مهاجرت يا ماندن در وطن؟ مرگ يا زندگی؟ همه ما در زندگی بر سر دوراهه‌هایی قرار می‌گيريم كه لازم است برای انتخاب مسير درست، ميان چند گزينه بهترين را انتخاب كنيم؛ بنابراين تصميم‌گيری درست راه‌گشا خواهد بود. برخی از انتخاب‌ها را سریع و خودکار انجام می‌دهیم، با تکیه بر میانبرهای ذهنی که مغزمان در طول سال‌ها ایجاد کرده است تا ما را در بهترین مسیر حرکت راهنمایی کند. اما برخی تصميم‌ها سخت و پيچيده بوده و بايد بین دو یا چند گزینه که در ظاهر به یک اندازه جذاب به نظر می‌رسند، انتخاب صورت گيرد.
تصميم‌گيری صحیح هميشه آسان نيست و در بسياری از مواقع ترجيح ما بر اين است كه در مورد برخی مسائل خاص تصميمی نگيريم. همه انتخاب‌های ما پيامدهای خوب يا بد دارند؛ بنابراين برای تصمیم در خصوص مسائلی كه مطمئن نيستيم و ممكن است پيامدهای بدی داشته باشند، دودل هستيم.
تصميم‌گيری مستلزم مسئوليت‌پذيری است و خيلی از مردم برای فرار از اين مسئله از آن خودداری می‌كنند. اما اگر ما با فرايند تصميم‌گيری درست و عواملی كه بر آن تاثير می‌گذارند آشنا شويم،
اين كار چندان هم دشوار نخواهد بود. در این مقاله از سایت افراکلینیک شما را با مهارت تصمیم‌گیری درست و روشهای افزایش و تقویت قدرت تصمیم‌گیری آشنا خواهیم کرد. با ما همراه باشید.
مهارت تصمیم‌گیری چیست؟
مهارت تصمیم‌گیری نشان‌دهنده توانایی شما در انتخاب بین دو یا چند گزینه است و تفاوتی ندارد كه انتخاب نوعی غذا برای ناهار باشد يا تصميم‌گيری برای شغل و رشته تحصيلی.
این فرآیند نيازمند شناسايی موانع و فرصت‌ها، جمع‌آوری اطلاعات، اقدام پس از تجزیه و تحلیل و بررسی دقیق گزینه‌های موجود و شرایط است. هنگامی می‌توانيد تصميم درست بگيريد كه تمام اطلاعات در دسترس خود را بررسی كرده و تمام جوانب مرتبط با آن موقعيت را در نظر گرفته باشيد.
تصمیم‌گیری مستلزم سه عامل اساسی است:
- موقعیت و یا مشکلی که لازم است درباره آن تصمیم‌گیری صورت گیرد.
- شخصی که تصمیم‌گیرنده است.
- عوامل فرعی موثر بر تصمیم‌گیری ما.
چرا گاهی نمی‌توانیم تصمیم‌گیری درستی داشته باشیم؟
همان‌طور که پیش‌تر ذکر شد، فرایند تصمیم‌گیری تحت‌تاثیر عوامل زیادی است. این عوامل، تعیین‌کننده جهت‌گیری ما در انتخاب‌ها و تصمیم‌گیری‌هایمان هستند:
- عوامل موقعیتی:
- میزان دشواری مسئله (از ساده تا پیچیده)،
- میزان مشخص بودن مسئله (از مشخص تا نامشخص)،
- میزان قطعیت در مورد پیامدهای مسئله (از اطمینان تا عدم اطمینان).
- عوامل شخصی:
- اعتماد به نفس
- استقلال فکر
- میزان آمادگی برای پذیرش مسئولیت تصمیم‌های اتخاذ شده
- عدم ترس از خطر کردن
- درک درست موقعیت و مشکل
- ارزش‌ها و باورها
- دانش و اطلاعات درباره موقعیت یا مشکل
- شیوه تصمیم‌گیری
- آمادگی برای مشورت با دیگران
- میزان انعطاف‌پذیری
- عوامل فرعی:
- آگاهی و اطلاعات: آگاه بودن يكی از موارد مهم تصميم‌گيری است. برای اين‌كه تصميم‌های درستی اتخاذ شود باید در مورد مسئله يا موقعیت موجود اطلاعات كافی داشته باشيم. مثلا برای تصميم‌گيری در مورد مهاجرت به سوییس، لازم است اطلاعات کافی در مورد ابعاد فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی، تحصیلی و سیاسی این کشور داشته باشیم.
- فشارهای اجتماعی: ديدگاه‌ها و ارزش‌های اطرافيان، خانواده، دوستان و ابزار ارتباط جمعی بر افكار و تصميم‌های ما تاثير می‌گذارند؛ به عنوان مثال فردی تحت‌تاثير فضای مجازی کشوری را برای مهاجرت انتخاب می‌کند.
- موقعيت‌ها: انسان‌ها ممكن است در يك موقعيت يك تصميم بگيرند و در موقعيت ديگر تصميمی متفاوت با تصميم قبلی خود اتخاذ کنند؛ مثلا نوجوانی كه اصلا تمايلی به مصرف سيگار ندارد در يك موقعيت گروهی كه در آن همسالان او اقدام به مصرف سيگار می‌كنند و اجتناب او از مصرف سيگار را مسخره كرده و به حساب ضعف او می‌گذارند، ممكن است از سر لجبازی و اثبات ترسو نبودن خود، اقدام به مصرف سيگار كند.
این عوامل می‌توانند به شکلی دست به دست هم دهند تا مانعی برای تصمیم‌گیری صحیح باشند.
انواع مهارت تصمیم‌گیری
مهارت حل مسئله
مهم است که بین حل مسئله و تصمیم‌گیری تفاوت قائل شویم. حل مسئله فرآیند بررسی اطلاعات داده شده و یافتن تمامی راه‌حل‌های ممکن از طریق اختراع یا کشف است. حل مسئله گامی به سوی تصمیم‌گیری است، به طوری که اطلاعات جمع‌آوری شده در آن فرآیند ممکن است برای تصمیم‌گیری مورد استفاده قرار گیرد.
مهارت حل مسئله رويكردی منظم و متوالی است كه به فرد كمك می‌كند تا به طور موثری مسائل زندگی خود را حل كند. این فرآیند شامل چهار مرحله است. شناخت، تعریف و پذیرفتن آن مسئله نخستین قدم است. سپس به راه‌حل‌های موجود از طریق بارش فکری دست پیدا خواهیم کرد و آن‌ها را ارزیابی کرده تا بهترین گزینه که کمترین عواقب منفی را دارد، انتخاب کنیم. در نهایت اقدام و عمل به راه‌حل انتخاب شده، صورت می‌گیرد و همچنین درستی مسیر را ارزیابی می‌کنیم.
به ياد داشته باشيد هر كاری كه انجام مي‌دهيم يك نتيجه و پيامد دارد؛ بنابراين اگر ياد بگيريم كه قبل از انجام هر كاری پيامد و نتيجه آن كار را پيش‌بينی كنيم، آن وقت مرتکب اشتباه کمتری می‌شویم و مشكلات كمتری برای خود و ديگران به وجود می‌آوریم.
مهارت هوش هیجانی
هوش هیجانی به عنوان توانایی درک، ابراز درست، دستیابی و ایجاد هیجان‌ها و همچنین درک معانی و تنظیم آن‌ها است. درک و ابراز درست هیجان‌ها به شما کمک می‌کند تا در شرایطی که به لحاظ هیجانی به شدت درگیر هستید نیز بهترین تصمیم را اتخاذ کنید. همچنین توانایی دستیابی به هیجان‌ها و ایجاد آن‌ها به فرد کمک می‌کند تا هنگام تصمیم‌گیری برای زندگی خود، بهتر فکر کند؛ برای مثال زمانی که می‌‌خواهیم انتخاب رشته انجام دهیم، از خود می‌پرسیم که «احساسم در این‌باره به من چه می‌گوید». پاسخ به این سوال، اطلاعات ارزشمندی برای تصمیم‌گیری بهتر به ما خواهد داد.
تنظیم هیجان به معنی توانایی کنترل و نظم دادن مناسب به هیجان‌ها است. مادامی که نتوانیم هیجان‌ها و افکار خود را از یکدیگر افتراق دهیم، انتخاب بهترین گزینه و تصمیم‌گیری درست سخت خواهد بود.
لطفا برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد «هوش هیجانی»، اینجا کلیک کنید.
مهارت همکاری
گاهی تصمیم‌های ما بر زندگی دیگران نیز اثر دارد. در این شرایط بايد همکاری لازم را با این افراد داشته باشیم. همچنین برخی موقعیت‌ها برای ما آشنا نيستند و نياز داريم با افراد با تجربه مشورت كنيم تا به بهترين نتيجه دست پيدا كنيم؛ بنابراين داشتن مهارت همكاری برای تصميم‌گيری درست لازم است.
مهارت استدلال منطقی
استدلال منطقی، توانایی ارزیابی و تجزیه و تحلیل کامل اطلاعات، گزینه‌ها و انتخاب‌های مختلف است که باعث قدرت بيشتر فرايند تصميم‌گيری مي‌شود. این مهارت به دليل تاكيد بر واژه استدلال، اشاره می‌کند که به جای متکی بودن بر احساسات، روی واقعیت‌ها تمرکز شود.
مهارت مدیریت زمان
باید توجه داشت که تصمیم‌گیری به موقع امری لازم بوده، اما نباید این فرآیند شتاب‌زده طی شود. این مهارت به شما کمک می‌کند تا در بهترین زمان و با سرعتی مناسب به نتیجه دلخواه برسید.
مهارت انعطاف‌پذیری
گاهی لازم است موانع پیش روی خود را بپذیرید و یا با محدودیت‌های جدیدی که بر سراهتان قرار می‌گیرد، سازش کنید؛ بنابراین باید به قدر کافی منعطف باشید و شیوه تصمیم‌گیری خود را تغییر دهید.
مهارت تحقیق
تحقیق و بررسی، شیوه و اصول خاص خودش را دارد. پایگاهی که در آن جستجو می‌کنید و فردی که از او سوال‌های خود را می‌پرسید، باید متناسب با موقعیت و تصمیم شما باشد.
مهارت تحلیل و بررسی
این مهارت به شما کمک می‌کند تا از میزان منطقی بودن تصمیمتان اطمینان حاصل کنید و خطرات احتمالی را بررسی نمایید.
انواع سبک‌های تصمیم‌گیری
تصمیم‌گیری اضطراری
فرد در يك لحظه و بدون تفكر زياد تصميم می‌گيرد. اين افراد در مورد پيامدهای تصميم‌های خود زياد فكر نمی‌كنند.
تصمیم‌گیری احساسی
در اين نوع تصميم‌گيری، فرد بر اساس احساسات خود نسبت به يك موقعيت يا مسئله و نيز بر اساس پيش‌داوری‌های خود تصمیم می‌گیرد.
تصمیم‌گیری منطقی
اين نوع تصميم‌گيری براساس تجزيه و تحليل موقعيت (مشكل)، بررسی مزايا و معايب راه‌های مختلف، ارزيابی نقاط قوت و ضعف انتخاب‌های مختلف انجام می‌شود.
پشت گوش انداختن
اين افراد تصميم‌گيری را مرتب به تعويق می‌اندازند تا زمانی كه مجبور شوند تصميم‌گيری نمايند.
واگذاری تصميم گيری به ديگران
اين قبيل افراد هميشه به كسی نياز دارند تا برای آنان تصميم بگيرد. برخی از اين افراد به دليل فرار از مسئوليت‌پذيری، سرزنش شدن و ترس از شكست، مسئوليت تصميم‌های خود را به ديگران واگذار می‌كنند. به عبارت ديگر به ديگران اجازه می‌دهند در مورد آن‌ها تصميم بگيرند.
فرآیند تصمیم‌گيری صحیح شامل چه مراحلی است؟
- بازشناسی: اين مرحله شامل درك و بازشناسی نياز به تصميم‌گيری در يك موقعيت خاص است. معمولا يك موقعيت يا مشكل ما را وادار می‌نمايد كه نياز به تصميم‌گيری را درك كنيم. گاهی‌اوقات ما موقعيت را ناديده می‌گيريم و در نتيجه ضرورت تصميم‌گيری را احساس نمی‌كنيم؛ بنابراين اولين مرحله تصميم‌گيری، شناخت موقعيت يا مسئله خاصی است كه می‌خواهيم درباره آن تصميم بگيريم.
- جمع آوری اطلاعات: اين مرحله بسيار مهم است؛ زيرا ما بايد تمامی اطلاعات مربوط را در مورد موقعيت يا مشكل مورد نظر گردآوری كنيم.
- ارزيابی: در اين مرحله مزايا و معايب انتخاب‌های مختلف و كل موقعيت را مورد ارزيابی قرار می‌دهيم.
- انتخاب: در اين مرحله از بين راه‌های مختلف يكی را انتخاب می‌كنيم.
- اجرا: در اين مرحله راه‌حل انتخاب شده را اجرا می‌كنيم.
چگونه مهارت تصمیم‌گیری را در خود تقویت کنیم؟
مهارت تصميم‌گيری درست، اكتسابی بوده و با تمرين مكرر تقويت خواهد شد. در ادامه چند راهكار را به شما معرفی می‌كنيم تا مهارت تصميم‌گيری صحيح خود را بهبود بخشيد:
- برنامه‌ريزی: اگر مي‌دانيد كه در آينده‌ای نزديك بايد تصميم‌گيری كنيد، برای آن برنامه‌ريزی نماييد؛ برای مثال اگر لازم است شغلی را در ماه‌های آینده شروع كنيد، بايد با توجه به هدف شغلیتان، ارزيابی‌های لازم را انجام داده و برنامه خود را بر اساس آن بچينيد.
- غلبه بر ترس‌ها: سعی كنيد كنترل فرآيند تصميم‌گيری را به دست گيريد. ترس‌های ما باعث می‌شوند كنترل شرايط از دست ما خارج شده و براساس اطلاعات نامعتبر و غيرواقعی تصميم بگيريم. برای مثال تصور كنيد كه در بهترين دانشگاه و رشته قبول شده‌ايد، اما به لحاظ جغرافيايی از مكانی كه ساكن آن بوديد دور است. در اين موقعيت ترس از تغيير مانع از آن خواهد شد كه پیشرفت تحصیلی داشته باشید.
- از دیگران سوال بپرسید: بررسی کردن بیشتر و سوال پرسیدن، به اعتبار تصمیم‌های شما کمک می‌کند و به شما اعتماد بیشتری نسبت به توانایی‌هایتان در مورد تصمیم‌گیری صحیح می‌دهد. شخص مورد نظر خود را باید با توجه به مسئله و موقعیتی که با آن مواجه هستیم، انتخاب کنیم.
- توجه به ارزش‌ها و چشم‌اندازها: تصمیم‌گیری براساس ارزش‌ها و چشم‌اندازهای زندگیمان ثبات بیشتری را تضمین می‌کند؛ زیرا در شرایط گوناگون با مسیر اصلی زندگی ما همخوان خواهد بود.
- محدودیت زمانی ایجاد کنید: این امر می‌تواند مانع از تغییر نظر بیهوده یا فکر کردن وسواسی نسبت به نتیجه شود. البته گاهی تصمیم‌های زندگی به قدری پیچیده می‌شوند که نیازمند زمان طولانی هستند. هیچ‌کس در هیچ کجای جهان نمی‌تواند نسبت به همه چیز کاملا مطمئن باشد؛ به همین خاطر باید اشتباهات را پذیرفت و از آن‌ها درس گرفت. به خاطر داشته باشید که یک تصمیم ضعیف منجر به تصمیم‌های منطقی‌تر و با قدرت بیشتر در آینده خواهد شد.
- انتخاب‌های خود را محدود کنید: هرچه انتخاب‌های بیشتری داشته باشید، فرآیند تصمیم‌گیری صحیح سخت‌تر می‌شود. محدود کردن انتخاب‌هایتان می‌تواند به شما کمک کند فقط چند گزینه را در یک زمان در نظر بگیرید تا آگاهانه‌تر تصمیم خود را اتخاذ کنید. همچنین محدود کردن انتخاب‌هایتان ممکن است به شما کمک کند تا در هنگام بررسی گزینه‌های باقی‌مانده، نحوه تفکر انتقادی را تمرین و اعمال کنید.
- تهیه فهرستی از تمام نکات مثبت و منفی برای هر انتخاب: تهیه فهرست به شما کمک می‌کند تا همه انتخاب‌ها و گزینه‌های خود را به شیوه‌ای آگاهانه بررسی کنید. حتی ممکن است به شما کمک کند موارد دیگری را نیز به انتخاب‌هایتان اضافه کنید. قرار دادن آن‌ها در یک لیست کمک می‌کند که به تصمیم خود در قالبی ساختاریافته بنگرید و به تمام مزایا و معایب به طور عینی نگاه کنید.
- ورزش منظم: ورزش به ذهن و بدن شما کمک می‌کند تا همزمان با هم کار کنند؛ زیرا به تحریک مغز و افزایش سطح انرژی شما می‌انجامد. همچنین با افزایش تمرکز منجر به تقویت مهارت تصمیم‌گیری صحیح می‌شود.
- ما کامل و بی‌عیب و نقص نیستیم: ما انسان‌ها محدود هستیم و نمی‌توانیم بی‌عیب و نقص باشیم؛ بنابراین گاهی اگر به اندازه کافی خوب باشیم، مسیر را درست رفته‌ایم. اگر به تصمیم‌هایمان به چشم عوامل مرگ و زندگی نگاه نکنیم و آن‌ها را سنگ محک و عامل اضافه کردن تجربیات به زندگیمان تصور کنیم، تمایلمان به کامل و بی‌نقص بودن هم کمتر می‌شود.
- افزایش اعتماد به نفس: برای آشنایی با راهکارهای افزایش اعتماد به نفس اینجا کلیک کنید.
مشاوره تقویت قدرت تصمیم‌گیری درست در افراکلینیک
مشاوران و روانشناسان افرا کلینیک در جهت بالا بردن کیفیت زندگی مراجعین و سالم‌سازی ساختار زندگی افرادگام برمی‌دارند. در صورتی که شما مخاطب عزیز برای کسب مهارت تصمیم‌گیری صحیح نیازمند یاری هستید، می‌توانید از متخصصین این حوزه کمک بگیرید.
