افسردگی بعد از زایمان (Postpartum Depression) نوعی افسردگی است که بعد از بچه دار شدن رخ می‌دهد و تا 15 درصد افراد را تحت تاثیر قرار می‌دهد. افراد مبتلا به افسردگی پس از زایمان دچار اوج و فرودهای عاطفی، گریه‌های مکرر، خستگی، احساس گناه، اضطراب می‌شوند و ممکن است در مراقبت از کودک خود دچار مشکل شوند. افسردگی پس از زایمان با دارو و مشاوره قابل درمان است.
بچه‌دار شدن تجربه‌ای است که زندگی را تغییر می‌دهد. پدر و مادر بودن هیجان‌انگیز است؛ اما همچنین می‌تواند خسته‌کننده و طاقت‌فرسا باشد. طبیعی است که احساس نگرانی یا تردید داشته باشید، به خصوص اگر برای اولین‌بار والدگری را تجربه میکنید. با این حال، اگر احساسات شما شامل غم و اندوه یا تنهایی شدید، نوسانات خلقی شدید و گریه‌های مکرر باشد، ممکن است افسردگی پس از زایمان داشته باشید.
برای دریافت مشاوره فردی می توانید با مشاوران افرا کلینیک تماس حاصل فرمایید.
021-44273757 ، 021-44273767
افسردگی پس از زایمان اختلالی شایع پس از زایمان طبیعی یا سزارین است. از هر 7 زن، 1 نفر اختلال افسردگی پس از زایمان را تجربه می‌کند. برای نیمی از زنانی که تشخیص این اختلال را گرفته‌اند، این اولین دوره افسردگی آنها است. تقریباً نیمی از زنانی که بعداً با این اختلال تشخیص داده می‌شوند، ممکن است علائم را در دوران بارداری تجربه کرده باشند؛ بنابراین بسیار مهم است که زودتر به دنبال کمک باشید. دریافت کمک مناسب می‌تواند برای شرایط شما، کودک و خانواده‌تان تفاوت ایجاد کند. آشنایی با علائم و روش‌های درمان آن را در این مطلب از افراکلینیک خواهید خواند.
اختلال افسردگی بعد از زایمان چیست و چگونه درمان می‌شود؟
معمولاً خانم‌ها پس از تولد نوزادشان، احساس استرس، غمگینی، اضطراب، تنهایی و خستگی می‌کنند؛ اما برخی از زنان، یک نفر از هفت مورد، اختلال خلقی بسیار جدی‌تری را تجربه می‌کنند. افسردگی پس از زایمان (PPD). روان‌پریشی یا سایکوز پس از زایمان، وضعیتی که ممکن است شامل علائم روان‌پریشی مانند هذیان یا توهم باشد، یک اختلال متفاوت و بسیار نادر است. اختلال افسردگی بعد از زایمان به خودی خود از بین نمی‌رود. ممکن است روزها یا حتی ماه‌ها پس از زایمان ظاهر شود. در صورت عدم درمان می‌تواند برای چندین هفته یا چندین ماه ادامه یابد. این اختلال گذراندن روز را برای شما سخت کرده و می‌تواند بر توانایی شما در مراقبت از نوزاد یا خودتان تأثیر بگذارد. افسردگی بعد از زایمان هر زنی را ممکن است تحت تأثیر قرار دهد - زنانی که حاملگی آسان یا حاملگی مشکل دارند، حاملگی بار اول یا چندمین بار، زنان متاهل و زنانی که ازدواج نکرده‌اند، بدون در نظر گرفتن درآمد، سن، نژاد، قومیت، فرهنگ، یا تحصیلات.
علائم و نشانه‌های افسردگی بعد از زایمان
علائم افسردگی پس از زایمان می‌تواند از فردی به فرد دیگر و حتی از روزی به روز دیگر متفاوت باشد. در حالی که علائم ممکن است در هر زمانی پس از زایمان ایجاد شوند، اغلب در عرض 1 تا 3 هفته پس از زایمان شروع می‌شوند.
افسردگی پس از زایمان می‌تواند باعث شود که شما از کودک خود جدا شوید. ممکن است احساس کنید که کودک خود را دوست ندارید. این احساسات تقصیر شما نیست. علائم هشداردهنده برای همه متفاوت است؛ و ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- از دست دادن لذت یا علاقه به چیزهایی که قبلاً از آنها لذت می‌بردید، از جمله رابطه جنسی.
- خوردن بسیار بیشتر یا بسیار کمتر از آنچه که معمولاً انجام می‌دادید.
- اضطراب یا حملات پانیک.
- افکار ترسناک.
- احساس گناه یا بی‌ارزشی - سرزنش خود
- تحریک‌پذیری بیش از حد، عصبانیت، یا بی‌قراری – نوسانات خلقی.
- غمگینی، گریه غیرقابل کنترل برای دوره‌های زمانی بسیار طولانی.
- ترس از اینکه مادر خوبی نباشید.
- ترس از تنها ماندن با نوزاد.
- بیچارگی و ناتوان بودن.
- ناتوانی در خواب، پرخوابی، مشکل در خوابیدن یا در خواب ماندن.
- بی‌علاقگی به نوزاد، خانواده و دوستان.
- مشکل در تمرکز، به یاد آوردن جزئیات، یا تصمیم‌گیری.
- افکار آسیب رساندن به خود یا نوزاد.
بیشتر بخوانید: روش های درمان افسردگی
چه علائم شما خفیف و چه شدید باشد، بهبودی با درمان مناسب امکان‌پذیر است.
عوامل مؤثر در افسردگی بعد از زایمان
عوامل خطری که برای افسردگی بعد از زایمان وجود دارد، شامل موارد زیر است:
- تغییر در سطوح هورمونی پس از زایمان،
- تجربه قبلی افسردگی یا اضطراب،
- سابقه خانوادگی افسردگی یا بیماری روانی،
- استرس ناشی از مراقبت نوزاد و مدیریت تغییرات زندگی جدید،
- داشتن یک نوزاد چالش‌برانگیز که بیشتر از حد معمول گریه می‌کند، آرام کردنش سخت است، یا نیاز به خواب و غذا نامنظم بوده و نمی‌توان آن را پیش‌بینی کرد،
- داشتن نوزادی با نیازهای ویژه (زایمان زودرس، عوارض پزشکی، بیماری)،
- برای اولین‌بار یا در سنین پایین و یا در سنین بالا مادر شدن،
- سایر عوامل استرس‌زای عاطفی، مانند مرگ یکی از عزیزان یا مشکلات خانوادگی،
- تعارض‌های ارتباطی،
- حمایت کم از سوی شریک عاطفی،
- مشکلات مالی یا شغلی،
- انزوا و کمبود حمایت اجتماعی.
عوارض افسردگی بعد از زایمان
از عوارض افسردگی بعد از زایمان می‌توان به آسیب‌های وارده بر مادر یا فرزند اشاره کرد. مادر دارای اختلال افسردگی بعد از زایمان به درستی نمی‌تواند نقش مادری خود را ایفا کند. عملکرد هر فردی با اختلال افسردگی آسیب خواهد دید و مادران نیز از این قاعده مستثنی نیستند. بنابراین مراقبت روانی و جسمی از نوزاد امری دشوار خواهد شد.
نوزاد به مراقبت در سال‌های اولیه جهت رشد روانی و اجتماعی خود نیازمند است. اگر مادر نقش خود را به خوبی ایفا نکند، این نیاز کودک نیز برطرف نخواهد شد. نیازها بسیار مهم هستند؛ زیرا در آینده و ایجاد روابط تاثیرگذار هستند. این مسئله به مادر احساس گناه می‌دهد و خود را سرزنش می‌کنند.
اتفاقاتی که ممکن است به دلیل اختلال افسردگی پس از زایمان بیفتد و درمان این اختلال را بسیار حائز اهمیت می‌کند:
- ممکن است مادر معاینات پس از زایمان خود را نادیده بگیرد و از دستورالعمل‌های ارائه‌دهنده مراقبت‌های بهداشتی خود پیروی نکند،
- ممکن است برایش سخت باشد که با کودک خود ارتباط برقرار کند،
- این احتمال وجود دارد که به نوزاد خود شیر ندهد یا دیربه‌دیر این کار را انجام دهد،
- مراقبت‌های پزشکی مورد نیاز برای کودک فراهم نشود،
- ممکن است کودک در مراحل بعدی زندگی، مشکلات یادگیری، رفتاری، رشدی و سلامت روان داشته باشد.
تشخیص افسردگی بعد از زایمان
تشخیص افسردگی بعد از زایمان باید از سوی متخصص سلامت روان باشد. نشانه‌هایی که پیش‌تر گفته شد باید حداقل به مدت دو هفته باقی بمانند و یکی از ابزارهای تشخیصی برای این اختلال، پرسشنامه مقیاس افسردگی بعد از زایمان ادینبورگ است.
بسیاری از پزشکان به طور معمول از مادران درباره اینکه آیا فکر آسیب رساندن به خود یا نوزادشان را داشته‌اند و اینکه آیا احساس ناراحتی می‌کنند، می‌پرسند. این بخشی از فرآیند غربالگری افسردگی پس از زایمان است. پزشکان ممکن است برخی از آزمایشها را برای رد هر گونه مشکل سلامتی که ممکن است در بروز علائم نقش داشته باشد انجام دهند. به عنوان مثال، تیروئید می‌تواند باعث علائم افسردگی شود. هنگامی که مسائل مربوط به سلامت جسمانی رد شد، در صورت رعایت معیارها تشخیص افسردگی پس از زایمان انجام شود.
درمان افسردگی بعد از زایمان
افسردگی بعد از زایمان سزارین معمولاً با ترکیبی از رویکردها از جمله گفتگو درمانی، داروهای ضد افسردگی، هورمون‌درمانی و حضور در گروه حمایتی درمان می‌شود. پزشکان به مادران توصیه می‌کنند که خواب سالم، ورزش و غذا خوردن را حفظ کنند، از حمایت شبکه‌های اجتماعی خود بهره ببرند و راه‌هایی در جهت وقت گذاشتن برای خود بیابند. مقاومت در برابر میل به انتقاد از خود به دلیل خستگی یا عدم اطمینان از خود نیز مهم است.
افرادی که با اختلال افسردگی پس از زایمان دست و پنجه نرم می‌کنند ممکن است علائم افسردگی یا اضطراب قابل توجهی را تجربه کنند. اگرچه این علائم می‌توانند ترسناک باشند، اما گزینه‌های درمانی موثری در دسترس هستند. با حمایت و درمان مناسب، می‌توانید با علائم آن کنار بیایید و از آن بهبود پیدا کنید.
معمولاً برای درمان اختلال افسردگی پس از زایمان داروهای ضد افسردگی تجویز می‌شود. این داروها مواد شیمیایی موجود در مغز که وظیفه مدیریت احساسات را دارند، تنظیم می‌کنند. اما ممکن است چند هفته طول بکشد تا عمل کنند. گاهی‌اوقات اولین داروی ضد افسردگی به درستی کار نمی‌کند؛ بنابراین ممکن است یک داروی جدید جایگزین شود. مصرف برخی از داروهای ضد افسردگی در صورت شیردهی بی‌خطر است؛ اما برخی دیگر اینطور نیستند. پزشک گزینه‌های درمانی و همچنین هرگونه عوارض جانبی را که ممکن است تجربه کنید با شما در میان خواهد گذاشت.
ممکن است پزشک شما را به یک درمانگر نیز ارجاع دهد. یک متخصص بهداشت روان دارای مجوز می‌تواند به شما کمک کند تا راه‌های سالمی برای مقابله با استرس و همچنین راهبردهایی برای مقابله با افسردگی پیدا کنید، و از خود و کودکتان مراقبت نمایید.
اگر شریک زندگی شما حضور دارد، بهتر است به شما کمک کند تا آن‌جا که ممکن است مسئولیت مراقبت از کودک و خانه‌داری را بر عهده بگیرید تا بتوانید استراحت کنید. اگر دوستان یا خانواده‌ای در نزدیکی خود دارید، آنها می‌توانند به شما در انجام امور کمک کنند، در مراقبت از کودکان از شما حمایت کنند و در صورت نیاز به صحبت در دسترس باشند.
راه‌های پیشگیری افسردگی بعد از زایمان
راهکارهایی وجود دارد که با عمل به آن می‌توان از افسردگی پیشگیری کرد:
- خوردن غذای سالم و مغذی: آجیل، میوه، سبزیجات و ... را در رژیم غذایی خود قرار دهید.
- ورزش کنید.
- معاینات پزشکی را به طور منظم انجام دهید و اگر احساس خوبی ندارید به متخصص سلامت خود مراجعه کنید.
- از جلسات درمانی غافل نشوید و به پزشک خود اطلاع دهید که چه چیزی برای شما مفید است و چه چیزی برای شما مفید نیست.
- از مصرف الکل، مواد، سیگار و داروهای غیرتجویزی پرهیز کنید.
- راه‌های مبارزه با استرس مانند مدیتیشن و یوگا را امتحان کنید.
- در راستای شناختن بیشتر خود قدم بردارید.
- در روزی که احساس ناراحتی میکنید، تصمیمات بزرگی در مورد زندگی خود نگیرید.
- راه‌هایی برای کنترل استرس و بهبود عزت‌نفس خود بیابید.
- کارهایی را انجام دهید که شما را با دیگران در ارتباط نگه می‌دارد.
- زمان‌هایی را به استراحت کردن اختصاص دهید.
- زمان‌هایی را به بازیابی آرامش و خودمراقبتی اختصاص دهید.
- زمان‌هایی را برای تفریح و سرگرمی در نظر بگیرید.
- از دیگران کمک بگیرید.
- در مورد احساس خود راحت باشید و آن را به زبان بیاورید.
کمک گرفتن از دیگران شاید سخت باشد؛ اما گزینه مناسبی برای بعد از زایمان است. بسیاری از تازه‌مادران آنقدر احساس خجالت یا گناه می‌کنند که نمی‌توانند به کسی بگویند که در حال مبارزه هستند؛ اما این شرایط سخت برای هر کسی بعد از زایمان اتفاق بیفتد. بنابراین مهم است که به یاد داشته باشید که این نشانه ضعف نیست و به عنوان شاهدی برای اینکه شما والدین بدی هستید نیست.
افسردگی پس از زایمان چه زمانی شروع می‌شود؟
طبق DSM-5، اختلال افسردگی بعد از زایمان زمانی رخ می‌دهد که فرد در عرض چهار هفته پس از زایمان یک دوره افسردگی اساسی را تجربه کند. بعد از 10 تا 14 روز پس از زایمان تشخیص اختلال افسردگی بعد از زایمان گذاشته می‌شود. در آن زمان، اگر هنوز در بیشتر روزها علائم خلق‌وخوی خود را تجربه میکنید، و اگر این علائم بر عملکرد شما تأثیر می‌گذارد، پزشک می‌تواند تشخیص افسردگی پس از زایمان را بگذارد.
هر چه زودتر افسردگی پس از زایمان تشخیص داده شود، بهتر است. هنگام مواجهه با افسردگی پس از زایمان، مداخله زودهنگام برای سلامت روان مادر و رشد شناختی کودک بسیار مهم است. اگر افسردگی مادر درمان نشود، می تواند بر رشد شناختی کودک تأثیر بگذارد. با این حال، مدت زمانی که افسردگی طول می‌کشد به عوامل زیادی بستگی دارد؛ از جمله: سابقه سلامت روان فرد، تغییرات هورمونی، ناراحتی روانی یا اجتماعی، یا عوامل استرس‌زای زندگی مانند یک تجربه تولد آسیب‌زا یا رویداد زندگی.
پس از تشخیص و درمان، علائم به سرعت بهبود می‌یابند. درمان سلامت روان نیاز به یک رویکرد فردی دارد؛ زیرا نیازهای هر فرد متفاوت است. بنابراین در حالی که ممکن است آشنای شما دو ماه پس از تشخیص خود احساس بهتری داشته باشد، ممکن است مدت بیشتری طول بکشد تا احساس مشابهی داشته باشید.
اگر برای بازگشت به فعالیت‌هایی که زمانی از آن لذت می‌بردید انگیزه دارید، این نشانه خوبی است که سلامت روان شما بهبود یافته است. از آن‌جا که افسردگی می‌تواند روز به روز تغییر کند، مهم است که علائم خود را پیگیری کنید و با پزشک یا درمانگر خود مشورت نمایید تا مطمئن شوید که برنامه درمانی شما به طور موثر عمل می کند.
افسردگی بعد از زایمان چقدر زمان می‌برد؟
مدت زمان افسردگی بعد از زایمان به درمان یا عدم درمان بستگی دارد. در صورت عدم پیگیری برای درمان این اختلال می‌تواند ماه‌ها یا سال‌ها طول بکشد. بنابراین لازم است درمان را جدی بگیرید. زمانی که با افسردگی پس از زایمان روبه‌رو هستید، مهم است که از خودتان مراقبت کنید. زمانی که شما از نوزاد جدید خود نیز مراقبت میکنید، می‌تواند دشوار باشد. اما خوردن یک رژیم غذایی متعادل، کمی ورزش (زمانی که پزشکتان بگوید مشکلی ندارد)، و استراحت کافی می‌تواند به شما کمک کند احساس بهتری داشته باشید.
همچنین می‌توانید با پیوستن به یک گروه حمایتی از تجربیات مشابهی که به اشتراک گذاشته می‌شود استفاده نمایید.
آیا افسردگی بعد از زایمان خطرناک است؟
اگر در علائم افسردگی بعد از زایمان، افکار خودکشی هم وجود داشته باشد، شرایط کمی پیچیده‌تر خواهد شد. سامانتا مالتزر بردی، پزشک و متخصص سلامت عمومی و مدیر برنامه روانپزشکی پری ناتال در دانشگاه کارولینای شمالی می‌گوید: «وقتی ما از مادری مراقبت می‌کنیم که دچار اختلال خلقی و روانی حاملگی است، خودکشی چیزی است که ما بیشتر از همه از آن می‌ترسیم». وی در ادامه می‌گوید: «خوشبختانه این مسئله بسیار نادر است، اما وقتی اتفاق بی‌افتد، بسیار ویران‌کننده است». بنابراین شیوع خودکشی بعد از زایمان پایین است.
درصورتی‌که شما یا ارائه‌دهنده خدمات سلامت روان فکر میکنید ممکن است برای خود یا دیگران خطرناک باشید، ممکن است برای بهبود علائم شما بستری شدن در بیمارستان را توصیه کنند. این موضوع برای کمک به تثبیت علائمتان و همچنین ایمن نگه داشتن شما و کودکتان است. اگر به دلیل علائم افسردگی پس از زایمان خود نیاز به بستری شدن در بیمارستان دارید، این بدان معنا نیست که شما یک والدین ناکارآمد هستید یا کار اشتباهی انجام داده‌اید. این بدان معنی است که شما تمام اقدامات لازم را برای اطمینان از ایمنی کودک خود انجام می‌دهید. بستری شدن در بیمارستان شاید ترسناک باشد، اما این قدم شجاعانه می‌تواند جزء مهمی از درمان شما باشد.
آیا مصرف داروهای ضد افسردگی در شیردهی برای نوزاد مضر است؟
برخی از داروهای روانپزشکی برای دوران شیردهی مناسب هستند. با مشورت و تجویز پزشک خود داروی مناسب را دریافت کنید. در واقع اگر به نوزاد خود شیر می‌دهید، هر دارویی که مصرف میکنید وارد شیر مادر می‌شود. با این حال، اکثر داروهای ضد افسردگی را می‌توان در دوران شیردهی با خطر کم عوارض جانبی برای کودک استفاده کرد. با ارائه‌دهنده خود مشورت کرده تا خطرات و مزایای بالقوه داروهای ضد افسردگی خاص را بسنجید.
برای رفع مشکل افسردگی پس از زایمان به چه پزشکی مراجعه کنیم؟
برای تشخیص و درمان اختلال افسردگی پس از زایمان طبیعی لازم است به روانپزشک مراجعه کنید. در صورت لزوم او شما را به رواندرمانگر یا مشاور ارجاع خواهد داد. حق تجویز دارو نیز با روانپزشک است؛ بنابراین در این مورد آگاه و هوشیار باشید.
اگر فکر میکنید ممکن است افسردگی پس از زایمان را تجربه کنید، فوراً با پزشک خود صحبت کنید. علائم خود را به اشتراک بگذارید و در مورد نگرانی‌های خود صحبت کنید - حتی اگر انجام این کار دشوار باشد. پزشک شما می‌تواند به شما در دریافت درمان مورد نیاز کمک کند.
