اختلال شخصیت اسکیزوئید یا گوشه‌گیر چیست؟

اختلال شخصیت اسکیزوئید به چه معنا است؟

افراد مبتلا به اختلال شخصیت اسکیزوئید در نگاه اول ممکن است خجالتی و گوشه‌گیر به نظر برسند. اما در واقع نسبت به روابط بین‌فردی بسیار بی‌تفاوت هستند. در افراد دارای اختلال شخصیت اسکیزوئید الگوی فراگیری از عدم دلبستگی در تمام موقعیت‌های ارتباط اجتماعی وجود دارد. این افراد اغلب کناره‌گیر و منزوی معرفی می‌شوند، سعی می‌کنند ارتباط کمی با دیگران داشته باشند و از تماس‌هایی که برقرار می‌کنند رضایت خیلی کمی دارند. افراد اسکیزوئید یا گوشه‌گیر بیشتر وقت خود را به تنهایی می‌گذرانند و از هرگونه فعالیتی که مستلزم تماس با دیگران باشد، امتناع می‌ورزند.

یکی از ویژگی‌های مهم اختلال شخصیت اسکیزوئید، محدودیت چشمگیر در ابراز عواطف است. فرد مبتلا به اختلال شخصیت اسکیزوئید به ندرت هیجان‌هایی همچون خشم یا شادی را تجربه می‌کنند یا اگر هم تجربه کنند شدت آن بسیار کم است. این افراد ممکن است کُند و بی‌حال به نظر برسند. اتفاقات و حوادث مختلف هیچ تاثیری در روحیه این افراد ندارد و تغییری در آن به وجود نمی‌آورد. 

علائم و نشانه‌های اختلال شخصیت اسکیزوئید

مهم‌ترین نشانه اختلال شخصیت اسکیزوئید وجود الگوی دائمی انزوای اجتماعی است. آنچه در این افراد بسیار مشهود است این است که از تعاملات انسانی ناراحت می‌شوند و احساس خوبی ندارند. درون‌گرا بوده و حالت عاطفی آن‌ها کند و محدود است. افراد مبتلا به اختلال شخصیت اسکیزوئید در نگاه دیگران نامتعارف، منزوی و تک‌رو هستند. یک فرد اسکیزوئید یا گوشه‌گیر به شدت به تنهایی نیاز دارد و فقط در این حالت است که آرامش می‌یابد. او همواره فعالیت‌هایی را انتخاب می‌کند که در آن فرد دیگری حضور نداشته باشد. در زمینه شغلی و تفریحی، شغل و تفریحاتی را انتخاب می‌کند که انجام آن‌ها مستلزم همکاری و حضور فرد دیگری نباشد. در نتیجه فرد اسکیزوئید به ندرت با کسی دوست می‌شود و تقریبا می‌توان گفت که هیچ دوست صمیمی ندارد. افراد اسکیزوئید تقریبا هیچ‌گاه احساس دلتنگی ندارند به همین دلیل انزوا و تنهایی برای آن‌ها آزاردهنده نیست. 

ویژگی‌ها و خصوصیات افراد دارای اختلال شخصیت اسکیزوئید

افراد مبتلا به اختلال شخصیت اسکیزوئید اشخاصی سرد و به اصطلاح نجوش به نظر می‌رسند. ظاهری آرام، منزوی و غیرمعاشرتی دارند. سرشان در لاک خودشان است و به هیچ‌وجه نیاز یا اشتیاقی به داشتن پیوندهای عاطفی با دیگران نشان نمی‌دهند. افراد مبتلا به اختلال شخصیت اسکیزوئید از همه دیرتر به تغییرات مد در جامعه تن می‌دهند. تاریخچه زندگی این افراد نشان می‌دهد که به امور انفرادی علاقه دارند و در مشاغل یک‌نفره و غیررقابت‌طلبانه‌ای که برای دیگران غیرقابل تحمل است، با موفقیت به کار می‌پردازند. زندگی جنسی آن‌ها ممکن است منحصرا در خیال طی شود و ایجاد روابط جنسی پخته را هربار به وقتی دیگر موکول کنند. مردان مبتلا به اختلال شخصیت اسکیزوئید معمولا وارد روابط عاطفی و صمیمی نمی‌شوند زیرا توانایی برقراری یک رابطه صمیمی را ندارد اما زنان مبتلا به این اختلال ممکن است ازدواج کنند و یا یک رابطه عاطفی برقرار کنند اما معمولا در این روابط منفعلانه برخورد می‌کنند و نمی‌توانند یک رابطه عمیق برقرار کنند.

مردانی که به این اختلال مبتلا هستند، ممکن است هیچ وقت ازدواج نکنند،‌ چون نمی‌توانند با کسی صمیمی شوند؛ اما زن‌های مبتلا به اختلال شخصیت اسکیزوئید ممکن است منفعلانه به ازدواج با مردان پرخاشگر (aggressive) که خواهان چنین زن‌هایی هستند، تن دهند.

فرد مبتلا به اختلال شخصیت اسکیزوئید معمولا هیچ‌وقت نمی‌تواند خشم خود را مستقیما ابراز کند. اما می‌تواند در امور فارغ از روابط انسانی مثل ریاضیات و نجوم، سرمایه عاطفی قابل توجهی صرف کند. همچنین ممکن است دلبستگی بسیاری به حیوانات پیدا کند.  افراد مبتلا به اختلال شخصیت اسکیزوئید سست و بی‌حال به نظر می‌رسند. رویدادهای بیرونی معمولا هیچ تغییری در احساسات این افراد ایجاد نمی‌کند. از آن‌جایی که اعمال پرخاشگرانه جای چندانی در مجموعه واکنش‌های معمول آن‌ها ندارد، اگر با تهدید یا خطری روبه‌رو شوند، اکثر اوقات یا غرق در خیالات همه‌توانی می‌شوند، یا به تسلیم و رضایت تن می‌دهند. 

این‌ها اغلب مجذوب مدهای غذایی و بهداشتی (مانند گیاه‌خواری و خام‌خواری)، نهضت‌های فلسفی و طرح‌های مربوط به بهبود وضعیت اجتماعی می‌شوند.

علل اصلی بروز اختلال شخصیت اسکیزوئید هیستریونیک 

افراد مبتلا به اختلال شخصیت اسکیزوئید در دوران کودکی با مجموعه‌ای از تجربیات اولیه با مضمون طرد و تهدید شدن از سوی همسالان رو‌به‌رو شده‌اند. علاوه بر این مسئله، افراد اسکیزوئید در دوره کودکی خود را متفاوت از سایر اعضای خانواده دیده و اغلب احساس حقارت می‌کرده‌اند. در نتیجه این تجربیات، این افراد احساس منفی نسبت به خود داشته و دیگران را به عنوان افرادی نامهربان و بی‌فایده در نظر می‌گیرند و تعاملات اجتماعی را دشوار و آسیب‌زا می‌دانند. به همین دلیل همیشه سبک زندگی تنها و فاقد درگیری با دیگران هستند.

اگرچه هنوز واقعه با پیشینه خانوادگی خاصی به عنوان علت اصلی ایجاد اختلال شخصیت اسکیزوئید شناخته نشده است، اما در غالب موارد فرد اسکیزوئید دارای یک والد اسکیزوئید بوده است.

دوران کودکی فرد اسکیزوئید ممکن است که به دور از رابطه عاطفی با والدین و دیگر اعضای خانواده سپری شده باشد. ممکن است که او در خانواده‌ای خشک و خشن رشد یافته باشد که در آن سکوت، تنهایی و عدم رابطه صمیمانه چیزی عادی تلقی می‌شده است. 

رفتار اسکیزوئید را می توان به عنوان رفتاری دفاعی تلقی کرد که فرد اسکیزوئید به منظور حمایت از خود، آن را بروز می‌دهد. کودکی که در یک محیط آشفته و یا تهدیدآور رشد می‌کند، ممکن است به منظور دفاع از خود، از ایجاد رابطه با دیگران بپرهیزد. اگرچه این گونه چاره‌جویی در زمان خود می‌تواند تا حدی مؤثر واقع شود، اما تداوم آن در دوران نوجوانی و بزرگسالی سبب بروز مشکلاتی جدی در زمینه شغلی و روابط عاطفی خواهد شد.

میزان شیوع اختلال شخصیت اسکیزوئید

میزان شیوع اختلال شخصیت اسکیزوئید در جمعیت عمومی 5/7 درصد است. نسبت جنسی این اختلال نامعلوم است؛ اما در برخی از مطالعات، نسبت مرد به زن را در این اختلال دو به یک گزارش کرده‌اند.

نحوه برخورد صحیح با شخصیت اسکیزوئید

اگر با یک فرد اسکیزوئید یک رابطه صمیمی و عاطفی برقرار کرده‌اید باید بدانید که احتمال بسیار کمی وجود دارد که این فرد بتواند نیازهای عاطفی شما تامین کند. بنایراین لازم است توقعات واقعی داشته باشید. افراد اسکیزوئید تمایلی به داشتن رابطه صمیمانه با کسی ندارند. آن‌ها نسبت به تحسین شدن یا مورد انتقاد واقع شدن بی‌تفاوت هستند و از حداقل استعداد برای ایجاد و حفظ رابطه عاطفی برخوردار هستند. بنابراین برای ایجاد تغییر در یک فرد اسکیزوئید او را تحت‌فشار شدید قرار ندهید. به یاد داشته باشید گوشه‌گیری اصلی‌ترین مکانیسم دفاعی او در حمایت از خودش در برابر آسیب‌های خیالی یا احتمالی جهان خارج به شمار می‌رود. اگر فرد مبتلا به اسکیزوئید را برای ایجاد رابطه صمیمانه تحت‌فشار قرار دهید به احتمال زیاد به انزوای بیشتر او کمک کرده‌اید.

بهتر است در این مورد رویکرد سهل‌گیرانه‌ای داشته باشید. یک راهبرد موثر برای ایجاد رابطه با فرد اسکیزوئید مشارکت در فعالیت‌هایی است که فرد اسکیزوئید از آن لذت می‌برد. سعی کنید در فعالیت‌های مورد علاقه او همراه شوید، حتی اگر مبادله کلامی زیادی بین شما صورت نگیرد. 

تفاوت اختلال شخصیت اسکیزوئید و اختلال شخصیت اسکیزوفرنی

در بسیاری از موارد ممکن است تمایز 2 اختلال شخصیت اسکیزوئید و اختلال اسکیزوفرنی از هم ممکن نباشد یا با یکدیگر اشتباه گرفته شوند. توجه داشته باشید هسته اصلی اختلال شخصیت اسکیزوئید بی‌میلی به داشتن ارتباطات و نوعی انزوای اجتماعی است. اما در اختلال اسکیزوفرنی افراد ممکن است دچار انزوای اجتماعی شوند ولی این علامت اصلی اختلال نیست. فرد مبتلا به اختلال اسکیزوفرنی ممکن است تمایل زیادی به داشتن رابطه داشته باشد اما غالب این افراد ارتباط خود را با واقعیت از دست داده و عمدتا دچار توهم و هذیان هستند. همچنین در نحوه تفکر این افراد مشکلاتی ممکن است به وجود بیاید.

اسکیزوئیدها در معرض چه بیماری و آسیب‌هایی هستند؟

همان‌طور که گفته شد فرد مبتلا به اختلال شخصیت اسکیزوئید هیچ تمایلی به برقراری روابط ندارد. همواره به دنبال علائق و فعالیت‌های انفرادی بوده و توانایی تعامل در کارهای گروهی و تیمی را ندارد. بنابراین بسیاری از استعدادهای این افراد به دلیل عدم مهارت‌های اجتماعی مناسب شکوفا نمی‌شود و یا ممکن است به دلیل فقدان مهارت‌های اجتماعی مناسب جایگاه شغلی خود را از دست بدهند. این افراد معمولا امکان رشد و پیشرفت کمی دارند. این خطر وجود دارد که با افزایش سن و ورود به سالمندی کاملا تنها و منزوی شوند چرا که تمایلی به برقراری و حفظ روابط اجتماعی ندارند.

تشخیص اختلال شخصیت اسکیزوئید 

تشخیص اختلال شخصیت اسکیزوئید با استفاده از پرسشنامه‌های شخصیت و مصاحبه تخصصی توسط روانشناسان متخصص و کارآزموده انجام می‌شود. روانشناسان با استفاده از مصاحبه علائم و نشانه‌های اختصاصی اختلال شخصیت اسکیزوئید همچون انزوا و گوشه‌گیری، عدم تمایل به برقراری روابط اجتماعی و دلایل آن، محیطی که فرد در آن رشد کرده و ... را مورد بررسی قرار داده و به تشخیص نهایی می‌رسند.

راهکارهای درمان اختلال شخصیت اسکیزوئید

برای درمان اختلال شخصیت اسکیزوئید به طور همزمان از دارو درمانی و روان‌درمانی استفاده می‌شود. معمولا دارو درمانی با تجویز داروهای ضدافسردگی و محرک روانی شروع می‌شود. برخی از داروهای سروتونرژیک (تنظیم‌کننده سروتونین) ممکن است از حساسیت فرد نسبت به طردشدن کم کند. همچنین برخی از داروهای ضد اضطراب نیز به کاهش اضطراب بین‌فردی در فرد مبتلا به اختلال شخصیت اسکیزوئید کمک می‌کند. 

فرد مبتلا به اختلال شخصیت اسکیزوئید در جلسات روان‌درمانی ارتباط صمیمانه‌ای با درمانگر برقرار نمی‌کند اما به تدریج با اعتمادسازی که از سمت درمانگر اتفاق می‌افتد به درمانگر خود اعتماد پیدا کرده و در مورد ترس‌ها و اضطراب خود صحبت می‌کند. یکی از ترس‌های این افراد وابسته شدن به دیگران و تحمل رابطه است. درمانگر به فرد مبتلا به اسکیزوئید کمک می‌کند تا به تدریج روابط اجتماعی را تجربه کند و اضطراب‌های خود در مورد روابط را مدیریت کند.

درمان اختلال شخصیت اسکیزوئید یا گوشه‌گیر در افراکلینیک 

درمان افراد مبتلا به اختلال شخصیت اسکیزوئید در کلینیک افرا با استفاده از تیمی از متخصصان متبحر انجام می‌شود. در کلینیک افرا متخصصان از رویکردهای درمانی مختلف استفاده کرده و متناسب با شخصیت و ویژگی‌های فرد به متخصص مربوطه ارجاع داده می‌شوند. روان‌درمانگر ابتدا سعی می‌کند تا محیط امنی را برای فرد اسکیزوئید فراهم کند و او را تشویق به شرکت در جلسات کند. در همین حین همراهی خانواده نیز از اهمیت به سزایی برخوردار است، به همین دلیل در برخی از رویکردها آموزش خانواده نیز در کنار جلسات انفرادی برگزار می‌شود. پس از برگزاری جلسات اولیه و برقراری اعتماد، درمانگر حوادث ناگوار دوران کودکی فرد را مورد کاوش و بررسی قرار می‌دهد. (حوادث و اتفاقاتی با احساسات طرد و تحقیر) . این کار به فرد کمک می‌کند تا اتفاقات ناگوار زندگی خود را مجددا تجربه کرده و نوعی شناخت جدید نسبت به آن پیدا کند. این کار به فرد کمک می‌کند تا این تجارب را بپذیرد و باورهای خود نسبت به روابط را به مرور تغییر دهد.