اختلال شخصیت پارانوئید یا بدبین چیست؟

پارانوئید چیه؟ یکی از اولین سوالاتی که مردم عادی در ارتباط با اختلال شخصیت پارانوئید میپرسند، همین عبارت است. اگر  اختلال شخصیت بدبین یا پارانوئید PPD یکی از انواع اختلالات شخصیت است. افراد مبتلا به اختلال شخصیت دارای مجموعه‌ای بادوام از تجارب درونی و رفتاری‌اند که تناسبی با شرایط فرهنگی جامعه نداشته و بسیار متفاوت، غیرمتعارف و نامنعطف است.

فرد مبتلا به اختلال شخصیت پارانوئید یا بدبین دارای افکار مداوم گزند وآزار از سمت دیگران است؛ به ویژه در مورد فرد محبوبش مدام احساس خیانت از سوی او را دارد. این اختلال در نوجوانی یا اوایل بزرگسالی شروع می‌شود؛ اگرچه علائم زودرنجی و کناره‌گیری از دیگران از زمان کودکی در این افراد دیده می‌شود. با مشاورین افرا کلینیک همراه باشید تا در مورد اختلال شخصیت پارانوئید اطلاعات صحیح و مفیدی را به دست بیاورید.

برای دریافت انواع مشاوره فردی می توانید با مشاوران افرا کلینیک تماس حاصل فرمایید.

021-44273757 ، 021-44273767

پارانوئید چیه؟

اختلال شخصیت پارانوئید (PPD) یکی از انواع اختلالات شخصیت است. افراد مبتلا به این اختلال اغلب عجیب و غریب به نظر می‌رسند. ویژگی اساسی افراد مبتلا به اختلال شخصیت پارانوئید، بدبینی، بی‌اعتمادی و سوظن بی‌دلیل به دیگران است. این اختلال در بزرگسالی ظهور می‌کند و به نظر می‌رسد در مردان بیشتر از زنان است. مطالعات تخمین می‌زنند که اختلال شخصیت پارانوئید بین 2.3٪ تا 4.4٪ از جمعیت عمومی را تحت تأثیر قرار می‌دهد. از ویژگی‌های بارز افراد پارانوئیدی بی‌اعتمادی و داشتن هذیان( باورهای غلط و واقعی) گزند و آزار است. افراد پارانویا معمولاً به دیگران اعتماد نداشته و اظهارات و رفتار‌های بی‌ضرر دیگران را بدخواهانه تعبیر می‌کنند.

خصوصیات افراد شکاک و بدبین

اشکال در واقعیت‌سنجی: افراد مبتلا به اختلال شخصیت پارانوئید همیشه مراقب هستند و باور دارند که دیگران بطور مداوم سعی در تحقیر، آسیب رساندن یا تهدید کردن آنها را دارند. این باورها معمولاً بی‌اساس هستند و با واقعیت ارتباطی ندارند.

شبکه ارتباطی ضعیف: این افراد در روابط خود با دیگران به طور کلی سرد و دور هستند. رفتارهای سرزنشی و بی‌اعتمادی آنها، ممکن است در توانایی آنها برای ایجاد روابط نزدیک تداخل ایجاد کند. افراد مبتلا به این اختلال در تعهد، وفاداری یا امانت‌داری دیگران تردید می‌کنند؛ معتقدند دیگران از آنها استفاده می‌کنند یا آنها را فریب می‌دهند؛ به دلیل ترس از اینکه این اطلاعات علیه آنها استفاده شود، تمایلی به اعتماد به دیگران یا افشای اطلاعات شخصی ندارند.

افکار دوقطبی: آنها دنیا را یا سیاه و یا سفید می‌بینند، بنابراین افراد پیرامون آنها یا در خدمت آن‌ها هستند یا علیه آن‌ها موضع گرفته‌اند.

انعطاف‌پذیری کم: افراد بدبین معمولا کسی را نمی‌بخشند و کینه دارند. بیش از حد حساس هستند و همچنین انتقادات را نمی‌پذیرند. 

خشم‌های شدید: افراد بدبین معمولاً با عصبانیت واکنش نشان می‌دهند و سریع تلافی می‌کنند، بدون دلیل سوظن دارند و معتقدند که همسر یا دوستان آنها خیانت کارند.

مشکلات حقوقی: تفکر و رفتارهای مرتبط با اختلال شخصیت بدبینی می‌تواند توانایی فرد را در ایجاد و حفظ روابط ضعیف کند. همچنین توانایی عملکرد اجتماعی و موقعیت‌های کاری او را مختل کند. در بسیاری از موارد، افراد مبتلا به اختلال پارانوئید درگیر مشکلات حقوقی می‌شوند و از افراد یا شرکت‌هایی که به تصورشان از آنها سواستفاده کرده‌اند، شکایت می‌کنند.

خودمحوری: این افراد ممکن است کنتر‌ گر و حسود باشند و نتوانند نقش خودشان را در مشکلات یا درگیری‌ها ببینند. آنها معتقدند که همیشه حق با آنهاست.

عدم لذت از زندگی: این افراد دائما سوءظن و بدبینی دارند و به همین دلیل در روابط بین فردی خود دچار مشکل می‌شوند و نمی‌توانند از روابط عاطفی و صمیمانه خود لذت ببرند.

بیشتر بخوانید: اسکیزوئید

خیانت در افراد پارانوئید چگونه است؟

در برخی موارد یک فرد پارانوئیدی عاشق در صورت طرد شدن از سوی معشوق می‌تواند به فردی بسیار خطرناک که در پی انتقام است تبدیل شود. در نهایت در مورد خیانت باید گفت فرد پارانوئیدی دائما در انتظار خیانت از سوی محبوبش است و بنابراین اگر شما فرد محبوب او باشید، این احتمال هست که از سوی او بارها مستقیم و غیر مستقیم به خیانت متهم شوید. اگر چه چنین چیزی ممکن است موجب خشم و ناراحتی شما شود، اما به یاد داشته باشید که متهم ساختن دیگران به خیانت از ویژگی‌های فرد پارانوئیدی است.

دلایل ایجاد اختلال شخصیت پارانوئید

علت دقیق اختلال بدبینی یا پارانوئید مشخص نیست، اما احتمالاً ترکیبی از عوامل بیولوژیکی و روانی را شامل می‌شود. این واقعیت که اختلال شخصیت پارانوئید در افرادی که نزدیکان‌شان مبتلا به اسکیزوفرنی یا هذیان هستند بیشتر دیده می‌شود، نشان‌دهنده وجود ارتباط ژنتیکی بین این دو اختلال است. 

1. تجارب اولیه کودکی، از جمله ضربه‌های روانی مثل جدایی، نقش مهمی در ایجاد اختلال شخصیت پارانوئید دارند.

2. تحقیقات نشان داده فقر رابطه معناداری با اختلال بدبینی دارد. آمارها نشان می‌دهد افرادی که در طبقات پایین جامعه زندگی می‌کنند بشتر مبتلا به بدبینی می‌شوند.

3. تجربه جدا بودن یا طلاق گرفتن والدین زیر 7 سال در تاریخچه زندگی افراد پارانوئید بیشتر دیده می‌شود.

4. از دست دادن‌های زود هنگام یکی از والدین یا بیوه شدن والدین نیز در زندگی افراد پارانوئیدی بیشتر وجود دارد. 

5. تنها و منزوی بودن در بزرگسالی که از نشانه‌های پائین بودن شبکه ارتباطی و مهارت اجتماعی است از عواملی است که بروز اختلال بدبینی یا پارانوئید را بیشتر می‌کند. 

البته تحقیقات بیشتری در مورد چگونگی، علل و میزان شیوع آن در گروه‌های فرهنگی مورد نیاز است.

ویژگی‌ها و خصوصیات افراد شکاک و بدبین

آنچه در گزارش تاریخچه زندگی اغلب افراد پارانوئید وجود داشته، باعث شده تا ویژگی‌ها و خصوصیات این اختلال شخصیت پارانوئید به صورت زیر ترسیم شود:

فرد پارانوئید غالبا در کودکی به صورت تنها، حساس و با رفتار و روحیه‌ای عحیب و غریب دیده می‌شود. او در کودکی از روابط محدودی برخوردار بوده و احتمالا توسط دیگر بچه‌ها مورد تمسخر قرار گرفته و طرد شده است. علاوه بر این حداقل یکی از والدین فرد پارانوئید فردی بی‌عاطفه، سخت‌گیر و تحقیرکننده بوده است. در نتیجه در همان کودکی این پیام به او القا می‌شود که دیگران آزارگر و سزاوار مجازات‌اند، بنابراین افراد پارانوئیدی در بزرگسالی منتظر حمله و سو استفاده از سوی افراد پیرامون خود بوده و همزمان این پیام را به محیط خود ارسال می‌کنند که آنها افرادی متفاوت از دیگران، عالی و تنها هستند. احتمالا والدین فرد پارانوئیدی افرادی کمال‌گرا بوده و تحمل هیچ اشتباهی را از او نداشته‌اند. به همین جهت با مشاهده کمترین خطا از سوی فرد پارانوئید، او را به شدت تنبیه می‌کرده‌اند. برای آنکه به فهم تناقض آشکار میان عالی بودن فرد پارانوئید و احتمال اینکه از سوی دیگران مورد تمسخر واقع شود نائل آییم باید بدانیم که فرد پارانوئید گمان می‌کند چون فردی عالی است، دیگران چشم دیدن او را ندارند و در نتیجه او را مسخره می‌کنند.

بیشتر بخوانید: شخصیت اجتنابی

نکته قابل تامل در تاریخچه افراد پارانوئیدی نوع تفسیر آنها از اتفاقات است؛ چرا که این افراد از کودکی به شیوه متفاوتی مسائل را تجربه می‌کنند و روشن نیست که آیا این افراد واقعا والدین سختگیر داشته‌اند و در کودکی مورد تمسخر قرار می‌گرفتند و یا چون به روش متفاوتی وقایع را تفسیر می‌کنند، باور دارند که دیگران مدام قصد آزار و اذیت آنها را داشته‌اند.

نحوه رفتار با افراد دارای اختلال شخصیت پارانوئید

اختلال شخصیت پارانویید از نظر روانشناختی و جسمی برای هر دو طرف رابطه آسیب بزرگی به وجود می‌آورد. اگر در یک رابطه عاشقانه پارانوئید قرار گرفتید باید بدانید در رابطه با چنین فردی چگونه رفتار کنید. همچنین باید بدانید در رابطه با خود چه کارهایی را می‌توانید انجام دهید.

• حد و مرز تعیین کنید. حتی زمانی که او با این حد و مرزها درد می‌کشد. تعیین مرزهای مشخص می‌تواند به فرد مبتلا به اختلال پارانوئید کمک کند تا اثرات مخرب رفتارش را ببیند، که به نوبه خود ممکن است وی را ترغیب به درمان اختلال شخصیت پارانوئید کند. به عنوان مثال، می‌توانید قاطعانه بگوئید که اگر شما را به خیانت متهم کند یا از دیدن دوستانتان جلوگیری کند، تا زمانی که درمان خود را شروع نکند، آنجا را ترک خواهید کرد.

• اگر می‌خواهید قوانین و عواقب رفتارهایش را روشن کنید باید قبل از آن، از همه جوانب کار مطمئن باشید برای این کار یک مشاور خانواده می‌تواند شما را راهنمایی کند.

• نحوه برقراری ارتباط را ساده کنید. سعی کنید از زبانی شفاف و بدون ابهام استفاده کنید تا سوبرداشت از گفته‌های شما کاهش یابد. اگر او شروع به چرخاندن کلمات شما می‌کند، بدون اینکه حالت تدافعی پیدا کنید، توضیحات را ارائه دهید.

• ارتباط برقرار کنید و به احساسات او احترام بگذارید، اما افکار او را تائید نکنید. در مورد برداشت خود صادق باشید. بیشتر سعی کنید توضیحات شما، برای تشویق او برای بیان ترس‌ها و ناراحتی‌هایش باشد، سپس در مورد اقدامات خود به روشی خنثی و غیر دفاعی توضیح دهید برای مثال با آرامش و لحنی مطمئن به او بگوئید "وقتی خرید کردم احساس کردم دلم می‌خواهد مادرم رو ببینم به خاطر همین رفتم بهش سر زدم" و به او کمک کنید تا با سوظن و بی‌اعتمادی خود کنار بیاید.

• با سوءظن یا تبانی‌های ذهنی او بحث نکنید، بلکه با ترسش نسبت به طرد شدن و تنها ماندن همدلی کنید. با احساسات او همراه باشید اما ادعاها و بدگمانی‌های او را نپذیرید و یا بحث نکنید. یک تاکتیک خوب همدلی با احساس او است، برای مثال می‌توانید بگوئید "می فهمم که چقدر از این می‌ترسی که من کس دیگری را به تو ترجیح بدهم". با احساس او همدردی کنید، مشاهده، تأمل، کنجکاوی و گشودگی بدون قضاوت به درک عمیق تری از شرایط طرف مقابلتان منجر می‌شود.

• رد کردن یا پذیرش تفکرات پارانوئیدی شرایط او را بهتر نمی‌کند بلکه او را از درون ناامن‌تر و پریشان‌تر می‌کند. در واقع افراد مبتلا به پارانوئید فکر نمی‌کنند که آن‌ها مشکل اساسی هستند. آن‌ها معتقدند که به تنهایی درگیر یک توطئه، جنایت یا شرارت هستند. اگر سعی کنید آن‌ها را از این موضوع خارج کنید، آنها بیشتر مضطرب می‌شوند و حتی می‌تواند بدبینی آنها را بدتر کند.

• کمک حرفه‌ای یا پزشکی می‌تواند تغییر بزرگی در نحوه برخورد با فرد پارانوئیدی ایجاد کند و باعث بالا رفتن کیفیت زندگی‌تان شود؛ بنابراین اصلا دلیلی برای خجالت‌زدگی از شرایط موجود نیست. رفتارهای پارانوئیدی این افراد ارتباطی با واقعیت رفتارهای شما ندارد. به هر حال، اگر بتوانید فرد را تحت معالجه قرار دهید، می‌توانید از تخریب رابطه یا هرج و مرج خانوادگی جلوگیری کنید.

بیشتر بخوانید: شخصیت خودشیفته

اگر در ارتباط با فرد پارانوئیدی هستید برای خود چه کارهایی می توانید انجام دهید:

• اگر با یک شخصی که اختلال شخصیت پارانوئید دارد هستید و نگران و ناامیدید، بدانید که تنها نیستید افراد زیادی هستند که فرد مهمی از زندگیشان دچار این اختلال است.

• بدانید یک فرد پارانوئید می‌تواند بخش‌های سالمی نیز داشته باشد؛ اما بیمار بودن او به معنی این نیست که او ظالم و یا بد ذات است. لازم نیست ویژگی‌های مثبت او را نادیده بگیریم تا بیمار بودن او تائید شود و دیگران به شما حق بدهند که سختی زیادی می‌کشید.

• اگر دیگر احساس نمی‌کنید که خودتان هستید به این دلیل است که برای کمک کردن به او و جلب اعتماد او مدام خود را تغییر داده‌اید؛ در حالی که بی‌اعتمادی او ارتباطی با رفتارهای شما ندارد، مطمئن باشید که می‌توانید دوباره به خود واقعی‌تان برگردید، نگذارید افکار بدبینی همسرتان بر شما پیروز شود.

• برای مراقبت از خود از فعالیت‌هایی استفاده کنید که به کاهش تحریک عاطفی شما کمک می‌کند. برای مثال یوگا، مدیتیشن، ورزش، تنفس عمیق و خوب غذا خوردن را امتحان کنید. در صورت افسردگی و اضطراب و نیاز به روانشناس و یا داروهای روانپزشکی به سرعت اقدام کنید، چرا که بودن در کنار یک فرد پارانوئیدی فرسودگی روانی زیادی بوجود می‌آورد.

• روابطتان با دیگران را حفظ کنید. بودن با فرد مبتلا به اختلال شخصیت پارانوئید و رفتارهای کنترل‌کننده او ممکن است باعث شود شما از خانواده و دوستانتان جدا شوید. اما تعیین مرزهایی در مورد توانایی حفظ زندگی اجتماعی مهم است. برای پشتیبانی، آرامش و سرگرمی به تماس منظم با خانواده و دوستان خود نیاز دارید. اگر ارتباطات اجتماعی قدیمی را رها کرده‌اید، برای یافتن دوستان جدید هرگز دیر نیست.

• از کسی که به او اعتماد دارید مانند یک دوست، یکی از اعضای خانواده یا یک درمانگر کمک بگیرید. داشتن صدایی که بدون قضاوت، احساسات شما را تأیید می‌کند، می‌تواند راحتی زیادی به شما بدهد و بتواند شما را در حالی که روی رابطه خود کار می‌کنید، ثابت قدم نگه دارد. بسیاری از افراد در روابط پارانوئید احساس انزوا و شرم می‌کنند و حقیقت را در مورد آنچه در این رابطه اتفاق می‌افتد به مردم نمی‌گویند. متأسفانه این پارانویا و انزوا را تداوم می‌بخشند.

• استراحت در رابطه را در نظر بگیرید تا به فکر شما کمک کند. اگرچه این کار ممکن است برای شخص پارانوئید تهدیدکننده به نظر آید، اما مهم است که فضای کافی برای اطمینان از عقلانیت و به نفع هر دو طرف فراهم کنید. وقت گذاشتن برای خودتان ضروری است.

• فعالیت بدنی می‌تواند برای کاهش استرس و اضطراب به همان اندازه که برای عزیز شما با اختلال شخصیت پارانوئید اهمیت دارد مهم باشد. حتی ممکن است بتوانید با هم ورزش کنید و به ایجاد انگیزه و تشویق به یکدیگر کمک کنید.

• تغدیه سالم و خواب کافی داشته باشید.هنگامی که فرد نزدیکی از شما بیماری پارانوئید دارد، ممکن است که از رژیم خود غافل شوید و از خواب صرف نظر کنید. اما وقتی خوب غذا می‌خورید و به مقدار کافی می‌خوابید، بهتر می‌توانید استرس را تحمل کنید، مدیریت هیجانی داشته باشید و پاسخ عاطفی خود را کنترل کنید.

• پارانویا یکی از بیماری‌های دشوار روانشناختی است. سعی نکنید شریک زندگی خود را به تنهایی درمان کنید. برای ارزیابی علائم وی و به ویژه برای درست فکر کردن و درست رفتار کردن، از یک روانشناس بالینی یا روانپزشک کمک بگیرید.

• شما نسبت به احساسات و پاسخ‌های خود مطمئن باشید و در واکنش به افکار پارانوئیدی همسرتان بدون تردید عمل کنید و هویت خود را به خاطر داشته باشید. ذهن همسر شما وقتی در وضعیت پارانویا قرار دارد، از واقعیت دور است.

• در هیچ شرایطی نباید موافقت خود را با اینکه تقصیر شماست در صورت صحت نداشتن اعلام کنید، زیرا این امر تنها وضعیت پارانوئید را تداوم می‌بخشد. 

• به دنبال مشاوره باشید. زوج درمانی می‌تواند برای کسانی که می‌خواهند برای کاهش اثرات پارانویا در رابطه تلاش کنند، بسیار مفید باشد. درخواست خود را برای مشاوره بیان کنید و روی آن پافشاری کنید. با وجود سطح بالایی از بی‌اعتمادی که همراه با پارانویا است، اولین جلسات مشاوره ممکن است بسیار چالش‌برانگیز باشد. فرد پارانوئید به احتمال زیاد به کل مفهوم درمان اعتماد نخواهد کرد. اختصاص دادن زمان برای شناختن درمانگر و اجازه دادن به شریک زندگی خود برای به اشتراک گذاشتن فضایش زمان دهید.

  ---

  بیشتر بخوانید: شخصیت نمایشی

تشخیص اختلال شخصیت پارانوئید

اختلال شخصیت پارانوئید الگوی پایداری از صفات است که جنبه‌های متفاوتی را تحت تاثیر قرار می‌‌دهد. این موارد در ادامه معرفی شده است.

1. شناخت آنها در زمینه روش‌های درک خود، دیگران و اتفاقات متمرکز بر واقعیت نیست.

2. عاطفه و هیجانات آنها از نظر شدت، مدت زمان و از نظر متغییر بودن، تناسب داشتن و به جا بودن واکنش هیجانی بسیار متفاوت از دیگران است.

3. عملکرد بین فردی آنها بسیار ضعیف و پر از سوتفاهم است.

4. رفتارها و هیجانات آن‌ها تکانه‌ای بوده و کنترلی روی آن‌ها ندارند.

ویژگی‌های الگوی شخصیتی پارانوئید

1. این الگوهای پایدار غیرانعطاف‌اند و دامنه وسیعی از موقعیت‌های شخصی و اجتماعی فرد را دربر می‌گیرد. 

2. این الگوهای پایدار به رنج شخصی، نابسامانی در عملکرد اجتماعی، شغلی و یا سایر زمینه‌های مهم زندگی منجر می‌شود.

3. این الگوی پایدار به مدت طولانی دوام دارد و شروع آن در نوجوانی و اوایل بزرگسالی است.

4. این الگوی پایدار را نمی‌توان به دلیل اختلال یا پیامد بیماری روانی دیگر بهتر توضیح داد.

5. این الگوی پایدار را نمی‌توان به آثار فیزیولوژیک یک ماده یا عارضه پزشکی دیگر نسبت داد.

در صورتی که موارد ذکر شده به مدت 6 ماه و یا بیشتر در فرد بروز پیدا کند و عملکردهای شغلی و تحصیلی و اجتماعی او را مختل کرده باشد، فرد مبتلا به اختلال شخصیت پارانویید تشخیص داده می‌شود.

راهکارهای درمان اختلال شخصیت پارانوئید

افراد مبتلا به بدبینی یا پارانوئید معمولاً به دلیل اینکه مشکلی در خود نمی‌بینند به دنبال درمان نمی‌روند. عدم اعتماد به دیگران در افراد مبتلا به اختلال شخصیت پارانوئید برای متخصصان مراقبت‌های بهداشتی یک چالش بزرگ در مسیر درمان این افراد محسوب می‌شود، زیرا اعتماد عامل مهمی در روان درمانی است؛ در نتیجه بسیاری از افراد مبتلا به اختلال شخصیت پارانوئید برنامه درمانی خود را دنبال نمی‌کنند و حتی ممکن است انگیزه‌های درمانگر را زیر سوال ببرند. افراد مبتلا به اختلال شخصیت پارانوئید در صورت عدم درمان ممکن است دچار پارانویای مزمن شوند.

• وقتی بیمار به دنبال درمان اختلال شخصیت پارانوئید می‌رود، روان درمانی به احتمال زیاد در افزایش مهارت‌های عمومی مقابله‌ای، به ویژه اعتماد، همدلی و همچنین در بهبود تعاملات اجتماعی، ارتباطات و عزت نفس متمرکز خواهد بود.

• به طور کلی دارو درمانی موثرترین درمان برای افراد پارانوئید است و داروهای ضد روان پریشی کمک زیادی به بالا رفتن واقعیت سنجی این افراد می‌کند. 

• اگر فرد دچار علائم خاصی مانند اضطراب شدید یا سوءظن و بدگمانی شود باید به سرعت برای دارو درمانی اقدام شود، چرا که منجر به اختلال در نحوه‌ی رفتار به صورت خودآزاری یا صدمه به دیگران می‌شود.

• درمان اختلال شخصیت پارانوئید می‌تواند شامل هر دو رویکرد مستقیم و غیر مستقیم باشد. بهبودی غیر مستقیم شامل کمک از طریق مشاوره دادن به افراد خانواده و مطلع کردن آنها از شرایط بیماری و نحوه برخورد با این بیماران است.

عوارض اختلال شخصیت پارانوئید 

درصورت عدم درمان، این اختلال در طول زمان ثابت مانده و به رنج و نابسامانی زیادی برای فرد منجر می‌شود. چشم‌انداز افراد مبتلا به اختلال شخصیت پارانوئید بسیار متغیر است، چرا که این افراد از میزان خشم و بدبینی که نسبت به دیگران دارند آگاه نیستند و بر عکس تصور می کنند دیگران قصد آزار او را دارند، بنابراین اغلب برای درمان اقدام ‌کنند.

این افراد در صورت دریافت نکردن درمان ممکن است بیماریشان به یک اختلال مزمن تبدیل شده و در طول زندگی‌شان پایدار بماند. اگرچه برخی از افراد می‌توانند با وجود اختلال شخصیت پارانوئید عملکرد نسبتاً خوبی داشته و قادر به ازدواج و شغل باشند، اما برخی دیگر به دلیل روند رو به رشد این اختلال کاملاً از کار افتاده می‌شوند و متاسفانه دستاوردهای خود از جمله کار یا زندگی مشترک خود را از دست می‌دهند. 

از آنجا که فرد مبتلا به اختلال شخصیت پارانوئید تمایل به مقاومت در برابر درمان دارد، پیش آگهی در مورد آن‌ها اغلب ضعیف است. اگرچه جلوگیری کامل از بروز اختلال بدبینی ممکن نیست، اما درمان می‌تواند به فرد مستعد ابتلا به این اختلال امکان یادگیری روش‌های مفیدتری برای مقابله با این شرایط را بدهد. چرا که اختلال شخصیت پارانوئید یک  بیماری پیش‌رونده است و در صورت درمان نشدن فرد آنچه در طول زمان کسب کرده است را به مرور ازدست میدهد.

بیشتر بخوانید: اختلال شخصیت مرزی

درمان اختلال شخصیت پارانوئید یا بدبینی در افرا کلینیک

مشاورین و روانشناسان افرا کلینیک از رویکردهای طرحواره درمانی، شناختی-رفتاری، روان‌‌پویشی کوتاه مدت و روان تحلیلی برای درمان اختلال شخصیت پارانوئید استفاده می‌کنند و در صورت نیاز مراجع را به روانپزشک ارجاع می‌دهند. البته متخصصین افرا کلینیک، مشاوره به افرادی که با فرد پارانوئیدی زندگی می‌کنند را نیز بسیار مفید و ضروری می‌دانند.

سوالات متداول درباره اختلال شخصیت پارانوئید

• با همسر پارانوئیدی خود چگونه باید رفتار کنم؟

فرد پارانوئیدی در یک رابطه عاطفی به عنوان فردی شکاک و دردسرساز شناخته می‌شود. هنگامی که شما با چنین فردی رابطه عاطفی برقرار می‌کنید از همان ابتدا به معنای ضرب‌المثل معروف "دست به عصا راه رفتن" پی خواهید برد. ممکن است شما به خاطر آنکه حس شکاکیت و عدم اعتماد او را تحریک نکنید، مجبور شوید که به فردی محتاط و فاقد حس شوخ‌طبعی تبدیل شوید. فرد دارای اختلال پارانوئید نیز غالبا به ایجاد رابطه عاطفی شدید، همزمان و ناخوشایند روی می‌آورد.

از آنجایی که فرد پارانوئید در دوران کودکی به اطرافیان خود بی‌اعتماد بوده است، در دوران بزرگسالی نیز از نزدیک شدن به دیگران و ایجاد رابطه صمیمانه با آنها هراس دارد. به همین دلیل هر گونه تلاش شما برای ایجاد رابطه صمیمانه با فرد پارانوئید، ممکن است از سوی او به عنوان حمله تلقی شده و در نتیجه، یا فاصله خود را با شما بیشتر کند و یا با خشم شما را از حیطه شخصی خود دور کند.

فرد پارانوئید گمان می‌کند شما از طریق رفتار صمیمانه خود سعی دارید با وارد شدن به حیطه‌های شخصی او نقاط ضعف او را شناسایی کنید؛ بنابراین هر چه شما وقت و انرژی صرف رابطه خود با یک فرد پارانوئید کنید، پس از مدتی خواهید دید که مورد اعتماد او واقع نشده و هنوز در اول راه ارتباط با او قرار دارید. 

فرد پارانوئیدی مدام با عینک بدبینی به تحلیل رفتارهای شما می‌پردازد تا آثاری از قصد آزار و فریب را در آن‌ها بیابد. فرد پارانوئیدی فردی دفاعی، نگران از دست دادن کنترل خود و دارای ذهنی است که به طور دائم مشغول ارزیابی وفاداری اطرافیان خود است. چنین فردی گویا قادر به درک این نکته نیست که خشم خودش موجب برانگیختن خشم دیگران است.

به گفته فروید مکانیسم دفاعی اصلی فرد پارانوئید فرافکنی است یعنی انکار کامل خشم و دشمنی خود و دیدن آن‌ها در دیگران است. شاید نکته نگران‌کننده‌تر این است که فرد پارانوئیدی در صورت احساس توهین و انتقاد ممکن است که دست به واکنش‌های شدید هیجانی یا حتی فیزیکی بزند.

فرد پارانوئیدی به عنوان فردی کینه‌ای غالبا در حال مجادله و شکایت و یا کناره‌گیری از دیگران و در لاک سکوت فرو رفتن است. همچنین ممکن است لجاجت، کنایه‌زنی و تمایل به کنترل دیگران را در او مشاهده کنید. اگرچه فرد پارانوئیدی حالت یک فرد تهدیدکننده را به خود می‌گیرد با وجود این به یاد داشته باشید که منشا خشم و خصومت او احساس ترس او از آزار دیدن ازدیگران است. فرد پارانوئیدی علیرغم آنکه خود را فرد خاصی می‌داند، ترس از این دارد که چون فرد بی‌ارزشی است مورد تحقیر دیگران قرار بگیرد.

• از کجا متوجه بشوم که همسرم پارانوئید دارد؟

اگر همسر شما باورهایی از جمله موارد زیر را در مورد شما دارد، حتما با یک روانشناس صحبت کنید.

• او گمان ‌کند که شما به او صدمه می‌زنید، از او سواستفاده می‌کنید و یا او را تا حدی فریب می‌دهید.

• به نظر می‌رسد به طور دائم به این فکر می‌کند که آیا شما به او وفادار هستید؟

• او در اینکه به شما اعتماد بکند تردید دارد و از این می‌ترسد که مبادا شما از اطلاعاتی که دربارۀ او دارید علیه او استفاده کنید.

• او حرف‌های شما را حتی اگر تحسین و تمجید باشد، نیز به گونه‌ای منفی و تهدیدآمیز، تحقیرکننده تعبیر و تفسیر می‌کند.

• او به آسانی احساس می‌کند که مورد حمله واقع شده و به سرعت با خشم و پرخاشگری به مقابله برمی‌خیزد.

• چرا من جذب افراد پارانوئید می‌شوم؟

گذشته از ظاهر فیزیکی فرد پارانوئید، این امکان وجود دارد که برخی از ویژگی‌های رفتاری او سبب جذب شما به سوی این افراد شود. برای مثال این افراد به نظر شخصیت اسرارآمیزی دارند و گاهی در برخورد با این افراد کنجکاوی شما تحریک می‌شود که زیر این ظاهر آرام و اسرارآمیز چه می‌گذرد و یا چون فکر می‌کنید فرد محبوب شما زخمی و یا آسیب‌دیده است به منظور کمک به او بیش از پیش جذب او می‌شوید و در کنار او می‌مانید تا به او امید زندگی دهید چرا که تصور دارید افراد قبلی افراد بدی بودند و شما به او ثابت می‌کنید که فرد مطمئنی هستید.