مهم‌ترین روابط اجتماعی کودک روابط او با دوستانش است. هرچند که بسیاری از کودکان پیش دبستانی با دوستانشان غالباً روابط با ثباتی ندارند و مشخصه دوستی آنان صرفا هم‌بازی بودن است با این حال، دوستیابی کودکان و کناره‌گیر نبودن کودک در رابطه با همسالانش به رشد اجتماعی و عاطفی وی بسیار کمک می‌کند. براي كودك آسان است كه در محيط خانه پر شور باشد. او با عشق و تأييد والدين خود احاطه شده و احساس امنيت می‌كند. با اين وجود وقتی او بزرگ می‌شود وضعيت فرق می‌كند.در محيط مدرسه، دوستان همسال و همكلاسی‌های او براي او اهميت پيدا می‌كنند. بعضی از كودكان به طور ذاتی خجالتی و ساكت هستند. آنها در اين دوران عقب نشينی می‌كنند و مهم است كه آنها را از خلوت خود بيرون بكشيم و به آنها كمک كنيم برای جلب احترام ديگران، با همسالان خود ارتباط برقرار كنند. با ما همراه باشید تا راه های آموزش مهارت دوستیابی به کودکان را به شما آموزش دهیم.
برای دریافت مشاوره کودک می توانید با افرا کلینیک تماس حاصل فرمایید.
021-44273757 ، 021-44273767
اهمیت و نقش دوست یابی کودک در زندگی او
دوستی، رابطه دو جانبه‌ای است که مصاحبت، مشارکت، درک افکار و احساسات و دلداری دادن به یکدیگر را به هنگام نیاز در بر دارد. داشتن دوست صمیمی می‌تواند از کودک در برابر فشار وقایع استرس‌زا و تنهایی محافظت کند، عزت نفس او را افزایش داده، اضطراب و افسردگی را کاهش دهد. کودکانِ بدون دوست که توانایی دوستیابی را ندارند از تنهایی رنج می‌برند و اغلب از نظر اجتماعی بی‌تجربه و بدون مهارت هستند. ”دکتر پالینی و همکارانش“ معتقدند که دوستی‌ها و کیفیت روابط میان فردی با پیشرفت مهارت‌های اجتماعی و تعدیل هیجانات همبستگی قوی دارند. همچنین آموزش مستقیم مهارت‌های دوستیابی به کودکان، باعث افزایش کیفیت دوستی در آنان می‌شود و آموزش از طریق والدین به اندازه آموزش مستقیم در افزایش کیفیت دوستی در آنان اثربخش نیست. روانشناسان معتقدند که احساس بی‌ارزشی عمیق یا فقدان عزت نفس ریشه‌ی بسیاری از نابهنجاری‌های روانی است که در میان افراد دیده می‌شود. عزت نفس عبارت است از قضاوت و نگرشی که فرد به طور پیوسته و مداوم از ارزش‌های خود بیان می‌دارد. دانش‌آموزانی که عزت نفس بالاتری دارند، در تکالیف مدرسه و پیشرفت تحصیلی موفق‌تر هستند. در اجتماعات درون مدرسه و جامعه مشارکت بیشتری داشته همچنین روابط میان فردی موفق‌تری دارند. بنابراین برای افزایش پیشرفت تحصیلی باید عزت نفس را بالا برد. دانش‌آموزان دارای عزت نفس پایین، تصویری افسرده و ناامید از خود نشان می‌دهند و در مدرسه تمایل دارند در حاشیه بمانند.
نداشتن دوست در مدرسه و کشف دلایل آن
اگر کودکتان در ایجاد و نگهداری دوستی‌ها مشکل دارد، بکوشید علت آن را دریابید.
- آیا آن قدر حساس است که همیشه احساساتش جریحه‌دار می‌شود و دوستانش را از دست می‌دهد؟
- آیا ساکت است و نسبت به ارتباط با دیگران بی‌تفاوت است؟
- آیا تهاجمی و قلدر است و به همین علت کودکان دیگر نمی‌خواهند با او باشند؟
- آیا از مهارت‌های اجتماعی برخوردار نیست؟
- آیا مهارت‌های لازم برای یک دوست با وفا بودن را ندارد؟
بهترین زمان آموزش دوست یابی به کودکان
برای آموزش دوست یابی به کودک والدین باید قبل از رسیدن کودک به سن مدرسه یک سری از آموزش های اولیه را به او داده باشند و کودک آمادگی اولیه در این زمینه کسب کرده باشد تا بتواند روابط اجتماعی مناسبی با همسالان خود در مدرسه ایجاد کند. لذا والدین باید از قبل خود روش های مناسب آموزش این مهارت را آموخته باشند و بهترین روش را بر روی کودک خود پیاده سازی کنند تا کودک روابط سالم و خوبی در مدرسه برقرار کند و از رفتن به مدرسه خوشحال باشد.
نقش والدین در آموزش دوست یابی به کودک
همان‌طوری که در مبحث گذشته گفته شد، والدین در زمینه آموزش مهارت های دوست یابی نقش اولیه و اساسی را برعهده دارند. این نقش در درجه اول به آموزش خود والدین برمی‌گردد. چراکه خود والدین باید بهترین روش آموزش دوست یابی را بدانند و لازمه این کار آموزش خود والدین از طریق مطالعه و شرکت در کارگاه‌‌های آموزشی و استفاده از تجربه متخصصان و مشاوران برجسته است. در درجه بعدی والدین باید روش‌های آموزش دیده را به درستی و از سن مناسب پیاده سازی کنند تا بهترین نتیجه را کسب کنند.
نقش معلمان و مربیان در آموزش دوست یابی به کودک
مرحله بعدی آموزش کودک، بعد از آموزش والدین به مربیان و معلمان وی بر می‌گردد. کودک پس از یادگیری مهارت های اولیه توسط والدین وارد اجتماعی می‌شود که والدین در آن حضور ندارند. در این مرحله حضور و نقش معام ها بسیار پر رنگ می‌شود.
بیشتر بخوانید: خودشناسی چیست
روش های حل مشکل دوستیابی کودکان
برای حل مشکل دوستیابی کودکان و دانش آموزان بهتر است از راه های زیر پیروی کنید تا مشکل دوستیابی کودکان شما از بین برود.
برداشتن اولین قدم برای پذیرش روابط اجتماعی در حل مشکل دوست یابی کودکان
برای زمان بازی خردسالان و کودکان پیش از سنین مدرسه برنامه ریزی کنید.روی اولین تجارب کودکان نظارت کنید و آماده باشید تا با دخالت در کارشان بازی آنها را آسان کنید.
گردش های خانوادگی در حل مشکل دوست یابی کودکان
اجتماع چند گروه خانواده فرصت خوبی برای ورود کودکان در موقعیت‌های اجتماعی به همراه کودکان سنین متعدد فراهم می‌کند. این موقعیت‌ها به کودک شما فرصت می‌دهد مهارت‌های اجتماعی را به کار گیرد و در عین حال نظاره‌گر ارتباط شما با مردم دیگر باشد. همچنین گردش‌های خانوادگی موجب ایجاد پیوندهای عمیق داخل خانواده می‌شود و بعدها که کودکتان باید مقابل فشار گروه همسالان ایستادگی کند؛ چنین گردش‌هایی نتیجه خود را نشان خواهد داد.
ارایه الگوی مناسب در حل مشکل دوستیابی کودکان
زمانی که شما در حال خوش آمد گویی به مردم، گفتگوی تلفنی، خرید، بازی و یا انجام هر کار دیگری با مردم هستید، الگوی رفتار اجتماعی را به کودک نشان می‌دهید.اگر خجالتی بودن یکی از مشخصات شماست، کودک ممکن است از خجالتی بودن شما تقلید کند و بنابراین شاید لازم باشد که این مشخصه خودتان را تغییر دهید. به یاد بسپارید که مهارت‌های اجتماعی دیگری هستند که شما به طور ناخودآگاه در حال آموختن آنها به کودکتان هستید حتی اگر ترجیح می‌دهید که آنها را یاد نگیرد.
برای حل مشکل دوستیابی کودکان پافشاری نکنید
کودک را در مقابل مردم انگشت نما نکنید، از جملاتی مانند «نمی‌تونی به دایی‌ات سلام کنی؟» یا «برای همه از یک تا ده بشمر» بپرهیزید. به کودک برچسب نزنید. توصیف کودکتان به عنوان خجالتی، تنها، ساکت و یا سرد، روشی غلط است.
بیشتر بخوانید: بد خلقی کودکان
راه‌های آموزش دوستیابی به کودکان
راه هایی برای دوستیابی به کودکان وجود دارد در زیر به برخی از این موارد اشاره شده است :
با کودک خود تماس چشمی برقرار کنید
قبل از هر چیز باید با کودک رو در رو و با برقراری تماس چشمی، در رابطه با اینکه چرا دوستی ندارد و علت آن چه می‌تواند باشد، صحبت کنید. خیلی از اوقات بچه ها جوابی برای این موضوع ندارند و ما نیز انتظار جواب مشخص و واضحی نداریم بلکه پرسیدن این سوال برای دوهدف است اول این که کودک به موضوع فکر کند و دوم ما تماس چشمی را که اولین بخش ارتباط است را آموزش بدهیم.
به کودک خود تحمل ناکامی را آموزش دهید
باید به کودک خود یاد بدهید که قرار نیست همه همکلاسی‌هایش با او دوست شوند ، او را دوست بدارند یا به پیشنهاد دوستی او پاسخ مثبت دهند. در واقع بچه‌ها باید از سنین قبل از مدرسه مهارت تحمل ناکامی را یاد بگیرند تا در زندگی موفق شوند. استفاده از شیوه های جدید درمانی در مرکز روانشناسی کودک می تواند تحمل ناکامی را آموزش دهد.
در کلاس ثبت نامش کنید
می‌توانید کودک را در کلاس‌های ورزشی، هنری و ادبی که صرفا رویکردشان آموزش محض نیست نام‌نویسی کنید تا کودک به این وسیله در فضایی بدون فشار به راحتی با اشخاص و دوستان جدیدی آشنا شود. اگر کودکی به طور کلی دارای آستانه تحمل پایین است شرکت در گروه‌های مختلف و گرفتن مسئولیت می‌تواند تحمل او را بالا ببرد. والدین باید توجه داشته باشند که لازمه سازگاری و ارتباط کودک با دیگران آن است که به کودک آموزش دهیم در زمان زنگ تفریح با گشاده‌رویی به بچه‌های تنها نزدیک شده و طرح دوستی با آنها را بریزد. علاوه بر این کودک می‌تواند با ظرافت به کودکانی نزدیک شود که مشغول بازی‌های گروهی هستند و به نفرات بیشتری برای بازی خود نیاز دارند.
دوستش را به خانه دعوت کنید
برای اینکه کاستی‌های ارتباط فرزندتان آشکار شود از او بخواهید یکی از دوستانش را به بهانه‌ای به منزل دعوت کند و با او مشغول بازی شود. هدف شما از این کار این است که چگونگی ارتباط و رفتارهای فرزندتان را در این موقعیت تحت نظر گرفته و مورد مطالعه قرار دهید. مثلاً در همین ارتباط‌ها ممکن است متوجه شوید کودکتان خودخواه، ریاست طلب یا نابردبار است یا مشکلات رفتاری از این دست دارد. پس از مشاهده این مشکلات باید از طریق قصه‌گویی، گفتوگو یا فیلم‌هایی که دارای محتوای ارتباطی این چنین هستند، در جهت بهبود مشکل ارتباطی‌اش گام بردارید.
به بچه‌هایی نظیر خودش نزدیک شود
راه دیگر غلبه بر این مشکل آن است که به کودک یاد دهیم به گروه‌هایی پیشنهاد دوستی دهد و ملحق شود که از نظر علاقه و ترجیحات با آنها شباهت دارد. مثلا اگر کودک به نقاشی علاقه‌مند است به آن دسته از بچه‌هایی ملحق شود که در این زمینه با آنها شباهت بیشتری دارد. در این صورت او می‌تواند درباره علایق مشترک خود ساعت‌های بسیاری با دوستان خود گفتوگو کند و احساس اعتماد به نفس بیشتری کند.
خودتان دست به کار شوید
یکی از کارهایی که در مقام والدین می‌توانید انجام دهید این است که از میان کودکان فامیل یا همسایگانی که مورد تأیید شما هستند، افرادی را انتخاب کنید و اوقاتی را برای با هم بودن برنامه‌ریزی کنید. به این ترتیب می‌توانید علاقه یا بی‌علاقه بودن فرزندتان به دوستیابی را از نزدیک تحت نظر بگیرید و متوجه شوید این مشکل تنها در مدرسه است یا به طور کلی فرزندتان مهارت دوستیابی ندارد.
بیشتر بخوانید: مهارت اجتماعی کودکان
زندگی اجتماعی کودکتان را با این موارد آغاز کنید
تعدادی داستان درباره دوست پیدا کردن انتخاب کنید و آنها را برای کودک خود بخوانید. درباره اینکه چگونه شخصیت‌ها، افراد جدید را ملاقات می‌کنند، بحث کنید و درباره راه‌هایی که کودک شما می‌تواند از بعضی از این ایده‌ها در زندگی خودش استفاده نماید گفتگو کنید. آنها را ترغیب به برداشتن گوشی تلفن کنید. یک مادر به دختر ۷ ساله‌اش یاد داد که مکالمات را با گفتن الو و گفتن نامش آغاز کند. این راه بزرگی برای آشنا شدن با افراد است. او در زمین بازی به سرعت به سمت بچه‌ها می‌دود و می‌گوید، سلام اسم من «مهتاب» است و از اینجا به بعد شخصیت خود را نشان می‌دهد. فکر نکنید که شما مجبورید کارگردان امور اجتماعی کودکتان باشید و به آنها یک عبارت پیچیده یا بامزه یاد دهید تا خودشان را معرفی نمایند. حتی گفتن عبارت «من عاشق تاب بازی هستم. تو چه طور؟» به کودک دیگری که منتظر نوبتش است، می‌تواند سرآغاز یک دوستی زیبا باشد. اگر کودک شما خجالتی است، بگذارید گفتگوها و احوال پرسی‌های خود را با خواهر و برادر بزرگتر خود انجام دهد.
در جایی که کودکان هستند حضور داشته باشید
استاد مرکز رشد و مراقبت کودک می‌گوید: اگر کودک شما هنوز در مهد کودک یا پیش دبستانی نیست به یک گروه بازی ملحق شوید. به‌طور مرتب به پارک بروید به کتابخانه محلی یا به یک موزه بروید. قرار ملاقات‌های زیادی بگذارید. با دوستان صمیمی یا احتمالی کودکتان قرار بازی در خانه بگذارید و آنها را به خانه دعوت کنید. به آنها وقت بدهید که همدیگر را بهتر بشناسند و تفریح و سرگرمی داشته باشند. «همه آموزش‌های دنیا موثر واقع نمی‌شود، مگر اینکه کودک شما آن چه را که یاد گرفته واقعاً تمرین کند»
روی مهارت‌های اجتماعی کار کنید
مطمئن شوید که کودکتان درک می‌کنند که دوستان خوب با هم شریک می‌شوند و نوبت را رعایت می‌کنند. به یکدیگر گوش می‌دهند و همدیگر را نمی‌زنند و مسخره نمی‌کنند. به او توضیح دهید که او هم باید در جستجوی دوستانی باشد که آنها هم این قوانین را می‌دانند و دنبال می‌کنند.
با روش دوستیابی کودکتان هماهنگ باشید
بعضی از کودکان هیچ مشکلی در نزدیک شدن به بچه‌های دیگر ندارند. در حالی که برای دیگران ممکن است مقداری طول بکشد تا آشنا شوند. تعدادی از آنها دوست دارند دوستان زیادی داشته باشند در حالی که کودک شما ممکن است فقط یک دوست داشته باشد تا وقتی که او یک دوست صمیمی دارد و شاد است همه چیز برای او خوب و راحت خواهد بود.
خود را نبازید
به همدردی با فرزندتان بپردازید ولی سخت نگیرید. یافتن دوست فرآیندی طولانی مدت است و فراز و نشیب زیادی دارد و متأسفانه ناامیدی بخشی از روند دوستیابی محسوب می‌شود. تمام كودكان در رابطه دوستی خود نوعی ناامیدی «طبیعی» را تجربه می‌كنند. والدین می‌توانند با گوش دادن و به رسمیت شناختن احساسات كودكان خود به حمایت از آنها بپردازند. در مورد نگرانی‌های خود با افرادی مثل آموزگار، دوست یا سایر اعضای خانواده مشورت كنید. شما هرگز نمی‌خواهید فرزندتان نگران شود و بنابراین برای حل مشكلات خود از افراد خبره كمک بگیرید.
پیشنهادهای جوفراست برای دوستیابی
جوفراست (مشاور و متخصص کودکان) در زمینه آموزش دوستیابی به کودکان می‌گوید: «کودکان به تدریج از حدود ۴ سالگی متوجه می‌شوند دیگران هم احساس‌هایی مشابه آنها دارند. پس با بچه‌های دیگر با ملایمت بیشتری رفتار می‌کنند و با مشارکت و همراهی بیشتری با آنها بازی می‌کنند. اما اگر کودک در تعامل اجتماعی با دیگر همسالان دچار مشکل است و همچنان نمی‌تواند دوست پیدا کند، این موارد را دنبال کنید.»
بازی درمانی برای دوستیابی کودکان
می‌توانید با کودکتان یک بازی نمایشی ترتیب دهید. به این ترتیب روش‌های مناسب رفتار با دیگران را به صورت غیرمستقیم به او آموزش می‌دهید. اول از بازی‌های ساده شروع کنید و کم‌کم آن را پیچیده کنید. بازی‌هایی که می‌توانید در ابتدا انجام دهید شامل دعوت یک دوست به بازی، مخالفت کردن آرام با نظر کودک، با تلفن صحبت کردن، گفتوگو در حیاط مدرسه و… باشد، درحین بازی می‌توانید نقشها را بین خودتان عوض کنید.
گفتوگو را آموزش دهید
سلام و احوال‌پرسی و پرسش‌های خاصی که موجب می‌شود گفتوگو ادامه پیدا کند، باید تمرین شود. حتی می‌توانید به کودک بیاموزید که چگونه خود را به یک دوست معرفی کند مثلاً «می‌تونی بری دست بدی و بگی من محمد هستم! اسم تو چیه؟» به کودک بگویید اگر نتوانست نام طرف مقابل را درست متوجه شود، دوباره بپرسد و این کار ایرادی ندارد.
بیشتر بخوانید: مهارت انطباق پذیری یا سازگاری با محیط در زندگی شغلی و اجتماعی
از این فرصت‌ها استفاده کنید
اگر در یک مهمانی هستید که تعدادی از همسالان کودکتان نیز همراه شما هستند، فرصت را غنیمت شمرده و از او بخواهید دوستانش را به بازی دعوت کند. می‌توانید پیشنهاد تماشای کارتون یا فوتبال یا حتی خوردن بستنی را دهید. سعی کنید موقعیت‌هایی که انتخاب می‌کنید طولانی و البته کمتر برنامه‌ریزی شده باشد و کم‌کم خودتان را کنار بکشید و بگذارید فرزندتان خودش همه چیز را به دست بگیرد.
تشویق یادتان نرود
وقتی کودک توانست با یکی از همکلاسی‌هایش وارد دوستی شود از کلمات تحسین آمیز برای تشویق کودک استفاده کنید و از اینکه او توانسته با دوستش کنار بیاید استقبال کنید. به این ترتیب او تشویق خواهد شد که در این زمینه تلاش بیشتری کند. هر روز در مورد ارتباط او با دوستش بپرسید.
جمع بندی
آموزش مهارت دوستیابی كودكان در زندگی ما نقش مهمی ایفا می‌كند. حتما در اطراف خود افرادی را دیده‌اید كه علی‌رغم موفقیت‌های تحصیلی، شغلی، مالی و… احساس خوشبختی نمی‌كنند؛ زیرا در برقراری یك رابطه مناسب با دیگران مشكل دارند؛ البته علاوه بر نداشتن مهارت دوست یابی یکی از عوامل کلیدی دیگر در عدم دوست یابی بچه ها پرخاشگری آنهاست که مانع از این می شود تا آنها بتوانند با همسالان خود ارتباط بگیرند و از حضور دوستان شان در زندگی لذت ببرند بنابراین به شما خواندن مقاله درمان پرخاشگی در کودکان نیزتوصیه می شود و در نهایت در صورتی که احساس می کنید کودک شما از تنهایی در جمع دوستان رنج می برد می توانید با متخصصین مرکز مشاوره افرا با شماره ۰۲۱۶۶۵۵۸۲۲۵ تماس بگیرید.
برای دریافت مشاوره مشاوره کودک می توانید با افرا کلینیک تماس حاصل فرمایید.
021-44273757 ، 021-44273767
