در اغلب فرهنگ‌ها حسادت احساسی منفی و شرم‌آور است. به همین دلیل ممکن است در بسیاری از موارد، حس حسادت نادیده گرفته شود؛ اما انکار یا سرکوبی شدید احساس حسادت آثار جبران‌ناپذیری در زندگی دارد که مهم‌ترین آن احساس خشم بسیار زیاد نسبت به فرد مورد حسادت است.
از نظر روانشناسان آگاهی نداشتن از نحوه‌ی برخورد با خشم ناشی از احساس حسادت خود یا دیگران باعث شده تا فرهنگ چشم زخم در بین مردم رواج پیدا کند. اگر شما هم در بر خورد با حس حسادت سردرگم هستید و نمی‌دانید با حسادت خود یا اطرافیانتان چگونه برخورد کنید با مشاورین افرا کلینیک همراه باشید تا موضوع حسادت را از دیدگاه روانشناسی مورد بررسی قرار دهیم.
حسادت چیست؟
شاید شما هم تلاش کرده‌اید تا حسادت را در خود از بین ببرید یا شاهد سعی و تلاشِ دیگران برای انکار احساس حسادت‌شان بوده‌اید؛ اما روانشناسی نگاه متفاوتی به حسادت دارد، روانشناسان معتقدند هیچ احساسی، خوب یا بد نیست بلکه همه احساسات، کاربردی در زندگی ما دارند که به بقا و صیانت نفس انسان کمک می‌کنند. حسادت نیز یک احساس است که ما برای زندگی کردن به آن نیاز داریم.
بیشتر بخوانید: خشم یا عصبانیت؛ لزوم کنترل و مدیریت خشم
احساس حسادت به معنی خواستن آن چیزی است که دیگری آن را دارد و در صورتی که نادیده گرفته شود، مانند آن است که بخشی از وجودمان را انکار کرده‌ایم. واقعیت این است که اگر ما احساسات را انکار کنیم آنها از بین نمی‌روند، بلکه به شکل احساس خشم، تحقیر یا احساس معکوس شده و شدیدا مثبت به فرد مورد حسادت، خود را بروز می‌دهند. به همین دلیل روانشناسان توصیه می‌کنند احساسات نقشه راه هستند بهتر است آنها را بشناسیم و به جای نادیده گرفتن احساسات، از آنها به عنوان منبعی از اطلاعات در مورد خودمان بهره بگیریم. یعنی به شیوه صحیح و سازنده از آن استفاده کنیم.
تحقیقات انجام شده نشان داده است از دلایل اصلی حسادت شدید و بیمارگونه عواملی از جمله خودباوری پایین، روان رنجوری بالا و احساس تملک و وابستگی شدید نسبت به دیگری، به ویژه شرکای عاطفی است. احساس ناامنی فرد در مورد داشته‌هایش محرک اصلی حسادت‌های بیمارگونه است. از طرف دیگر، با وجودی که حسادت طبیعی یک تجربه عاطفی منفی است، اما روانشناسان تکاملی آن را به عنوان احساسی که نباید سرکوب شود بلکه باید به آن توجه شود، در نظر می‌گیرند. یعنی به عنوان یک زنگ هشدار مبنی بر این که یک رابطه ارزشمند در معرض ناامنی قرار گرفته است و باید اقدامات لازم برای بازیابی مجدد آن انجام شود. در نتیجه، حسادت به عنوان یک احساس ضروری در نظر گرفته می‌شود، زیرا پیوندهای اجتماعی را حفظ می‌کند و افراد را به انجام رفتارهایی که روابط مهم را حفظ می‌کند، تحریک می‌کند. با وجود اینکه حسادت حس طبیعی است که در همه انسان‌ها وجود دارد اما زمانی که به درستی با آن بر خورد نشود می‌تواند خود را به شکل احساساتی از قبیل سوظن، عصبانیت، ترس یا تحقیر یا واکنش‌های معکوس اغراق گونه بروز دهد.
تفاوت حسادت با غبطه خوردن چیست؟
در روانشناسی حسادت و غبطه احساسات مشابهی هستند، اما مسلما تفاوت‌های اساسی نیز با هم دارند. در حسادت فرد چیزی را که کس دیگری دارد می‌خواهد مثلا توجه، پست و مقام و.... در واقع حسادت همیشه در مواجه با شخص سومی است که به عنوان رقیبی برای محبت، توجه یا موقعیت فرد است. غبطه یعنی فرد چیزی را می‌خواهد که ندارد و می‌بیند که دیگران توانسته‌اند به آن برسند و متمرکز روی نفر یا عامل سوم نیست. به عنوان مثال، در حسادت، فرد ثروت، وضعیت اجتماعی یا ظاهر دیگری را می‌خواهد و در غبطه فرد فلان موقعیت اجتماعی یا نوع خاصی از توجه را می‌خواهد بدون آنکه این موقعیت مرتبط با کسی باشد که آن را در حال حاضر دارد.
علائم حسادت چیست؟
حسادت شامل ترس همراه با افکار نگران‌کننده از ضرر احتمالی یا از دست دادن چیزی دوست‌داشتنی است. معمولاً حسادت یک واکنش احساسی است که با خواستن آنچه دیگری دارد بروز می‌کند. وقتی دیگری پیوند موجود در یک مشارکت را تهدید می‌کند، ممکن است در میان انبوه احساسات نامطلوب از جمله احساس ناامنی، طرد، نگرانی، عصبانیت یا شک به خود، احساس حسادت نیز وجود داشته باشد.
هنگامی که حسادت را تجربه می‌کنید، ممکن است تصور کنید شخص دیگری مورد توجه و ستایش است . در صورتی که معتقدید این توجه و ستایش حق شما است. گاهی حسادت به حدی زیاد است که باعث می‌شود فرد دست به کنترل‌گری بزند و به طور وسواس‌گونه روابط فرد مورد علاقه‌اش را مورد وارسی قرار دهد و در صورتی که درمان انجام نشود ممکن است احساس حسادت منجر به بدبینی و هذیان (باور عمیق به این مسئله که دیگران می‌خواهند روابط او را بهم بزنند) شود. مشاورین افرا کلینیک به شما توصیه می‌کنند در صورت تجربه چنین احساساتی به فرد متخصصی مراجعه کنید تا بتواند به شما در این زمینه کمک کند.
مشاوران افرا کلینیک آماده ارائه خدمات مشاوره فردی به شما هستند.
روش‌های درمان حسادت
احساس حسادت از حد طبیعی تا بیمارگونه، افراد را درگیر می‌کند، گاهی حسادت فقط در مورد شخص خاصی وجود دارد و گاهی در برهه‌ای از زمان هست و در زمان دیگری نیست؛ بنابراین در مرحله اول پذیرفتن این موضوع که وجود حسادت امری طبیعی است و در مرحله بعد با استفاده از روش‌هایی از جمله به چالش کشیدن افکار منفی و تمرین ذهن آگاهی به کاهش حسادت و تحت کنترل در آوردن آن اقدام کنید. حسادت طبیعی و بیمارگونه را چگونه تشخیص دهیم؟
همان‌طور که اشاره شد احساس حسادت تا حدودی طبیعی است و نباید زیاد نگران آن باشیم اما وجود برخی نشانه‌ها می‌تواند هشداری مبنی بر وجود یک حسادت بیمارگونه باشد. مهم‌ترین نشانه‌ها حسادت بیمارگونه عبارت‌اند از:
-
اشتغال ذهنی مداوم نسبت به موضوع حسادت برانگیز
-
احساس خشم و تحقیر به حدی که در صدد تخریب خود یا دیگری برآمدن
-
حسادتی که باعث افت عملکرد در تحصیل، کار و روابط شود.
مشاورین افرا کلینیک توصیه می‌کنند در صورتی که هرکدام از نشانه‌های بالا را تجربه کردید با یک متخصص سلامت روان صحبت کنید تا بتوانید از مزمن شدن این احساس حسادت جلوگیری کنید.
8 روش موثر برای برخورد با حسادت
اگرچه احساس حسادت طبیعی است، اما در صورتی که با احساسات منفی دیگر از جمله خشم، تنفر و کنترل‌گری همراه باشد، می‌تواند تبدیل به یکی از مخرب‌ترین احساسات شود. در ادامه مهم‌ترین و موثرترین راهکارهای غلبه بر حسادت معرفی می‌شود. این راهکارها توسط دکتر رابرت لیهی دکترای روانشناسی در دانشگاه ییل (Robert L. Leahy) ارائه شده است.
درک کنید که حسادت طبیعی است
اگر از دیدگاه داروین نگاهی تکاملی به حسادت داشته باشید متوجه می‌شوید در دوران اجداد ما، زمانی که منابع کمیاب بودند، فقط قوی‌ترین افراد زنده می‌ماندند. حسادت با یک هدف اساسی که بقای ژن‌های ما بوده است به ما کمک می‌کرده است. درک این مسئله به جای آسیب‌شناسی حسادت به عادی‌سازی آن کمک می‌کند. ما نمی‌توانیم با صدها هزار سال تکامل (احساسات خود) مبارزه کنیم. با این حال، ما می‌توانیم تصمیم بگیریم که چگونه به این احساس پاسخ دهیم.
ذهن آگاهی را تمرین کنید
هر لحظه که با نشخوار ذهنی، بدترین حالت زجرآور و دردناک را به خود تحمیل می‌کنید، لحظه فعلی و بالقوه خوشبختی خود را از بین می‌برید. توجه و پذیرفتن آنچه بوجود می‌آید (شامل همه افکار و احساسات) بدون قضاوت، هسته ذهن آگاهی است. وقتی هشیار باشید، می‌توانید در لحظه فعلی بمانید. در این صورت شما کمتر در معرض خطر احساسات منفی قرار می‌گیرید. اگرچه مهم است که اجازه ندهید افکارتان بر شما غلبه کند، اما نمی‌توانید به مدت طولانی آنها را نادیده بگیرید. روانشناسان به مراجعین خود پیشنهاد می‌دهند تا افكار خود را به عنوان مهمانانی كه به ملاقاتشان آمده‌اند تصور كنند. تا آنجا که ممکن است سعی کنید چیزهای ناخوشایند را از خود دور کنید، آنها سرانجام راه خود را پیدا می‌کنند. روانشناسان همچنین پیشنهاد می‌کنند افکار را به گونه‌ای تماشا کنید که گویی واگن های قطار هستند. شما می‌توانید انتخاب کنید که سوار هر کدام از واگن‌ها شوید یا آنها را رد کنید.
افکار منفی را به چالش بکشید
یکی از عناصر اصلی در درمان حسادت بیمارگونه در رویکرد شناختی رفتاری یا CBT، شناسایی و به چالش کشیدن افکار منفی است. افکار منفی بیش از آنچه شما تصور می‌کنید بر شما تسلط دارد. اگر به اندازه کافی دقت کنید، احساس حسادت "ناگهانی" از "ناکجاآباد" نیامده است، بلکه افکار اتوماتیک یا افکاری که ایجاد کرده‌اید، باعث ایجاد این احساس شده‌اند. اگر به چیزی زیاد فکر کنید، شروع به باور آن می‌کنید. به همین دلیل ضروری است که "افکار خود را" بررسی کرده و به همه آنچه که فکر می‌کنید، باور نداشته باشید. باورهای بنیادین یا طرحواره‌های ذهنی نیز تأثیر زیادی در ایجاد احساس حسادت دارند. به عنوان مثال، اگر تله ذهنی رهاشدگی داشته باشید مدام به دنبال نشانه‌هایی برای رها شدن از سوی همسر خود هستید. در این صورت هر کسی که با همسرتان وقت بگذراند ممکن است به عنوان تهدید تلقی شود و احساس حسادت را در شما برانگیزد.
از افکار خود خسته شوید
یکی از تکنیک‌هایی که روانشناسان به مراجعان خود توصیه می‌کنند "روش غرقه‌سازی" است. یک فکر تحریک‌کننده احساس حسادت را انتخاب کنید - به عنوان مثال، "او قصد دارد مرا به خاطر همکارش رها کند"، یا "من می‌دانم که همسرم او را جذاب‌تر از من می‌بیند" و سپس این فکر را 500 بار تکرار کنید. گرچه اضطراب شما به احتمال زیاد در ابتدا 10، 20 یا 50ام افزایش می‌یابد اما تکرار آن، سرانجام شما را خسته خواهد کرد، و این فکر کم کم قدرت خود را از دست خواهد داد.
انتظارات خود را واقع‌بینانه نگاه کنید
همه افراد، جهان اطراف خود را از زاویه نگاه خود که همان طرحواره‌های ذهنی است، تفسیر می‌کنند. آنچه برای یک شخص قابل قبول است، ممکنِ برای دیگری وحشتناک باشد. به گفته برخی روانشناسان، برخی اعتقادات کمال‌گرایانه در مورد عشق و دوست داشتن، می‌تواند باعث رنج زیادی در افراد شود. برای مثال اگر او مرا واقعا دوست داشته باشد، همشه مرا در اولویت اول قرار می‌دهد و یا برای زوجین مهم است که به درک متقابل نیازها یا انتظارات یکدیگر برسند. اگر نیازهای شما خیلی بالاتر از توان همسر یا غیرواقعی باشد، ممکن است مجبور شوید دوباره سعی کنید به جای راه رفتن روی ابرها با پاهایتان چند قدمی روی زمین راه بروید تا باورهای شما با واقعیات جدید دوباره تنظیم شود .برای این کار می‌توانید از مشاورین افرا کلینیک کمک بگیرید.
چالش با باورهای منفی
اگر می‌بینید که با احساس شدید حسادت دست و پنجه نرم می‌کنید، مهم است که به ترس‌ها و خشم‌های در اولویت نبودن نگاه کنید. مواجه کردن خود با سوالات چالش برانگیزی مثل، اولویت داده شدن دیگری به من چه معنایی برای من دارد؟ و به چالش کشیدن این باور که"اگر عشقم دیگری را به من ترجیح دهد، آیا به این معنی است که من آدم جذابی نیستم؟" به چالش کشیدن باور در اولویت نبودن می‌تواند کمک خوبی برای تغییر احساسات منفی شما باشد. البته اغلب شناسایی این افکار و عقاید و سپس آنها را به چالش کشیدن نیازمند کمک یک متخصص روانشناس است.
بین احساس و عمل تفاوت قائل شوید
اعتبار سنجی احساسات به معنای پذیرش آنها و درک این مسئله است که آنها فقط احساسات هستند و نه واقعیت. این امر همان‌قدر که در مورد سردرد احساس می‌شود در مورد حسادت هم صدق می‌کند! شما حق دارید آنچه را که احساس می‌کنید بپذیرید ولی لزوما برای کم کردن این احساس نباید به دنبال تغییر دیگران باشید، بلکه باید ببینید چقدر می‌توانید صرفا به شکل یک حس آن را دیده و درگیر آن نشوید. در مرحله بعد اگر احساس می‌کنید نمی‌توانید از حس حسادت‌تان عبور کنید نیاز است برای بهتر شدن حال‌تان از شیوه‌های مختلف که در بالا گفته شده، استفاده کنید. متأسفانه در فرهنگ ما حسادت اغلب با شرم یا خشم همراه است. تشخیص اینکه این احساسات اغلب ریشه در ترس‌ها دارند (مانند ترس از رها شدن) می‌تواند به شما کمک کند تا بیشتر آن را درک کنید و کمتر درگیر شرم و قضاوت در مورد آن شوید.
حسادت بخشی از رابطه سه تایی است
حسادت می‌تواند فرصتی برای بهبود درک متقابل، ایجاد اعتماد بیشتر و کمک به تعهد نسبت به یکدیگر باشد. وجود احساس حسادت یکی از احساس‌هایی است که زن و شوهر در زمان حضور دیگری ممکن است در مورد هم احساس کنند و زوج‌ها می‌توانند برای کمک به هم به دنبال یافتن راه حل باشند تا به صمیمیت بیشتری برسند."عشق یعنی کنار هم ماندن در لحظه‌های سختی چون حسادت است." همکاری با یکدیگر می‌تواند افراد را به هم نزدیک کند، به شرطی که هر دو همدیگر را قبول داشته باشند و احترام بگذارند. احساس حسادت را نباید محکوم و یا فرد را شرمسار کرد. احساس حسادت نه تنها نشانه نواقص فردی نیست، بلکه نشانه مشكل در روابط زناشویی نیز نیست البته در صورتی که همراه با احساسات منفی دیگر نباشد.
مشاورین افرا کلینیک توصیه می‌کنند در صورتی که هرکدام از نشانه‌های بالا را تجربه کردید با یک متخصص سلامت روان صحبت کنید تا بتوانید از مزمن شدن این احساس حسادت جلوگیری کنید.
حسادت چگونه به وجود می‌آید؟
حسادت یکی از احساسات سطح بالاست که بعد از ترس، خشم و غم در کودک در سال دوم زندگیش شکل می‌گیرد و زمانی که کودک متوجه می‌شود مادر یا مراقب اصلی به چیزی بیشتر از او توجه دارد، احساس حسادت در کودک بوجود می آید؛ بنابراین حسادت احساس طبیعی و البته دردناکی است که کودک از همان دوران کودکی متوجه آن می‌شود و تلاش می‌کند عامل حسادت را از بین ببرد.
راه‌های مقابله با حسادت به دیگران
در مرحله اول باید حسادت طبیعی از بیمارگونه آن شناسایی شود. 3 علامت مهم به این تشخیص کمک می‌کنند:
-
اشتغال ذهنی مداوم نسبت به موضوع حسادت برانگیز
-
احساس خشم و تحقیر به حدی که در صدد تخریب خود یا دیگری برآمدن
-
حسادتی که باعث افت عملکرد در تحصیل، کار و روابط شود.
بعد از شناسایی حسادت‌های بیمارگونه می‌توانید از راه‌های زیر برای مقابله با آن استفاده کنید:
-
تمرکز روی احساس شایستگی
-
افزایش احساس امنیت در رابطه
-
تقویت احساس خودباوری
-
پذیرش احساس درد مرتبط با حسادت در صورت پذیرش این احساس در خود، درد تجربه کردن آن قابل تحمل می‌شود.
-
تماشا کردن احساس حسادت در خود بدون به عمل در آوردن آن
-
پایین آوردن توقع خود از دیگران
-
درمان خودشیفتگی
در صورتی که راهکارهای بالا برای کاهش احساس حسادت موثر نبود، می‌توانید برای مدیریت این احساس و جلوگیری از تخریب روابط صمیمانه خود به روانشناسان افرا کلینیک مراجعه کنید.
پیامدها و آثار حسادت در زندگی
حسادت افراطی و بیمارگونه که به شکل اشتغال ذهنی مدام و وسواس گونه فرد را درگیر می‌کند، غالباً موجب ناآرامی، نارضایتی در روابط، رفتارهای غیر منطقی و گاهی به صورت بیمارگونه باعث توهم و قطع ارتباط با واقعیت می‌شود. این در حالی است که حسادت یک احساس طبیعی، سازگار و مرتبط با رشد روان است و برای حفظ روابط مهم برای ساختار ذهنی ما طراحی شده است.
احساس حسادت در عین حال که می‌تواند اطلاعات ارزشمندی در اختیار ما قرار دهد؛ برای مثال "اینکه فرد مقابل چقدر برای ما ارزشمند است" یا "این واقعیت که ناپایداری رابطه‌مان باعث نفوذ نفر سوم در رابطه‌مان شده است". اما اگر شدت احساس حسادت زیاد باشد و یا اطلاعی از نحوه درست ابراز کردن آن نداشته باشید ممکن است از کنترل شما خارج شده و منجر به وسواس فکری، پرخاشگری و تخریب‌های جبران‌ناپذیر در روابط‌تان شود.
سؤالات متداول درباره حسادت
-
آیا مردان بیشتر از زنان حسادت می‌کنند؟
حسادت یکی از احساسات سطح بالاست. یعنی زمانی که کودک از نظر رشد حافظه و پردازش اطلاعات به سطح بهتری می‌رسد می‌تواند این احساسات را تجربه کند، چرا که احساسات اولیه مثل ترس، خشم و غم مشترک با همه موجودات است و تنها انسان به دلیل رشد مغزی می‌تواند احساسات سطح بالاتر که شامل حسادت، شرم و غرور است را تجربه کند. بنابراین افراد با هوش نرمال این احساس را تجربه می‌کنند و جنسیت صرفا ممکن است در نحوی بروز واکنش به حسادت تفاوت ایجاد کرده باشد. برای مثال برخی شواهد نشان می‌دهد که در زمینه روابط عاشقانه، مردان نسبت به رفتارهای جنسی (واقعی یا تصور شده) حسادت بیشتری را بروز می‌دهند، در حالی که زنان نسبت به رفتارهای عاطفی بیشتر حسادت خود را بروز می‌دهند. اما آنچه باعث می‌شود تا افراد با احساس حسادت خود به شیوه تخریب‌گرانه و یا سازنده برخورد کنند به چهار عامل مهم بستگی دارد:
-
تجربه کودکی افراد به ویژه داشتن خواهر و برادر شیری
-
شیوه برخورد والدین با احساس حسادت خود و فرزندان
-
میزان خودآگاهی فرد در مورد پذیرش احساس حسادت
-
داشتن احساس رضایت از خود و احساس شایستگی
-
چگونه حسادت نسبت به روابط گذشته شریک زندگی‌ام را متوقف کنم؟
بسیاری از افراد نسبت به گذشته شریک زندگی‌شان احساس حسادت می‌کنند. تشخیص طبیعی یا بیمارگونه بودن چنین احساسی، اولین مرحله در برخورد با حسادت است. اگر موضوع رابطه قبلی شریک زندگیتان مدام در ذهن شماست به حدی که روی ارتباط فعلی‌تان تاثیر می‌گذارد بهتر است با یک روانشناس صحبت کنید.
نکته مهم دیگر پاسخ به این سوال است که من چقدر از توجه و احساس همسر خود را می‌خواهم؟ گاهی افراد انتظار دارند همه نیازهای‌شان توسط همسرشان برآورده شود؛ در نتیجه همه توجه و احساس طرف مقابل را برای خود می‌خواهند و از اینکه همسرشان تجربه‌هایی داشته باشد که او در آن نقشی نداشته است برای فرد غیر قابل قبول و بسیار عذاب‌آور است. اگر تجربه احساس حسادت شما به حدی است که باعث اشتغال ذهنی مداوم شده و روی روابط با همسرتان تاثیر گذاشته است، به شما توصیه می‌کنیم برای این که بتوانید زندگی را با آرامش و کیفیت بهتر تجربه کنید با یک روان درمانگر صحبت کنید.
شما می‌توانید به مشاورین افرا کلینیک برای حل کردن مشکلات مربوط به احساس حسادت، اعتماد کنید متخصصین افرا کلینیک به دور از هر نوع قضاوتی تلاش می‌کنند تا به شما کمک کنند تا بتوانید مدیریت احساس حسادت خود را به دست بگیرید.
