه هوشیاری، حافظه، هویت و ادراک است. باید توجه داشت که این اختلال بسیار نادر است.

اختلال هویت تجزیه‌ای تا سال 1994 اختلال شخصیت چندگانه یا چند شخصیتی نامیده می‌شد، و نام آن به این دلیل تغییر کرد تا درک بهتری از این وضعیت نشان دهد – یعنی اینکه مشخصه آن تکه تکه شدن یا شکافتن هویت است، نه با تکثیر یا رشد شخصیت‌های جداگانه. علائم  این اختلال را نمی‌توان به عنوان اثرات روانی مستقیم یک وضعیت پزشکی عمومی توضیح داد. معمولاً هویت اولیه، نام فرد را یدک می‌کشد و منفعل، وابسته، گناهکار و افسرده است. هنگامی که تحت کنترل است، هر حالت یا تغییر شخصیت ممکن است به گونه‌ای تجربه شود که گویی تاریخ، خودانگاره و هویت مجزایی دارد. ویژگی‌های تغییردهنده‌ها - از جمله نام، سن و جنسیت گزارش‌شده، واژگان، دانش عمومی و خلق و خوی غالب - با ویژگی‌های هویت اصلی در تضاد است. شرایط خاص یا عوامل استرس‌زا می‌توانند باعث ایجاد یک تغییر خاص شوند. هویت‌های مختلف ممکن است شناخت یکدیگر را انکار کنند، نسبت به یکدیگر انتقاد کنند، یا در ظاهر در تضاد آشکار باشند. اگر خودتان یا اطرافیان تان از این بیماری رنج میبرید، می توانید با شماره تلفن های 44273767-021 یا 44273757-021 برای دریافت انواع مشاوره فردی تماس بگیرید.

اختلال چند شخصیتی چیست

اختلال چند شخصیتی با ترومای شدید در دوران کودکی، معمولاً آزار جسمی، جنسی یا عاطفی شدید و مکرر همراه است. ویژگی‌های کلیدی اختلال هویت تجزیه‌ای عبارتند از:

• هویت‌های چندگانه: فرد دو یا چند هویت یا حالت شخصیتی متمایز را تجربه می‌کند که هر کدام دارای الگوی نسبتاً پایدار خود در درک، ارتباط و تفکر در مورد محیط و خود هستند.

• فراموشی: شکاف‌هایی در یادآوری رویدادهای روزمره، اطلاعات شخصی مهم و/یا رویدادهای آسیب‌زا وجود دارد که با فراموشی معمولی همخوانی ندارد. این وضعیت می‌تواند به صورت از دست دادن بخش‌هایی از زمان، به یاد نیاوردن رویدادها، یا یافتن خود در مکانی بدون اینکه بداند چگونه به آنجا رسیده است ظاهر شود.

• پریشانی یا اختلال: این اختلال باعث ناراحتی یا اختلال قابل توجهی در عملکرد اجتماعی، شغلی یا سایر زمینه‌های مهم می‌شود.

• غیر قابل انتساب به علل دیگر: این اختلال بخشی عادی از یک عمل فرهنگی یا مذهبی است که به طور گسترده پذیرفته شده است، و به دلیل اثرات فیزیولوژیکی مستقیم یک ماده (مانند خاموشی یا رفتار آشفته در هنگام مسمومیت با الکل) یا یک وضعیت پزشکی عمومی نیست؛ یعنی شرایط (به عنوان مثال، تشنج جزئی پیچیده) آن را ایجاد نکرده است.

نام علمی بیماری چند شخصیتی

نام علمی اختلال چند شخصیتی همان‌طور که گفته شد، اختلال هویت تجزیه‌ای (Dissociative Identity Disorder) است.

بیشتر بخوانید: اختلال شخصیت

علائم بیماری چند شخصیتی

طبق  DSM-5 معیارهای زیر برای تشخیص اختلال هویت تجزیه‌ای باید پر شود:

1. فرد دو یا چند هویت یا حالت شخصیتی متمایز را تجربه می‌کند (هر کدام با الگوی پایدار خود در درک، ارتباط و تفکر در مورد محیط و خود). برخی فرهنگ‌ها این را به عنوان تجربه مالکیت توصیف می‌کنند.

2. اختلال در هویت شامل تغییر در احساس خود، احساس عاملیت، و تغییر در رفتار، آگاهی، حافظه، ادراک، شناخت و عملکرد حرکتی است.

3. شکاف‌های مکرری در خاطرات فرد از تاریخچه شخصی، از جمله افراد، مکان‌ها و رویدادها، هم برای گذشته دور و هم در گذشته نزدیک دیده می‌شود. این شکاف‌های مکرر با فراموشی معمولی سازگار نیست.

4. علائم باعث ناراحتی یا اختلال قابل توجه بالینی در عملکرد اجتماعی، شغلی یا سایر زمینه‌های مهم می‌شود.

5. هویت‌های خاص ممکن است در شرایط خاص ظاهر شوند. انتقال از یک هویت به هویت دیگر اغلب توسط استرس عاطفی ایجاد می‌شود.

6. در شکل مالکیت اختلال هویت تجزیه‌ای، هویت‌های متناوب برای افراد اطراف فرد به وضوح آشکار است. در موارد غیر مالکیت، بیشتر افراد تغییر هویت خود را برای مدت طولانی آشکارا نشان نمی‌دهند.

7. افراد مبتلا به اختلال چند شخصیتی ممکن است احساس کنند که ناگهان ناظر گفتار و اعمال خود شده‌اند. آن‌ها ممکن است شنیدن صداها را گزارش کنند (صدای کودک یا صدای یک قدرت معنوی)، و در برخی موارد، صداها با جریان‌های فکری متعددی همراه است که فرد کنترلی بر آن‌ها ندارد. همچنین ممکن است فرد تکانه‌های ناگهانی یا احساسات شدیدی را تجربه کند که بر آن‌ها کنترل یا احساس مالکیت نداشته باشد.

8. افراد همچنین ممکن است گزارش دهند که بدن آن‌ها ناگهان احساس متفاوتی می‌کند (مانند بدن یک کودک کوچک یا شخصی بزرگ و عضلانی) یا اینکه قبل از اینکه به عقب برگردند، تغییر ناگهانی در نگرش‌ها یا ترجیحات شخصی خود را تجربه می‌کنند.

9. گاهی اوقات افراد مبتلا به به این اختلال، فوگ تجزیه‌ای را تجربه می‌کنند که در آن، برای مثال، کشف می‌کنند که سفر کرده‌اند، اما هیچ خاطره‌ای از این تجربه ندارند.

10. آن‌ها از نظر آگاهی از فراموشی خود متفاوت هستند، و برای افراد مبتلا به اختلال هویت تجزیه‌ای معمول است که علائم فراموشی خود را به حداقل برسانند، حتی زمانی که نقص در حافظه برای دیگران آشکار و ناراحت کننده باشد.

بیشتر بخوانید: سادومازوخیسم

تشخیص اختلال چند شخصیتی

معیارهای تشخیصی اختلال هویت تجزیه‌ای که در DSM-5 توضیح داده شده است به شرح زیر است:

• وجود دو یا چند هویت یا شخصیت متمایز که هر کدام الگوی خاص خود را در تفسیر و ارتباط با محیط دارند.

• وجود این شخصیت‌ها می‌تواند توسط یک درمانگر برای تشخیص خود گزارش شود یا مشاهده شود.

• فراموشی باید اتفاق بیفتد و میزان حافظه فرد را در مورد رویدادهای آسیب‌زا و رویدادهای روزانه محدود کند.

• فرد باید در عملکرد روزانه خود مشکل داشته باشد.

• علائم بخشی از اعمال فرهنگی یا مذهبی نیستند.

• علائم ناشی از استفاده از هیچ ماده‌ای مانند الکل یا دارو نیست.

اگرچه برخی اختلال هویت تجزیه‌ای را به عنوان یک بیماری نادر توصیف کرده‌اند، ترکیبی از مطالعات شیوع نشان می‌دهد که 1٪ تا 1.5٪ از جمعیت به این اختلال مبتلا هستند. مدت‌هاست که در زمینه سلامت روان در مورد وجود یا عدم وجود این اختلال بحث و جدل وجود دارد. شواهدی وجود دارد که افراد مبتلا به اختلال چند شخصیتی بیشتر مستعد هیپنوتیزم و تلقین‌پذیری هستند. این امر باعث شده است که برخی از کارشناسان بیان کنند که هویت‌های جداگانه‌ای که افراد مبتلا به این اختلال تجربه می‌کنند، ممکن است نتیجه پیشنهاد و ناشی از تلقین باشد. با این حال، کارشناسان دیگر معتقدند که مطالعات اخیر این ایده را رد می‌کند. برای مثال، برخی از مطالعات نشان داده‌اند که شخصیت‌های مختلف یک فرد مبتلا به اختلال هویت تجزیه‌ای، پروفایل‌های فیزیولوژیکی متفاوتی دارند، از جمله الگوهای مختلف فعال‌سازی مغز یا پاسخ‌های قلبی عروقی. این مطالعات به عنوان شواهدی برای وجود تغییرات واقعی استفاده شده است. 

درمان اختلال چند شخصیتی چگونه است؟

درمان اختلال چند شخصیتی، معمولاً شامل روان‌درمانی است که به عنوان گفتاردرمانی نیز شناخته می‌شود، با اهدافی مانند ادغام هویت‌های جداگانه در یک هویت اصلی و پرداختن به آسیبی که منجر به این اختلال شده است. رویکردهای درمانی شامل موارد زیر است:

• درمان شناختی رفتاری(CBT): به بیماران کمک می‌کند تا الگوهای تفکر و رفتار منفی را تغییر دهند.

• رفتار درمانی دیالکتیکی (DBT): بر آموزش مهارت‌های مقابله‌ای برای کنترل استرس و تنظیم هیجانی تمرکز دارد.

• حساسیت زدایی و پردازش مجدد حرکت چشم (EMDR): به طور خاص برای کاهش ناراحتی مرتبط با خاطرات آسیب‌زا طراحی شده است.

دارو برای اختلال چند شخصیتی 

هیچ داروی خاصی برای درمان اختلال چند شخصیتی وجود ندارد، اما داروهای ضد افسردگی، داروهای ضد اضطراب یا داروهای ضدروانپریشی ممکن است برای درمان علائم افسردگی، اضطراب یا سایر اختلالات مرتبط استفاده شوند. به دلیل پیچیدگی و شدت اختلال، دریافت مراقبت‌های جامع و تخصصی برای افراد مبتلا به اختلال هویت تجزیه‌ای بسیار مهم است.

بیشتر بخوانید: اختلال مسخ شخصیت

طرز برخورد با افراد چند شخصیتی چگونه باید باشد؟

برخورد با افراد مبتلا به اختلال تجزیه هویت (DID) نیازمند درک، صبر، و حساسیت است. این افراد ممکن است تجارب و رفتارهای مختلفی را به نمایش بگذارند که درک و تعامل با آن‌ها را پیچیده می‌کند. درک و پذیرش وضعیت، آموزش دیدن در مورد این اختلال، ایجاد محیط امن، گوش دادن فعال، صبر و تحمل، تشویق به درمان، توانایی مدیریت بحران، تشویق به خودمراقبتی، اجتناب از رفتارهای تحقیرآمیز و ایجاد سیستم حمایتی، می‌توانند موثر باشند.

جمع بندی

به طور کلی این اختلال بحث‌برانگیز است، اما اکنون در جامعه سلامت روان پذیرفته شده است.

در نهایت، شناخت بهتر اختلال هویت تجزیه‌ای و ارائه‌ حمایت‌های مناسب می‌تواند به بهبود کیفیت زندگی افراد مبتلا و کاهش اثرات منفی این اختلال کمک کند. تداوم تحقیق و آموزش در این زمینه به افزایش درک جامعه و بهبود رویکردهای درمانی منجر خواهد شد.