رضایت زناشویی را می‌توان قضاوتی دانست که افراد متاهل از کیفیت رابطه‌شان دارند. آنچه رضایت زناشویی بر پایه آن استوار شده رابطه و درک ذهنی است که افراد از رابطه خود دارند. بعضی افراد در رابطه زناشويي راضی‌ترند و بعضی دیگر در هر شرایطی چیزی برای نارضایتی دارند؛ (اما به طور كلي مي‌توان با به كارگيري چند فاكتور كيفيت رابطه و به دنبال آن رضايت زناشويی را بالا برد.) از اين رو محور اصلی این مقاله، پرداختن به فاکتورهایی است که برای داشتن رضایت زناشویی بالا از اهمیت زیادی برخوردارند.
در طول پنجاه سال اخیر، مفهوم رضایت زناشویی به دلیل تحولات اجتماعی و فرهنگی تغییر کرده است. در گذشته اغلب ازدواج‌ها به هدف ایجاد احساس امنیت، ثبات و پرورش کودکان شکل می‌گرفت؛ بنابراین آنچه باعث رضایت زناشویی می‌شد، وظیفه‌شناسی و کفایت بود؛ اما در دهه‌های اخیر اغلب ازدواج‌ها برای تجربه عشق و صمیمیت بوده است و فاکتورهایی از جمله رفاقت، همراهی و برابری بین همسران در ایجاد احساس رضایت، نقش کلیدی دارد.
چگونه می‌توانیم رضایت زناشویی خود را بالا ببریم؟
شناخت احساس و نیازهای خود و بیان درست آن‌ها، اولین گام برای ایجاد رضایت زناشویی است؛ این گام اگرچه ساده به نظر مي‌رسد؛ اما نیازمند خود اکتشافی عمیق، وقت و انرژی زیاد است. گام دوم، شناخت احساسات و نیازهای همسر است که این گام نیز دشواری‌های خاص خودش را دارد؛ چرا که افراد باید مراقب این باشند که احساسات و نیازهای خود را با همسرشان یکی نبینند و به حساسیت‌ها و توقعات او اهمیت دهند. در گام سوم و نهایی زوجها باید مهارت «تقویت و حفظ روابط صمیمانه» را به دست بیاورند؛ یعنی تلاش کنند تا تعهد و ارتباط موثر، یکی از فاکتورهای اصلی نگهدارنده رابطه رضایت‌بخش را در رابطه‌شان تقویت کنند.
البته زوج‌درمانگران علاوه بر این سه گام سازنده، برای بالا بردن رضایت زناشویی بر پیدا کردن الگوهای مخرب و آسیب‌رسان در روابط زناشویی تاکید دارند که خود نیازمند حضور یک متخصص در کنار زوجها است. برای تحقق این امر، هر یک از طرفین باید توانایی شناسایی رفتارهای مخرب و آسیب‌زننده صمیمیت را پیدا کرده و شیوه برطرف کردن آن را یاد بگیرند؛ همچنین باید تلاش کنند بدون انتقال احساس رنجش، کنترل‌گری، بی‌کفایتی یا ناراحتی به طرف مقابل، به ابراز نیازهای خود بپردازند.
فواید و اهمیت رضایت زناشویی در زندگی زوجها
رشد سلامت جسمی
یکی از فاکتورهای اصلی در سلامت جسمی، داشتن سلامت و آرامش روان است؛ چرا که استرس در پایین آوردن عملکرد سیستم ایمنی و اختلال در عملکردهای خودکار بدن از جمله كاركرد قلب و تنفس نقش مهمی دارد. به همین دلیل افرادی که رضایت زناشویی بالاتری دارند، از نظر جسمی سالم‌تر و دارای طول عمر بیشتری هستند.
رشد و توسعه فردی
زوجها با حمایت کردن از یکدیگر در رشد شایستگی‌های فردی، رضایت بیشتری را در زندگی مشترک به دست می‌آورند. این زوجها احساس می‌کنند نه تنها زندگی مشترک مانعی برای رشد فردیشان نیست بلکه اعتماد به نفس آن‌ها را برای رسیدن به آرزوی‌های شخصی نیز افزایش می‌دهد.
احساس امنیت
زوج‌هایی که از زندگی مشترک رضایت دارند، احساس می‌کنند در برابر مشکلات زندگی تنها نیستند و می‌توانند روی پشتيباني همسر خود حساب کنند. احساس حمايت شدن باعث می‌شود تا افراد، اضطراب و نگرانی کمتری را تجربه کرده و احساس امنیت بیشتری را در زندگی زناشویی خود داشته باشند.
بالا رفتن اعتبار اجتماعی
یکی از تصاویری که سیاستمداران برای مقبولیت اجتماعی از خود نشان می‌دهند، داشتن یک خانواده صمیمی و شاد است. برخوردار بودن از فاکتور خانواده گرم و صمیمی در اجتماع، باعث اعتماد، اعتبار و محبوبیت در بین دوستان و آشنایان می‌شود و به همین دلیل زوج‌هایی که رضایت زناشویی بیشتری دارند در اجتماع پذیرفته‌تر و محبوب‌تر هستند.
عوامل موثر در رضایت زناشویی زوجها
- رابطه جنسی
یکی از هدف‌های ازدواج، پاسخ‌گویی به نیازهای جنسی است. زوج‌هایی که رضایت زناشویی بالایی دارند اگرچه ممکن است بهترین دلیل رضایت خود را رضایت‌بخشی جنسی ندانند؛ اما به طور کلی از روابط جنسی خود راضی هستند. تحقیقات انجام شده در این زمینه نشان داده است واکنش هیجانی منفی به رابطه جنسی و نارضایتی از تعداد رابطه جنسی، از عوامل مهم در کاهش رضایت زناشویی است.
- باورهای زوجها
باورها نقش بنیادین در رضایت زناشویی دارند. زوج‌هایی که باورهایی در زمینه ايجاد اعتماد، تعهد و درک دارند نسبت به زوج‌هایی که باور دارند همسرشان باید رابطه صمیمی را برای آن‌ها ايجاد كنند، رضایت زناشویی بالاتری را در زندگی مشترک تجربه می‌کنند.
- مشکلات روحی و روانی
زوج‌هایی با ویژگی‌های کمال‌گرایی، پرخاشگری، بدخلقی، وابستگی و حسادت بیمارگونه، نسبت به زوج‌هایی که منعطف، انتقادپذیر، مستقل و صلح‌طلب هستند، رضايت زناشويی پايين‌تری دارند.
- ویژگی‌های شخصیتی
زوج‌هایی با ویژگی شخصیتی منعطف نسبت به زوج‌های سخت‌گیر و ایده‌آل‌گرا شادترند. تحقیقات نشان داده افراد سازگارتر بیش از سایرین به رضایتمندی زناشویی دست می‌یابند. به طور کلی ویژگی‌های خلق و خویی در مقایسه با ویژگی‌های جمعیت شناختي مثل تحصیلات، درآمد و شغل، پیش‌بینی‌کننده‌های بسیار مطمئن‌تری برای رضایتمندی زناشویی هستند.
- تاریخچه ویژگی خانواده‌های اصلی همسر
جنبه‌هایی از خانواده‌های اصلی زن و مرد که بعدها تاثیر زیادی در زندگی زناشویی آن‌ها می‌گذارند، طلاق والدین و رفتارهای مشکل‌آفرین مثل بی‌مسئولیتی، بی‌تعهدی و خصومت از از جمله آن‌هاست.
- فشارهای زندگی
حوادث آسیب‌زا از جمله فشارهای اقتصادی، بیماری و ... تاثیر زیادی بر میزان رضایت زناشویی دارد. در صورتی که زوجین برای این چالش‌های زندگی آمادگی نداشته باشند و مدام طرف مقابل را مسئول آن بدانند، میزان رضایت از رابطه کاهش می‌یابد.
- مهارت‌های ارتباطی
ارتباط صحیح جز سه گام اصلی در رسیدن به رضایت زناشویی است که در بخش بالا توضیح دادیم. یکی از پیش‌بینی‌کننده‌های رضایت زناشویی چگونگی ارتباط افراد قبل از ازدواج است. افرادی که قبل از ازدواج در برقراری ارتباط با دیگران مشکل دارند و مهارت ارتباطی ضعیفی دارند؛ به ویژه اشخاصی که با ناتوانی در برقراری روابط اجتماعی، کناره‌گیری و عواطف منفی وارد رابطه می‌شوند، بیشتر در خطر نارضایتی زناشویی هستند.
در ازدواج‌هایی که زوجین رضایت زناشویی دارند وقتی یکی از طرفین در مورد چیزی گلایه می‌کند، طرف مقابل با توجه کردن به او، پاسخ دادن به شیوه‌ای بی‌طرفانه و استفاده از مهارت گوش دادن، سعی در برطرف کردن مشکل دارد؛ ولی زوجینی که مهارت ارتباطی ضعیفی دارند وقتی یکی از طرفین گلایه می‌کند، طرف مقابل حالت دفاعی به خود گرفته و سعی می‌کند مثالی بیاورد که او هم این کار را با او انجام داده است؛ به این ترتیب به جای درک و همدلی، احساس خشم و رنجش در رابطه بیشتر می‌شود.
- مسائل مالی
زن و شوهری که تحت فشار اقتصادی هستند به احتمال زیاد دچار چالش‌های بیشتری می‌شوند؛ فشار مالی، تعارض‌های زناشویی را شدیدتر می‌کند. در واقع سختی‌های اقتصادی قبل از هر چیز به فشارهای روانی منجر می‌شوند و این فشارها ممکن است به احساس افراد نسبت به زندگی و رابطه با همسر لطمه وارد کند و باعث افزایش احساس خصومت و کاهش احساس رضایت شود.
- درآمد و اشتغال
درآمد کم و ناامنی شغلی با رضایتمندی زناشویی پایین همراه است. هنگامی که زوجین دائما درباره پول نگرانی داشته باشند، رضایت زناشویی پایین خواهد آمد. به ویژه برای مردها رضایت شغلی با خشنودی زناشویی رابطه قوی‌تری دارد؛ اگرچه موفقیت شغلی نیز ممکن است مسائل و مشکلات خاص خود را همچون وقت نداشتن برای خانواده، به همراه داشته باشد.
- سن ازدواج
سن یکی از عوامل مهم در رضایت زناشویی است. افرادی که در سنین کم ازدواج می‌کنند به احتمال زیاد تصورشان از زندگی مشترک بر اساس آن چيزی است كه در رمان‌ها یا فیلم‌ها دیده‌اند و همین امر آن‌ها را در مواجهه با واقعیت‌های زندگی به شدت سرخورده می‌سازد و رضایتشان را از رابطه زناشویی پایین می‌آورد.
- تفاوت سنی زیاد
تفاوت سنی زیاد از فاکتورهای کاهش رضایت زناشویی است. اين فاكتور باعث می‌شود افراد باورها و انتظارات متفاوتی داشته باشند. به همین دلیل تفاوت سنی زیاد تفاوت‌های فکری و احساسی زیادی را نیز به همراه دارد و بر رضایت زندگی زناشویی تاثیر منفی می‌گذارد.
- فرزندان
تولد فرزندان بر رضایت زناشویی تاثیر می‌گذارد. زنان بيش از مردان نارضايتي زناشويي را احساس می‌كنند. در واقع به دلیل چالش‌های زیاد فرزندپروری، اغلب خشنودی زناشویی کاهش می‌یابد؛ اما زمانی که فرزندان استقلال بیشتری پیدا کرده و زوجها می‌توانند وقت بیشتری برای خود داشته باشند، رضایتمندی افزایش می‌یابد. فرزندآوری می‌تواند موجب صميمی‌تر شدن يا ايجاد شكاف بين زوجين شود.
- اوقات فراغت
داشتن اوقات فراغت از نیازهای اساسی زوجها است. بسیاری از زوجها از اینکه همسران خود به قدر کافی برای آن‌ها وقت نمی‌گذارند شاکی هستند؛ اما مشکل اصلی زوجها كمبود زمان با هم بودن نیست؛ بلکه چگونه گذراندن آن زمان، با هم است؛ يعني ارتباط موثر و سودمند در اوقات فراغت، بر كيفيت رضايتمندی زناشويی تاثيرگذار است.
- باورها و موقعیت مذهبی
هماهنگی ارزشی و عقیدتی بین زوجها تاثیر زیادی در رضایت زناشویی دارد. نتایج تحقیقات نشان داده مذهب بر روابط جوانان تاثیر زیادی ندارد ولی تفاوت در باورهای دینی در ازدواج دشواری‌های فراوانی به‌وجود می‌آورد. در واقع همسرانی که ارزش‌های مشابه دارند رضایت بیشتری از خودشان نشان می‌دهند.
نشانه‌های وجود رضایت زناشویی در زوجها
صمیمیت
صمیمیت در رشد و حفظ روابط نزدیک نقش کلیدی دارد. افراد در صورت نداشتن ترس از قضاوت شدن و نشان دادن خود واقعیشان می‌توانند با يكديگر احساس نزدیکی و صمیمیت کنند. گاهی افراد احساس عشق را با صمیمیت یکی می‌دانند؛ در حالی که در صمیمیت فرد تلاشی نمی‌كند كه شبیه دیگری باشد و یا طرف مقابلش را شبیه خود کند و هر دو می‌توانند با کمترین سانسور در کنار هم باشند؛ ولی در عشق افراد سعی می‌کنند شباهت‌های بیشتری با طرف مقابل خود پیدا کنند؛ بنابراین مجبورند از خود واقعیشان دور شوند. به همین دلیل عشق احساس زودگذری است که بعد از مدتی زندگی مشترک كمرنگ می‌شود؛ ولی صمیمیت احساسی است که افراد می‌توانند در آن پیشروی کنند و رضایت زناشوییشان به مرور بیشتر شود.
رشد مالی
زمانی که افراد از نظر عاطفی با یکدیگر ارتباط خوبی دارند فضای مناسبی برای تعاملات بیشتر در زمینه‌های مالی به‌وجود می‌آید. افرادی که رضایت زناشویی دارند تلاش می‌کنند زمینه موفقیت طرف مقابلشان را از لحاظ شغلی فراهم آورند. رشد مالی زوج‌هایی که رضایت زناشویی دارند کاملا مشهود است.
ثبات ارتباطی
رضایت زناشویی در صورتی اتفاق می‌افتد که همسران بتوانند تا حدودی رفتار همسر خود را پیش‌بینی کنند که این در درجه اول مستلزم داشتن سلامت روان است تا افراد با خلق نسبتا ثابت بتوانند رابطه‌ای امن و قابل پیش‌بینی را برای زندگی زناشویی خود فراهم کنند، همچنین بتوانند تصویری با ثبات از زندگی مشترک برای نزدیکان و آشنایان خود ایجاد کنند.
احساس حمایت
زوج‌های راضی در چالش‌های زندگی دچار اضطراب و نگرانی‌های آسیب‌زننده نمی‌شوند؛ چرا که باور دارند همسران آن‌ها را حمایت خواهند کرد و همین افراد را در برابر مشکلات مقاوم‌تر و قوی‌تر می‌کند.
ابعاد رضایت زناشویی
- ارتباط جنسی: یکی از ابعاد رضایت زوجین کیفیت و کمیت ارتباط جنسی است.70 درصد زوج‌هایی با رضایت زناشویی بالا اظهار دارند در بیشتر مواقع درباره مسائل جنسی با همسر خود توافق دارند.
- حل تعارضات: روشی كه زوجين برای حل کردن اختلافاتی که بر سر منافع ناهمسو و اهداف متضاد دارند، از بخش‌های مهم رضایت یا نارضایتی زوجها است.
- رضایت از ارتباط با خانواده‌های اصلی: میزان رضایتی که زوجها از کیفیت و نوع رابطه با خانواده خود و خانواده همسر دارند نیز از عوامل تعیین‌کننده رضایت زناشويی است.
- ارزش‌های مذهبی: میزان همخوانی که زوج ها در اعتقاد به ارزش‌های مذهبی دارند، از تعیین‌کننده‌های رضایت زناشویی است.
- دلبستگی امن: به میزان دلبستگی امن، افراد احساس امنیت می‌کنند و می‌توانند به محیط اطرف خود پاسخ‌های سازگارانه‌تری دهند؛ به همین دلیل یکی از ابعاد رضایت زناشویی میزان دلبستگی امن است.
- پیوند عاطفی و داشتن شفقت به یکدیگر: درجه پختگی عاطفی زوجها به همراه روحیه دلسوز و منعطف، ميزان رضایت زناشویی را تعیین می‌کند.
