حق هر کودکی است تا در کنار خود، پرستار یا مراقبی داشته باشد. مراقبین، تمام نیازهای کودک را از جمله نیاز به محبت بی‌قید و شرط، امنیت، عشق و آرامش خاطر و ... برآورده می‌سازند تا کودک اعتماد کردن به یک شخص و دوست داشته شدن و دوست داشتن را بیاموزد. در این صورت بین کودک و مراقب (والدین ، پرستار و هر شخصی که نیازهای کودک را تمام و کمال برطرف می‌سازد) یک دلبستگی عاطفی سالم به‌وجود می‌آید که سبب رشد و پیشرفت صحیح کودک در مراحل بعدی زندگی می‌شود.
اما تعداد کمی از کودکان درگیر اختلال نادری به نام اختلال دلبستگی واکنشی می‌شوند، این بیماری نشان‌دهنده آن است که کودک، دلبستگی عاطفی سالمی را تجربه نکرده که می‌تواند دلایل مختلفی در رابطه با ارتباط میان کودک و مراقبش باشد که در ادامه به آن خواهیم پرداخت.
برای دریافت مشاوره تلفنی کودک خود می توانید با مشاوران افرا کلینیک تماس حاصل فرمایید.
021-44273757 ، 021-44273767
درواقع اگر نیازهای کودک برآورده نشود، به دلیل آن‌که کودک در رابطه خود، تجربه مثبت ندیده است، نمی‌تواند با افراد دیگر، رابطه سالمی برقرار کند و آن را بپذیرد و به دلیل اینکه این کودکان، غیر قابل پیش‌بینی هستند و رفتارشان همراه با خشونت است، و در برقراری ارتباط با دیگران ناتوانند، به طور عادی از طرف جامعه و جمع همسالان پذیرفته نمی‌شوند.
اختلال دلبستگی واکنشی بین 9 ماهگی تا 5 سالگی قابل تشخیص است. اختلال دلبستگی واکنشی (RAD) اختلالی نادر اما جدی در کودکان است. در این مطلب از افراکلینیک با علل، علائم و راه‌های درمان این بیماری آشنا می‌شوید.
علل اختلال دلبستگی واکنشی
و اما سوال این است که چطور یک کودک، دچار اختلال دلبستگی واکنشی می‌شود؟
شرایط زندگی برای هر کدام از ما به شکل متفاوتی رقم می‌خورد. به طور عادی اکثریت ما دارای رشد طبیعی هستیم و والدینی داریم که نیازهای اساسی ما را در کودکی برطرف کرده‌اند و به ما احساس آرامش و امنیت و عشق داده‌اند، اما برخی از کودکان به دلیل شرایط خاص زندگی‌شان این امنیت و عشق را تجربه نکرده‌اند و دچار اختلال دلبستگی واکنشی شده‌اند.
برای مثال کودکی که مادرش به هر دلیلی با افسردگی دست‌وپنجه نرم می‌کند، به احتمال کمتری توجه و محبت کافی دریافت می‌کند و همین موضوع می تواند شکل گیری شخصیت کودک را تحت تاثیر قرار دهد. به مرور کودک احساس تنهایی، بی‌ارزشی و انزوا کرده و ممکن است دچار اختلال دلبستگی واکنشی شود. کودکی که مراقب یا مادری رشدنیافته باشد، کودک و مادر توانایی برقراری ارتباط سالم را با یکدیگر نداشته و ممکن است کودک دچار اختلال دلبستگی واکنشی شود و از علل‌های دیگر این اختلال می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
-
توجه نکردن و سوءاستفاده از کودک؛ در این موقعیت کودک احساس تنهایی و رهاشدگی می‌کند.
-
تامین نشدن نیازهای اولیه کودک (غذا، بهداشت و پوشاک و...).
-
احساس ناامنی کردن؛ کودک، احساس ناامنی، ترس و اضطراب می‌کند.
-
داشتن چند مراقب؛ کودک نمی‌داند به چه کسی باید اعتماد کند.
-
تغییر مراقب و جدایی طولانی‌مدت از والدین به دلیل بیماری یا مرگ والد مراقب.
-
داشتن والدین معتاد به مواد یا الکل و...
علائم اختلال وابستگی واکنشی
کودکی که دچار اختلال وابستگی واکنشی است دارای علائمی است که با آن‌ها، تشخیص داده می‌شود. این علائم عبارتند از:
-
دوره‌های تحریک‌پذیری، غمگینی یا ترس غیرقابل توضیحی که در طول تعاملات غیرتهدیدکننده با مراقبان بزرگسال
-
ظاهر غمگین و بی‌حال
-
به دنبال آسایش نبودن یا عدم پاسخگویی در زمانی که آرامش برقرار است
-
نشان ندادن احساسات مثبت، راحتی و عشق
-
حداقل تعامل، پاسخگویی اجتماعی و عاطفی به دیگران
-
مشکلات رفتاری
-
ناکامی در جستجوی حمایت یا کمک
-
بزرگ شدن در محیطی غیرعادی که فرصت کودک را برای ایجاد وابستگی‌های انتخابی به شدت محدود می‌کند (مانند مراکز نگهداری از کودکان بی‌سرپرست)
-
علائم باید قبل از 5 سالگی وجود داشته باشد و کودک باید حداقل 9 ماه سن داشته باشد تا واجد شرایط تشخیص اختلال دلبستگی واکنشی باشد.
بیشتر بخوانید: چگونه کودک مستقل تربیت کنیم
چه گروهی از کودکان ، بیشتر به اختلال دلبستگی واکنشی دچار می شوند؟
اختلال دلبستگی واکنشی در کودکان که از لحاظ جسمی و عاطفی دچار بی‌توجهی شده‌اند، شایع است. در واقع گروهی از کودکان که سرپرست‌های متعددی را تجربه کرده‌اند یا بعد از اینکه با مراقبی رابطه عاطفی برقرار کردند و دلبستگی به وجود آمد، توسط مراقب ترک شده باشند. حضور والدینی که ناتوان در برقراری ارتباط سالم با کودک هستند و یا کسانی که در مراکز کودکان بی‌سرپرست زندگی کردند.
تشخیص اختلال دلبستگی واکنشی در کودکان
تشخیص اختلال دلبستگی واکنشی، از طریق اطرافیان نزدیک به کودک، معلمان، متخصصان و مراقب‌های بهداشتی، قابل تشخیص است اما یک متخصص در این حوزه است که این بیماری را تشخیص داده و برایش درمان در نظر می‌گیرد. برای تشخیص این اختلال، چند نکته مورد توجه قرار می‌گیرد:
-
وضعیت زندگی کودک در گذشته و حال
-
روابط فردی و اجتماعی کودک در گذشته و حال
-
موارد مربوط به تاریخچه ی زندگی کودک
-
فرزند خواندگی ، بی توجهی نسبت به کودک و آیا اینکه مورد سوءاستفاده قرار گرفته یا نه
-
مشاهده ی مستقیم زندگی کودک و تعاملش با والدین
-
شناسایی علائم کودک و اینکه کودک باید غمگین به نظر برسد
-
با مراقبان کودک مصاحبه شود
یکی از نکاتی که در رابطه با تشخیص اختلال دلبستگی واکنشی باید در نظر بگیریم این است که کودک مبتلا به اوتیسم نباشد.
عوارض اختلال دلبستگی واکنشی
اختلال دلبستگی واکنشی تا حدودی قابل درمان است و می‌توان از روش‌های درمانی برای بهبود پیدا کردن وضعیت بیمار مبتلا به اختلال دلبستگی واکنشی، استفاده کرد و به نتایج خوبی رسید. اما زمانی که درمان نشود و فرد وارد دنیای بزرگسالی شود ممکن است عواقب طولانی‌مدت داشته باشد. برای مثال مشکلات فراوانی در حوزه‌های روابط اجتماعی در حوزه سلامتی و رشد افکار شود.
درمان اختلال دلبستگی واکنشی
در درمان اختلال دلبستگی واکنشی، هدف اصلی، بهبود و یا ایجاد روابط سالم کودک با مراقبش است. حتی بعدها می‌تواند به داشتن رابطه سالم کودک با دیگران نیز کمک کند. موضوع مهم بعدی که باید به آن توجه شود، علاوه بر روابط، محیطی که فرد در طی درمان در آن قرار می‌گیرد نیز باید محیطی امن باشد.
چند موردی که باید به والدین و مراقبان آموزش داده شود، عبارتند از: آموزش به والدین در جهت تمرین رفتارهای مثبت و همراه با تشویق که تنبیه در آن دیده نشود. آموزش برقراری ارتباط بدون کلام به والدین و آموزش از این جهت که بلد باشند، چگونه ارتباط سالمی را با کودک خود داشته باشند. زمانی که همدلی و دلسوزی به‌وجود بیاید، بین والدین و فرزند، به مرور اعتماد ایجاد می‌شود و رابطه سودمند و مثبت بین مراقبان (والدین) و کودک برقرار خواهد شد.
درمان اختلال دلبستگی واکنشی به صورت‌های زیر است:
مشاوره و روان‌درمانی
-
برای داشتن یک رابطه سالم و کاهش رابطه ناسالم، نیاز به یک الگوی رفتاری سالم است که با افزایش مهارت‌های عاطفی اتفاق می‌افتد.
خانواده‌درمانی
-
دادن راهکار به خانواده جهت ایجاد محیط امن و رفتارهای همدلانه و ایجاد روابط مثبت
-
آموزش در رابطه با مهارت‌های ارتباطی در محیط‌های اجتماعی
-
کمک به کودک برای ایجاد تعاملات اجتماعی با همسالان و دیگر اطرافیان در جامعه
آموزش مهارت‌های فرزندپروری
-
فراگرفتن مهارت فرزندپروری یکی از موضوعاتی است که والدین، قبل از تولد فرزند باید به آن آگاهی داشته باشند، تا روش درستی را متناسب با خانواده و فرزند خودشان برای فرزندپروری در پیش گیرند تا فرزندی سالم داشته باشند. والدین کودکانی که مبتلا به اختلال دلبستگی واکنشی هستند، می‌توانند در جلسات فرزندپروری شرکت کنند تا آمادگی‌های لازم برای واکنش به رفتارهای دشوار کودکشان بیابند.
بیشتر بخوانید: وسواس در کودکان
پیشگیری از اختلال دلبستگی واکنشی در کودکان
مهم‌ترین و بهترین روش برای پیشگیری از اختلال دلبستگی واکنشی این است که رابطه‌ای که میان کودکان و مراقبان ایجاد می‌شود، پیوند سالم و با ثباتی باشد، همراه با محبت بی‌قید و شرط، عشق و امنیت که کودک با مراقب خود و یا والدین برقرار می‌کند.
در مرحله پیشگیری لازم است که کودک احساس کند که دوست داشته می‌شود، نیازهایش برآورده می‌شوند، امنیت دارد و در محیط سالم و بدون سوءاستفاده زندگی می‌کند.
علاوه‌براین‌ها، وقتی برای کودک تعیین شود که قوانین در خانه چه چیزهایی هستند و عواقب زیر پا گذاشتن این قوانین چه می‌تواند باشد، ترس کودک از رفتار غیرمنتظره کاهش می‌‌یابد و آن‌ها رفتار مناسب‌تری از خود نشان می‌دهند. زمانی که کودک رفتار نامناسبی از خود نشان داد که متناسب با قوانین تعیین شده نبود، واکنش فوری و غیر منطقی انجام ندهید، صرفا تنبیه بی‌خطری (مثلا او را از دیدن تلویزیون منع کنید) داشته باشید اما هنگامی که کودک آرام گرفت، توجه و محبت خودتان را شامل حالش کنید تا بداند همیشه کنارش هستید و در موقعیت‌های سخت تنهایش نخواهید گذاشت. هنگامی که عشق و توجه مداوم به کودک خود بدهید و با او وقت بگذرانید، مثلا صحبت کردن، شعر خواندن، بازی کردن و در آغوش گرفتن و... باعث می‌شود که کودک آرامش داشته باشد، به شما اعتماد کند و شادتر زندگی کند و دلبستگی مثبتی در او ایجاد شود.
پیشنهاداتی نیز وجود دارد که به پیشگیری از ابتلا به اختلال دلبستگی واکنشی کمک می‌کند:
-
داشتن ارتباط فعالانه مراقب با کودک (انجام بازی‌های فراوان، صحبت کردن، لبخند زدن و...)
-
تعبیر و تفسیر رفتارهای کودک توسط مراقب (دلیل گریه‌ها و رفتارها را دانسته و در برآورده ساختن نیازهایش، سریع عمل کند)
-
داشتن تعاملات گرم و با عشق توسط مراقب با کودک (هنگام عوض کردن پوشک و یا غذا دادن با او با محبت و گرمی رفتار کرده و عشق ورزیدن به کودک را دریغ نکنید)
-
ارائه جواب‌های کلامی و بدون کلام توسط مراقب به کودک (لمس کردن، ارتباط چهره‌ای مناسب و لحن صدای آرام و دوستانه)
-
شرکت در کلاس‌های ارتباط با کودکان
