چگونه با افراد خود کم بین رفتار کنیم؟ چگونه احساس حقارت را در خود از بین ببریم؟ برای دریافت پاسخ سوالات خود در زمینه خود کم بینی این مقاله از سایت افراکلینیک را از دست ندهید.
حقارت یا خودکمبینی احساسی است که از یک باور بنیادین منشا می‌گیرد. فردی که احساس خودکمبینی یا حقارت دارد در مورد توانایی‌های خود دچار تردید است. خود را فرد ارزشمندی نمی‌داند و متعقد است از سایر افراد جایگاه پایین‌تری دارد. افراد خودکمبین غالبا احساس ناکافی بودن، بی‌مهری و بی‌کفایتی می‌کنند. این افراد دائما نگران قضاوت دیگران هستند و نگران هستند که به اندازه کافی خوب به نظر نیایند.
یکی از مولفه‌های مهم احساس حقارت و خودکمبینی مقایسه‌گری است. از آنجایی که فرد خودکمبین کمتر ارزش‌های درونی دارد، برای پر کردن این خلا به دنبال ارزش‌ها و ملاک‌های بیرونی است. به همین دلیل فرد خودکمبین همواره خود را با دیگران مقایسه می‌کند و تصور می‌کند اگر شبیه دیگران شود می‌تواند احساس حقارت خود را ترمیم کند. اما در واقع این مقایسه‌گری یک چرخه باطل ایجاد می‌کند چرا که همواره در معرض الگوهای متفاوت و جدیدی هستیم که لزوما همه آنها برای ما مناسب نیستند. بنابراین باید بتوانیم به سمت الگوها و ارزش‌های درونی خود حرکت کنیم. با افرا کلینیک همراه باشید تا با جنبه‌های مختلف احساس حقارت بیشتر آشنا شوید.
خود کم بینی چیست؟
هر کسی در مقطعی از زندگی خود ممکن است احساس کند از شخص دیگری پایین‌تر است. اما احساس خود کم بینی یک احساس فراگیر است که گسترده‌تر از یک نفر و یک موقعیت است. فرد خود‌کم بین در مورد تمام توانمندی‌ها و شایستگی‌های خود تردید دارد و خود را فرد باکفایتی نمی‌داند. احساس حقارت از کودکی فرد ریشه می‌گیرد و تمام جنبه‌های زندگی او را در بزرگسالی تحت تاثیر قرار می‌دهد.
احساس حقارت به این معناست که خود را به عنوان یک شخص مطلوب در نظر نگیرید یا برای خود اهمیت زیادی قائل نشوید.اگر احساس حقارت می‌کنید ممکن است احساس خوب نبودن یا ناتوانی کنید، ممکن است مضطرب باشید و یا از خود به شدت انتقاد کنید.
روانشناسان معتقدند افرادی که احساس حقارت و خودکمبینی دارند باورها و نظرات منفی نسبت به خود دارند. گاهی افراد احساس می‌کنند قضاوت منفی‌شان نسبت به خودشان بسیار خشن است. با این حال نمی‌توانند این انتقاد را ادامه ندهند. این عدم توانایی در توقف سرزنش‌های خشونت‌بار خود به دلیل داشتن احساس گناه برای خوب نبودنشان است. برای همین برای تنبیه خود مدام خود را سرزنش می‌کنند. به نظر می‌رسد این افراد الگوی تنبیهی دختر یا پسر خوب نبودن والدین خود را درونی کرده و امروزه خودشان نقش والدین‌شان را برای خود دارند.
برخی از باورهای بی‌کفایتی در افراد خودکمبین آن‌چنان محکم و قوی است که افراد آن را همانند یک حقیقت مسلم فرض می‌کنند و نمی‌توانند تصور کنند که این فقط یک فکر است. این افراد در کودکی از والدین‌شان نیاز به آینگی را نگرفتند. آینگی یعنی شما به عنوان والد برای کودک خود مانند آینه، توانایی‌هایش را منعکس کنید.
در واقع خود کم بینی با اعتماد به نفس و عزت نفس رابطه معکوس دارد. وقتی اعتماد به نفس خوبی دارید، تمایل دارید که در مورد خود مثبت فکر کنید و به طور کلی در مورد زندگی خوش‌بین باشید. وقتی با چالش‌هایی روبرو می‌شوید، احساس اطمینان می‌کنید که در انجام وظیفه خود به خوبی عمل خواهید کرد. افراد با عزت نفس می‌دانند که ارزشمند هستند و می‌توانند حداقل برخی از ویژگی‌های مثبت، خود را مانند "من یک دوست خوب هستم" ، "من مهربان هستم" ، "من صادق هستم" یا "من هستم" نام ببرند.
اما وقتی فرد احساس حقارت و خود کم بینی دارد، تمایل دارد که خود، جهان و آینده را منفی‌تر و انتقادی‌تر ببیند. هنگامی که با چالش‌هایی روبرو می‌شود، به خودش شک می‌کند که آیا می‌تواند به آنها برسد و ممکن است حتی از آنها اجتناب کند. ممکن است در درونش با خودش تند صحبت کند، مثلا به خودش بگوید "تو احمق هستی" ، "تو هرگز این کار را نخواهی کرد" ، یا " هیچ کس به من اهمیت نمی‌دهد" و یا حتی ممکن است احساس اضطراب ، ناراحتی ، ضعف یا بی‌انگیزگی کند.
احساس حقارت ناشی از چیست؟
روانشناسان معتقدند تجربیات منفی در دوران کودکی در احساس خود کم بینی یا حس حقارت بسیار مهم هستند. برخی از عواملی که باعث احساس حقارت و خودکمبینی در بزرگسالی و کودکی می‌شوند، عبارتند از:
-
تجربیات بد اولیه: تنبیه‌های دوران کودکی، غفلت پدر و مادر یا سوء استفاده جنسی یا تنبیه‌های دوران مدرسه بسیار مهم است. کودکانی با این نوع تجربیات اغلب این باور را دارند که بد هستند و مستحق مجازات هستند.
-
استاندارها و انتظارات غیر واقع‌بینانه والدین: کودکان با این نوع والدین مدام احساس می‌کنند به اندازه کافی خوب نیستند، زیرا نتوانسته‌اند انتظارات دیگران را برآورده کنند. والدین خودشیفته دارای کودکانی با حس حقارت درونی و خود کم بینی هستند. چرا که کودکان آنها هیچ‌گاه نمی‌توانند تمایلات والدین خود را برآورده کنند.
-
رفتارهای نامناسب گروه همسالان: باعث احساس حقارت و خود کم بینی در کودکان می‌شود. به خصوص در دوران نوجوانی، زمانی که هویت نوجوان شکل می‌گیرد. متفاوت بودن با همسالان موجب تمسخر شده و همین موضوع می‌تواند حس حقارت و حس خود کم بینی در نوجوان ایجاد کند که تا بزرگسالی نیز ادامه پیدا کند.
-
عدم دریافت احساس محبت و دوست‌داشتنی بودن نیز می‌تواند حس حقارت و خودکمبینی ایجاد کند. در واقع حتی بدون تجربیات منفی آشکار، حس خود کم بینی می‌تواند صرفا به دلیل نبودن یکسری تجربیات مثبت نیز ایجاد شود. به عبارتی کمبود تجربه‌های مثبت کافی در کودکان منجر به این تصور می‌شود که آنها به اندازه کافی خوب نیستند.
-
تحسین بی‌رویه: والدینی که مدام از تشویق‌های کلامی و یا جایزه برای کنترل رفتارهای کودک خود استفاده می‌کنند کودک خود را شرطی می‌کنند. زمانی که کودک وارد اجتماع می‌شود احساس می‌کند مدام باید تشویق و تحسین دریافت کند و زمانی که محیط این شرایط را فراهم نمی‌کند باعث می شود او احساس کند چیزی در وجودش کم دارد که باید آن را تغییر دهد و او به اندازه کافی خوب نیست که محیط به تحسین و یا پاداش نمی‌دهد.
وجود تجربیات زیر در کودکی و یا نوجوانی از عوامل موثر در ایجاد احساس خودکمبینی است:
-
لوس کردن یا بیش از حد بها دادن توسط والدین
-
آزار کلامی و یا جسمی توسط والدین و یا نزدیکان
-
مورد غفلت قرار گرفته شدن کودک
-
نوع تربیت خانواده (انتقاد بیش از حد و انتظارات بالا والدین خودشیفته)
-
تبعیض و محرومیت اجتماعی
-
تعلق به گروه‌های اقلیت جامعه
-
نقص‌های جسمی
-
طردشده و ناخواسته بودن
-
ترتیب فرزندان
انواع خود کم بینی یا حس حقارت
آلفرد آدلر روانشناس اتریشی بنیانگذار روانشناسی فردی است. او معتقد است انسان بودن یعنی احساس حقارت داشتن. او معتقد است همه انسان‌ها کم و بیش احساس خودکمبینی و حس حقارت دارند و همین امر در طرز برخوردشان با دنیا تاثیر می‌گذارد و در بعضی افراد باعث کوشش و پیشرفت و در بعضی باعث آسیب زدن به خود یا دیگران می‌شود. در واقع احساس خود کم بینی یا حقارت اغلب انسان را وا می‌دارد وضع خود را در مقابل طبیعت بهتر و مطمئن‌تر بسازد و در بعضی افراد برعکس عمل می‌کند. در واقع افراد نسبت به احساس حقارت و خود کم بینی واکنش‌های متفاوتی نشان می‌دهند که در ادامه به آن می پردازیم.
گروه اول گروهی هستند که روحیه مبارزه جویی‌دارند و بر خود کم بینی و حس حقارت خود غلبه می‌کنند و باعث رشد و پرورش خود می‌شوند. این گروه را بیشتر می‌توانید در افرادی که به علت نقص جسمی در کودکی تحقیر شده‌اند و یا خود نقص جسمی و تفاوت با دیگران برای آنها باعث ایجاد حس حقارت شده است و به آنها انگیزه پیشرفت داده است. به طور مثال آنها با شرکت در مسابقات ورزشی نقص جسمی بدن خود را جبران می‌کنند و به عبارتی آنها یک وضعیت که از سوی دیگران باعث تحقیر آنها شده است را تبدیل به یک دستاورد بزرگ می‌کنند.
گروه دیگر حس حقارت و خود کم بینی خود را با طغیانگری جبران می‌کنند و خلاف مسیر و قوانین اجتماع رفتار می‌کنند. این گروه خشم ناشی از حس حقارت یا خود کم بینی خود را با انتقام‌گیری تخلیه می‌کنند. آنها جامعه و یا خانواده را باعث تحقیر و نگرفتن حس پذیرش و دوست داشته شدن خود، می‌دانند؛ این افراد را می‌توان در گروه بزهکاران مشاهده کرد.
برخی دیگر آگاهانه حس خود کم بینی خود را افزایش می‌دهند. به این علت که شدت گرسنگی‌شان برای گرفتن محبت زیاد است. این گروه با پایین آوردن عزت نفس خود و افزایش حس خود کم بینی خود، محبت مورد نیاز خود را از دیگران طلب می‌کنند. این گروه نیاز به توجه و مورد پذیرش قرار گرفتن را بیشتر دارند. چرا که عملا هیچ اقدامی چه مثبت، چه منفی انجام نمی‌دهند. افرادی با شخصیت اجتنابی، شخصیت وسواسی و کمالگرا به میزان بیشتری احساس خود کم بینی را در خود تجربه می‌کنند.
چگونه با افراد خود کم بین رفتار کنیم؟
پشتیبانی کنید
شما می‌توانید با خوب گوش دادن و یادآوری بخش‌های مثبت و قدرتمند او، به فردی که دچار احساس خود کم بینی شده است، کمک کنید. چرا که این افراد به میزان زیادی طرحواره بی‌ارزشی و طرد دارند. در حالی که حفظ دوستی با فردی که تا حدی از نظر احساسی دارای حس حقارت است می‌تواند برای شما چالش‌برانگیز و حتی کلافه‌کننده باشد. به یاد داشته باشید که این حالت موقتی است و گاهی شما نیز ممکن است درگیر همین احساس شوید.
نقش معلم را نداشته باشید
از تلاش برای اینکه او چگونه فکر کند دست بردارید. اگر مستقیماً به او بگویید که چگونه باید در مورد خود فکر کند یا چگونه باید رفتار کند، رابطه‌‌تان خدشه‌دار می‌شود. در عوض، از دوست خود به خاطر شخصیتی که دارد حمایت کنید و سعی کنید او را به سمت مراقبت شخصی و احساسی سالم ترغیب کنید. سعی کنید جنبه‌های مثبت او را به او یادآوری و تشویقش کنید.
حل مسئله
اگر فردی عزت نفس پایینی دارد، ممکن است اغلب این موضوع را شخصی‌سازی کند و هر اتفاقی را به خود بگیرد و خود را شماتت کند. سعی کنید حل مسئله را با او تمرین کنید و به او کمک کنید از زاویه‌های دیگر به موضوع نگاه کند. به یاد داشته باشید که حل مسئله معمولاً تنها پس از ابراز برخی از احساسات منفی قابل انجام است. پس بلافاصله به دنبال راه حل‌های منطقی و حل مسئله نباشید، بگذارید خودش را خالی کند و از احساساتش با شما حرف بزند.
او را تشویق کنید از یک مشاور کمک بگیرد
گاهی افرادی که درگیر احساس خود کم بینی هستند تصور می‌کنند اگر به مشاور یا روانشناس مراجعه کنند ممکن است به آنها بر چسب دیوانه یا بیمار زده شود. به همین دلیل برای مراجعه به یک متخصص تعلل و یا مقاومت می‌کنند. شما می‌توانید در این شرایط به این افراد کمک کنید تا به یک فرد متخصص اعتماد کند و در مورد ترس و نگرانی او برای بر چسب خوردن به او اطمینان دهید چنین اتفاقی نمی‌افتد.
چگونه احساس حقارت را در خود از بین ببریم؟
اگر با عزت نفس پایین دست و پنجه نرم می‌کنید، راهکارهایی وجود دارد که می‌توانید برای بهبود حالتان انجام دهید. برخی از این راهکارها عبارتند از:
سبک زندگی خود را تغییر دهید
اگر از وضعیتی از ظاهر یا محل زندگی خود راضی نیستید آن را تغییر دهید حتی به میزان اندک تا حال بهتری را تجربه کنید. یا با تغییر در نگاه خود از فشار قضاوت دیگران خود را رها کنید.
خلاقیت را در زندگی خود جاری کنید
سعی کنید به مشکلات یا رنج‌های خود متفاوت نگاه کنید تا بتوانید احساس و رفتار متفاوتی نیز با آنها داشته باشید.
خودآگاهی‌تان را بالا ببرید
انسان مجموعه‌ای از ویژگی‌های مثبت و منفی، نقاط قوت و ضعف است پس هر چه بیشتر در مورد خود آگاهی پیدا کنید بهتر می‌توانید در زمانی که احساس خود کم بینی به سراغتان می‌آید بخش‌های توانمند خود را به خود یادآور کنید.
علاقه اجتماعی ایجاد کنید
شبکه اجتماعی و داشتن افرادی که دوستشان بدارید و دوستتان بدارد می‌تواند در کم کردن احساس خودکمبینی موثر باشد، مهم است که بدانید احساس حقارت شما ممکن است با افراد اطراف شما مرتبط باشد .ممکن است بستگان، دوستان شما در دانشگاه، خواهر و برادر یا همکاران شما این احساس را تشدید کنند. پس آنها را شناسایی کنید. گاهی لازم است نوع تعاملتان را با این افراد تغییر دهید و احساس خوب دادن و گرفتن را ایجاد کنید و گاهی نیاز است این افراد را با افراد دیگری جایگزین کنید و در صورتی که امکان آن نیست می‌توانید از یک متخصص روانشناس در این زمینه برای یادگیری مهارت‌های ارتباطی کمک بگیرید.
اهداف زندگی‌تان را مشخص کنید
هیچ راهکاری به اندازه عملا تلاش کردن برای رسیدن به خواسته‌ها و اهدافتان نمی‌تواند به شما در کاهش این احساس کمک کند. شما می‌توانید مدام درگیر احساسات رنج‌آور باشید و برای آن غمگین باشید و یا می‌توانید با برنامه‌ریزی و قرار دادن اهداف واقع‌بینانه در مسیر تغییر خود گام بردارید.
طرحواره‌های خود را شناسایی کنید
هر روز مدت زمانی را برای یادداشت افکار خود قرار دهید بعد از مدتی می توانید الگوی فکر کردنتان را پیدا کنید. هنگامی که افکار منفی ظاهر می‌شوند، مهم است که به طور فعال تحریف‌های شناختی را شناسایی کرده و تفکر مثبت را جایگزین تفکر غیر مفید کنید.
کمالگرایی را کنار بگذارید
برای خوب بودن نیازی به سخت‌گیری در مورد خود نیست. مراقبت از خود را تمرین کنید. خودتان را دوست داشته باشید. با خودتان مهربان باشید. بیش از حد موقعیت‌ها را تجزیه و تحلیل نکنید. انتظار نداشته باشید که یک شبه تغییر کنید. به خود زمان دهید تا کم کم احساس خود کم بینی در وجودتان از بین برود.
برای درمان خود کم بینی چه زمانی به مشاور مراجعه کنیم؟
اگر با توجه به تغییر سبک زندگی و تغییر افکارتان همچنان از حس حقارت و خودکم‌بینی‌تان رنج می‌برید، بهتر است در یک فضای غیر قضاوتی این احساسات را با یک متخصص روانشناس مطرح کنید، تا این احساس ریشه‌یابی شده و نسبت به آن بینش پیدا کنید.
