کودک مستقل ماحصل تعادل رفتار والدین در حمایت کردن و واگذار کردن مسئولیت به فرزندشان است. والدین باید بدانند استقلال در کودک 4 ساله به معنای پوشیدن کفش‌هایش و انتخاب لباس برای پوشیدن است؛ کودک مدرسه‌ای، مسئولیت مرتب کردن اتاقش یا تصمیم‌گیری در مورد نحوه خرج کردن پول توجیبیش را دارد و یک نوجوان می تواند مسئولیت یک کار نیمه وقت یا پختن یک وعده غذایی خانوادگی یک یا دو بار در هفته را داشته باشد.
نقش حمایتگری والدین یعنی کنار فرزند ماندن و دادن اعتماد به نفس به او، بدون مداخله مستقیم و یا رها کردنش، مسئولیتی است که برای اجرای آن والدین به تلاش فراوان و کمک حرفه ای مشاور نیاز دارند. مشاورین مسئولیت های متناسب هر سن را در اختیار والدین می گذارند، همچنین به والدین در پیدا کردن میزان حمایت لازم از کودکان توصیه های لازم را دارند. مشاورین کلینیک افرا می توانند به شما در مسیر تربیت کودک مستقل، مشاورۀ حرفه ای بدهند.
برای دریافت مشاوره تلفنی کودک می توانید با مشاوران افرا کلینیک تماس حاصل فرمایید.
021-44273757 ، 021-44273767
تفاوت کودک مستقل و وابسته
- مهمترین تفاوت بین کودک مستقل و وابسته میزان اعتماد به نفس آن‌هاست:
اعتماد به نفس پایه و اساس استقلال را شکل می‌دهد. فرصت تجربه پیروزی‌های کوچک در شرایطی که کودک احساس امنیت در رابطه با والدینش داشته باشد، باعث رشد استقلال در او می‌شود، احساس امنیت در کودکان به وجود نمی‌آید مگر اینکه والدین جای مناسب فاصله روانی با کودک خود را بدانند، فاصله روانی که از یک طرف دادن آزادی به کودک برای انتخاب کارهای مناسب سنش و از طرف دیگر دادن استقلال بدون تجربۀ طرد‌شدگی از طرف والدین است. این کار بسیار مهمی است و به شما توصیه می‌کنیم اگر در مورد میزان فاصله روانی با کودک خود اطمینان لازم را ندارید، روانشناسان متخصص کودک در افرا کلینیک می‌توانند در این زمینه به شما کمک کنند.
- به کودکان مستقل فرصت انجام کارهای بیشتری داده می‌شود:
کارهای زیادی هست که به دلیل تکرار مداوم، انجام آن‌ها برای والدین بسیار آسان یا بدون نقص است، برای مثال پوشیدن کفش‌ها هنگا‌م بیرون آمدن از خانه و یا چیدن ظرف‌های شام روی میز، اما وقتی بچه‌ها کارهایی مثل لباس پوشیدن را خودشان انجام می‌دهند، در ماشین را باز می‌کنند و یا خودشان تصمیم می‌گیرند کدام توپ رنگی را بخرند، احساس استقلال بیشتری می‌کنند؛ البته در این مواقع والدین برای همراهی با آن‌ها به صبر و حوصله زیادی نیاز دارند.
- داشتن تصویری توانمند و قوی از خود در کودکان مستقل:
کودکان مستقل زمانی کارهایی را به تنهایی انجام می‌دهند که دیگران از نتیجه آن بهره مند می شوند، مثلا سالاد درست می‌کنند و خرید می‌کنند، احساس می‌کنند در زندگی روی آن‌ها حساب می‌شود؛ بر عکس کودکان وابسته که بدون بزرگترهایشان نمی‌توانند هیچ کاری را انجام دهند، به همین دلیل نمی‌توانند به تصمیمات خود اعتماد کنند و نظرات خودشان را عملی کنند. دیگران مدام باید آن‌ها را تائید کنند و برای انجام کارهایشان اعتمادبه‌نفس را از دیگران می‌گیرند، حتی برای کوچک‌ترین موارد هم ممکن است نظر دیگران را بخواهند یا از دیگران کمک بگیرند.
- والدین کودکان وابسته، قدرت طلب هستند:
آن‌ها علاقه‌ای به تربیت کودک مستقل ندارند. این والدین بر اساس نیازهای خود برای قدرت داشتن در زندگی فرزندشان، عمل می‌کنند و از کنترل و زورگویی برای اطمینان از اینکه فرزندشان مو به مو کارها را مطابق میلشان انجام می‌دهد، استفاده می‌کنند؛ از اینکه بر زندگی فرزندشان مسلط هستند، لذت می‌برند.
- والدین کودکان مستقل به تفاوت‌های فردی احترام می‌گذارند:
والدین کودکان مستقل بر این باورند که فرزندشان توانایی و صلاحیت مراقبت از خود را دارد. آن‌ها کودکشان را راهنمايي می‌کنند تا فعاليت‌هاي معنادار و رضايت‌بخشي را در زندگیش پیدا کند، آن‌ها به فرزندان خود این آزادی را می‌دهند که زندگیشان را آن طور که دوست دارند تجربه کنند و به تفاوت‌هایی که بین خود و فرزندشان وجود دارد، احترام می‌گذارند.
چگونه کودک خود را مستقل بار بیاوریم؟
برای تربیت کودک مستقل، والدین می‌بایست این 4 مرحله را در نظر بگیرند:
روشن شدن مسئولیت‌ها
بهترین روش برای اطمینان از تناسب مسئولیت‌ها برای اعضای خانواده، داشتن تعریف روشن از نقش هر فرد در خانواده است تا درک واضحی از انتظاراتی که افراد از هم دارند، به‌وجود آید، برای مثال شما چند نقش دارید؟ و کارهایی که بر عهده دارید چه مواردی هستند؟ با مشخص شدن نقش‌ها محدوده مسئولیت‌های هر فرد در مقابل خود و دیگر اعضای خانواده روشن می‌شود.
نوشتن لیستی از مسئولیت‌های خود و فرزندتان
برای مشخص شدن مسئولیت‌ها می‌بایست لیستی از وظایف اعضای خانواده در یک جلسه گروهی تهیه شود، سپس لیست را بر اساس اولویت خود و علاقه فرزندتان بازنویسی کنید.
بیشتر بخوانید: مسئولیت پذیری در کودکان
تهیه ابزار لازم برای اجرای مسئولیت
فرزندان نیاز به یکسری وسایل و امکانات برای انجام وظایفشان دارند برای مثال، تهیه چوب لباسی برای آویزان کردن لباس‌ها به‌جای پخش بودن آن روی زمین و یا قرار دادن سبد یا جعبه‌های بزرگی برای قرار دادن اسباب‌بازی‌ها بعد از بازی هر روزه
بررسی و دادن بازخورد
برای بررسی وظایف هر هفته جلسه‌ای می‌گذارید، در صورتی که تکلیف بیشتر از توان فرزندتان بوده آن را به بخش‌های کوچکتر تقسیم می‌کنید و یا اگر تکلیف خیلی برایش آسان بود تکالیف مناسب‌تری به او می‌دهید؛ همچنین در صورت انجام ندادن وظایفش با او گفتگو می‌کنید و دلایل و شکایت‌های او را شنیده و سعی می‌کنید برای بر طرف شدن آن‌ها با او هم فکری کنید.
راه‌های تربیت کودک مستقل
نکات کلیدی که والدین می‌بایست در مورد تربیت کودک مستقل خود بدانند عبارتست از
سعی بر حفظ خونسردی خود
تصمیم‌گیری برای تقسیم وظایف و سپردن مسئولیت به فرزند، مسلما بیشتر از آنکه باعث فارغ شدن از وظایف و تجربه رها شدن از مسئولیت‌های زیاد باشد، باعث اعصاب خردی و کلافگی است. والدین می‌بایست بدانند این رنج در طولانی مدت، برای حرکت فرزندشان به سمت استقلال بسیار کمک‌کننده است و از اقدامات مثبت و ضروری برای آماده شدن فرزندشان برای ورود به جامعه است؛ ممکن است دیدن هر روز اتاق بهم‌ریخته فرزندتان عذاب‌آور باشد؛ اما سعی کنید به خودتان یادآوری کنید او نیاز دارد تا آشفتگی اتاقش را حس کند پس با صبر منتظر بمانید تا او مسئولیت‌های خود را به مرور بپذیرد.
فرصت‌ها را شناسایی کنید
شروع به مشاهده دقیق کنید، تا بتوانید فرصت‌هایی که پیش می‌آید را شناسایی کنید و زمانی که فرزندتان آماده انجام وظایفش است از او بخواهید که آن را انجام دهد. از او بپرسید احساس می‌کند می‌تواند چه مسئولیت‌هایی را بپذیرد. لیستی از کارهایی که خودش می‌تواند انجام دهد را تهیه کنید، گاهی فرزندتان از وظایفی که می‌تواند شانه خالی می‌کند، صبور باشید و از او بپرسید کدام کار را از بین چند کاری که برایش در نظر گرفته‌اید، می‌پذیرد از او نپرسید "آیا .....را دوست داری" و یا "آیا ..... را می‌توانی" چرا که این سوالات اکثرا با پاسخ نه همراه است. به او بگویید "از بین مرتب کردن کشوی لباست و کمد اسباب بازی‌هات کدام را انجام می‌دهی؟"
ابتدا بر اولویت‌ها کار کنید
سعی کنید به مرور، مسئولیت‌های فرزندتان را افزایش دهید تا او تحت فشار قرار نگیرد. سعی کنید ابتدا از مسئولیت‌های مربوط به بهداشت شخصی‌اش شروع کنید برای مثال شستن لباس زیرش بعد مسئولیت نظم محیط شخصیش برای مثال مرتب کردن کشوی لباسش و در آخرکارهایی مربوط به خانه مثل آبکشیدن ظرف‌های شام و...
تشویق کنید
هر قد‌می را که فرزندتان بر‌می‌دارد در بازخورد آخر هفته در موردش صحبت کنید از کلمات اغرق آمیز و بسیار مثبت استفاده نکنید، بلکه از او بپرسید چه حسی دارد که توانسته این کار را انجام دهد و بعد تحسین‌برانگیز به او نگاه کنید، عادت دادن بچه‌ها به جملات تائیدی زیاد، باعث وابستگی آن‌ها به تحسین و تشویق می‌شود و همین دوباره روحیه استقلال‌طلبی کودک را کمرنگ می‌کند. همین‌طور به‌جای انتقاد از درست انجام ندادن کار، برای مثال زمانی که کفش‌هایش را اشتباهی می‌پوشد، فقط به بخش انجام دادنش اشاره‌کنید و با غرور به او بگوئید "کفش‌هات رو دیگه خودت می‌پوشی" و با دقت کارهایش را پیگیری کنید، تا هر زمان که درست پوشید به او بگوئید " چه خوب که بلدی درست کفشات رو بپوشی."
بیشتر بخوانید: مهارت اجتماعی کودکان
مهارت حل مسئله را به او آموزش دهید
جین ویلیامز روانشناس کودک، می‌گوید با پرسیدن اینکه، آیا تو می‌توانی راه‌حلی برای این مشکل پیدا کنی، مهارت حل مسئله را در فرزندتان تشویق کنید؛ اگر او گیر افتاده است، قبل از ارائه ایده‌های خود، به او بگویید باید برای این مورد فکری کنیم و با او شروع به یادداشت راه‌حل‌های که به ذهنتان می‌رسد، کنید.
کمال‌گرایی را کنار بگذارید
وقتی فرزندتان در مسیر رسیدن به استقلال هست، کمال طلبی را فراموش کنید. آن‌ها ممکن است شیر را درحالی‌که آن را در ظرف می‌ریزند، به اطراف هم بپاشند، در این شرایط سریع بطری شیر را از او نگیرید بلکه فقط به او بیاموزید که چگونه روی میز را تمیز کند. اگر کودک پیش‌دبستانی شما پیراهن خود را پشت‌ورو پوشید یا ترجیح داد لباس توپ توپیش رو با شلواری چهارخانه بپوشد، خجالت نکشید. کیفیت انجام کار مهم نیست؛ دستاورد آن ارزشمند است، اینکه او توانسته تصمیم بگیرد و از چیزی که خوشش آمده، آن را انتخاب کند؛ چیزی که در مسیر استقلال بسیار اهمیت دارد این است که " او توانسته انتخاب کند"
شرایط را در نظر بگیرید
اگر فرزندتان خسته، بیمار یا مضطرب است و یا در حال سازگاری با یک تغییر است، برای مثال سازگاری با منزل جدید، شرایط مناسبی برای دادن مسئولیت‌های جدید نیست. در شرایطی به کودک خود مسئولیت دهید که می‌دانید می‌تواند بر انجام آن تمرکز کند و به‌احتمال‌زیاد از عهده‌اش برمی‌آید.
صادق باشید
در رعایت فاصله روانی با فرزند خود ممکن است دچار اشتباه شوید در این مواقع به او بگویید: "متأسفم که وقتی آمادگی انجام این کار را داشتی، مثل یک بچه کوچک با تو رفتار کردم " اما از عباراتی مانند "تو دیگه کودک نیستی که این کار رو من برات انجام بدم" خودداری کنید.
مراحل کار را به فرزندتان نشان دهید
وقت بگذارید تا به فرزندتان نشان دهید چگونه وظایفی را که آمادگی آن را دارند، انجام دهند. به‌عنوان‌مثال به کودک دبستانیتان نشان دهید چگونه با خرد کردن کاهو می‌توانند سالاد درست کند و یا اگر تنها رفتن فرزندتان به فروشگاه‌های مجاور خانه به‌تنهایی از اهداف شما برای استقلال اوست، از قبل با او تمرین كنید چگونه باید از خیابان عبور كند، با این کار کمک می‌کنید او بتواند تا با استرس کمتری این کار را انجام دهد.
